Γ. Τσίπρας: Αναπτυξιακό σχέδιο για να μη γυρίσουμε «στα ίδια»

Η Ελλάδα έχει ανάγκη από ένα «δικό μας», ένα εθνικό μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό σχέδιο που θα απαντά στο ερώτημα «μετά την έξοδο από το μνημόνιο τι;» υπογραμμίζει σε συνέντευξη στο Euro2day.gr ο Διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού, Γιώργος Τσίπρας. Δίνει έμφαση στα δισεκατομμύρια ευρώ που χρειάζονται για να γίνει πράξη η βιομηχανική ανασυγκρότηση της χώρας, ενώ τονίζει ότι στη χώρα υπάρχουν όλα τα συστατικά για την προώθηση των startups. Όσον αφορά στο Ελληνικό Χρηματιστήριο, «αναμένουμε αυτό να παίξει βασικό ρόλο στην πρόσβαση σε κεφάλαια, ίσως και εναλλακτικά του τραπεζικού δανεισμού», τονίζει.

Είχατε, για σχεδόν τρία χρόνια, το χαρτοφυλάκιο των διεθνών οικονομικών σχέσεων της χώρας. Ποια ήταν τα κυριότερα πρακτικά αποτελέσματα της πολιτικής που ακολουθήσατε;

Το έλλειμμα εξωστρέφειας είναι από τα βασικότερα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και αιτίες της κρίσης. Μπορώ να επιχειρηματολογήσω ότι έγινε ουσιαστική δουλειά στη Γενική Γραμματεία Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων αυτά τα δυόμισι χρόνια που ήμουν επικεφαλής, για τέσσερις επιγραμματικά λόγους: Πρώτον, συμβάλαμε στην προετοιμασία των οικονομικών και πολιτικών ανοιγμάτων σε τρίτες χώρες, με πιο σημαντικό και επιτυχές αυτό προς την Κίνα. Δεύτερον, πασχίσαμε να υπάρξει ένας συντονισμός ανάμεσα στις δημόσιες δομές εξωστρέφειας και κυρίως ανάμεσα σε αυτές τις δομές και τους ιδιώτες, τον επιχειρηματικό κόσμο. Μένουν να γίνουν πολλά ακόμη. Τρίτον, ενεργοποιήσαμε τον ρόλο του ΥΠΕΞ στις διεθνείς ενεργειακές σχέσεις της χώρας. Τέλος, προσπαθήσαμε για την αναβάθμιση της οικονομικής διπλωματίας και γενικά της οικονομικής διάστασης στη δομή και την πολιτική του ΥΠΕΞ, πεδίο που το χαρακτηρίζει μια καθυστέρηση έναντι των περισσότερων προηγμένων χωρών.

Δεχθήκατε έντονη κριτική για το εγχείρημα του οικονομικού ανοίγματος με το Ιράν. Ποιος είναι ο απολογισμός αυτής της προσέγγισης αλλά και άλλων διακρατικών οικονομικών σχέσεων που επιχειρήσατε να ενισχύσετε.

Δεν θυμάμαι να ασκήθηκε σοβαρή κριτική, πέρα από πολιτικές κορόνες και φτηνά σχόλια στον Τύπο. Η αλήθεια είναι ότι το Ιράν είναι μια περιφερειακή δύναμη που τυχαίνει να είναι γείτονας ενός ιδιαίτερου γείτονά μας. Και μόνον για αυτό, θα έπρεπε να διατηρούμε πολιτικές και οικονομικές σχέσεις. Θυμίζω, επίσης, ότι την περίοδο του ανοίγματος, η τότε αμερικανική κυβέρνηση επεδίωκε τη βελτίωση των σχέσεων με την Τεχεράνη, ενώ χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία αλλά και η Γερμανία είχαν σπεύσει πολύ πριν από μας και οικοδομούν σημαντικές οικονομικές σχέσεις. Αυτά είναι αρκετά για να κρίνει ο καθένας τη σκοπιμότητα του ανοίγματος. Από κει και πέρα, υπάρχει μύθος σε ό,τι αφορά τη δική μου εμπλοκή αφού η Γενική Γραμματεία ΔΟΣ ενεπλάκη πολύ περισσότερο στις περιπτώσεις άλλων χωρών. Ο οικονομικός απολογισμός δεν είναι μέχρι σήμερα πλούσιος. Ωστόσο, πολλές φορές τα αποτελέσματα δεν είναι άμεσα, χωρίς αυτό να καθιστά ένα άνοιγμα άσκοπο. Κατ’ ελάχιστον, οι δυνατότητες τουριστικής ροής και ροής εύπορων Ιρανών και επιχειρηματιών προς τη χώρα μας παραμένουν σημαντικές, και η βασική ευθύνη που δεν αναπτύχθηκαν βρίσκεται στην ελληνική πλευρά και τις προξενικές της και άλλες αρχές.

Από τη νέα σας θέση παρακολουθείτε την υλοποίηση της κυβερνητικής πολιτικής στους τομείς της οικονομίας, παραγωγής και ανάπτυξης. Σε ποιο βαθμό υπάρχει δυνατότητα ουσιαστικών επεμβάσεων;

Ανέλαβα Διευθυντής του Οικονομικού Γραφείου του Πρωθυπουργού τον περασμένο Νοέμβρη. Είναι πράγματι γενική απαίτηση να υπάρξουν μεγάλες αλλαγές και τομές σε πολλά πεδία. Πράγματα που έπρεπε να έχουν γίνει καιρό, ίσως δεκαετίες, προκειμένου να ανταποκριθεί η χώρα σε ένα μεταβαλλόμενο διεθνές περιβάλλον, πρέπει τώρα να επιταχυνθούν μέσα σε λίγα χρόνια, σε ένα δυσμενές πλαίσιο, εξαιτίας της κρίσης και των μνημονίων. Η γνώμη μου είναι ότι οι περισσότερες από αυτές τις τομές δεν έχουν ακόμη γίνει, αν και αρκετές από αυτές δεν έχουν δημοσιονομικό κόστος. Συνεπώς, ακόμη και εν μέσω των δεσμεύσεων που έχουμε αναλάβει, υπάρχει πεδίον δόξης λαμπρόν για μεταρρυθμίσεις και αλλαγές, που ορισμένες δεν προχωρούν με την ταχύτητα που απαιτείται, σε άλλες υπάρχουν ζητήματα συντονισμού κ.ο.κ.

Η δημόσια διοίκηση και το κράτος, το χτύπημα της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς, τα εργαλεία φορολογικής-ειπρακτικής πολιτικής, οι χρηματοδοτικές ανάγκες της ελληνικής οικονομίας, η επίλυση ζητημάτων σε προβληματικές επιχειρήσεις που πολλαπλασιάστηκαν από την κρίση, είναι ορισμένα από αυτά τα πεδία. Από τη μια πλευρά, έχουμε ανάγκη από ένα «δικό μας», ένα εθνικό μεσοπρόθεσμο αναπτυξιακό σχέδιο, που θα απαντά στο ερώτημα «μετά την έξοδο από το μνημόνιο τι;». Από την άλλη πλευρά, είναι πολλά τα προβλήματα και δυσλειτουργίες ή παθογένειες που κληρονομήσαμε, που βοούν για παρέμβαση «εδώ και τώρα». Το πρώτο είναι αναγκαίο για να ξεφύγει η χώρα από τον φαύλο κύκλο της κρίσης μακροπρόθεσμα, το δεύτερο είναι αυτό που θα δώσει διαστάσεις εκτίναξης στην τρέχουσα ανάκαμψη.

Δώστε μας κάποια παραδείγματα με μελλοντικά έργα που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν καθοριστικά στην ανάπτυξη της χώρας.

Αν έπρεπε κάποιος να αναφέρει ένα μόνο σημαντικό έργο που να είναι υψηλού μεγέθους, να έχει καθοριστική για το ΑΕΠ συμβολή, να έχει πλήθος θετικών επιδράσεων για σειρά ετών, με έμφαση στην απασχόληση και στο εισόδημα, αυτό θα ήταν το Ελληνικό. Πρόκειται για εμβληματικό έργο, που έχει χρονικά συνδεθεί με την Ελλάδα της κρίσης και που η έναρξη υλοποίησής του εντός του 2018 θα συμπέσει με την έξοδο από το μνημόνιο και θα σηματοδοτήσει την επιστροφή της εμπιστοσύνης μακροχρόνιων επενδυτών στη χώρα.

Πέραν της περίπτωσης του Ελληνικού, υπάρχει ένα πλήθος από δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις που συνθέτουν τη βάση για τη συνέχεια της ανάπτυξης της χώρας. Έχουν γίνει ή υλοποιούνται έργα στους τομείς των Logistics και των Μεταφορών, που συνδέουν την ευρωπαϊκή αγορά του μισού δισ. καταναλωτών με τον υπόλοιπο κόσμο. Στον τομέα του τουρισμού, υπάρχει ένας πολύ μεγάλος αριθμός από ιδιωτικές επενδύσεις κάθε μεγέθους, που αναβαθμίζουν το τουριστικό προϊόν, εξασφαλίζοντας στους σημερινούς και μελλοντικούς επισκέπτες υποδομές και υπηρεσίες υψηλής ποιότητας και προστιθέμενης αξίας, προσελκύοντας έτσι τουρίστες υψηλότερης εισοδηματικής τάξης και διασφαλίζοντας αυξημένα έσοδα για τη χώρα.

Ο Προϋπολογισμός του 2018 περιέχει φόρους 48 δισ. ευρώ, μέγεθος που αντιστοιχεί περισσότερο από 1/4 του ΑΕΠ. Μπορεί να χαρακτηρισθεί αναπτυξιακός και ποια είναι τα δημοσιονομικά περιθώρια που θα επιτρέψουν κάτι τέτοιο;

Ο προϋπολογισμός του 2018 προβλέπει πράγματι αύξηση φορολογικών εσόδων. Αυτά όμως προβλέπεται να προέλθουν κυρίως από αύξηση της φορολογητέας ύλης και από μείωση της φοροδιαφυγής, όχι από την επιβολή νέων φόρων, αύξηση συντελεστών κ.λπ. Τα αυξημένα έσοδα θα κατευθυνθούν και προς αναπτυξιακά μέτρα. Ο ίδιος ο προϋπολογισμός του 2018 προβλέπει ρυθμό ανάπτυξης 2,4%, ενώ οι θεσμοί, γνωρίζοντας τα στοιχεία του προϋπολογισμού, είναι ακόμα πιο αισιόδοξοι, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να έχει ανακοινώσει μεγαλύτερη, οριακά, εκτίμηση στο 2,5% και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο 2,6%.

Σε κάθε περίπτωση, δεν ήταν η δική μας επιλογή και φιλοσοφία η πολιτική υπερφορολόγησης σε μια οικονομία σε μακρόχρονη ύφεση. Μόλις έχουμε τη δυνατότητα, πολιτικά και οικονομικά, για στοχευμένες φορολογικές ελαφρύνσεις, είναι προφανές ότι θα υπάρξει και πρέπει να υπάρξει ένα άλλο μείγμα φορολογίας.

Η χώρα μας βρίσκεται επί δεκαετίες σε έναν κύκλο αποβιομηχάνισης. Τι μέτρα θα παίρνατε για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας;

Η αποβιομηχάνιση της χώρας δείχνει πως αναστρέφεται. Το 2017 οι περισσότεροι δείκτες της βιομηχανίας ήταν θετικοί, όπως πολύ θετικές είναι και οι προβλέψεις του ΙΟΒΕ για αύξηση επενδύσεων 12% το 2017 και 15,4% το 2018. Η ανάπτυξη της βιομηχανίας σχετίζεται και οδηγείται από την εξωστρέφεια, την εμπλοκή ξένων επενδυτών και την αύξηση των εξαγωγών. Αφορά τόσο καθιερωμένους κλάδους, όπως ο κλάδος τροφίμων και ποτών, όπου η χώρα μας έχει σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και ισχυρή παράδοση, όσο και κλάδους που αναπτύχθηκαν την τελευταία δεκαετία και συνεχίζουν ισχυρότερα, όπως η φαρμακοβιομηχανία. Σύμφωνα με μελέτες και εκτιμήσεις, υπολείπονται πολλά δισεκατομμύρια επενδύσεων στη βιομηχανία για να μπορούμε να μιλάμε για ανάταση της βιομηχανίας. Αναμφίβολα, όμως, η τάση είναι θετική.

Ενας σημαντικός πυλώνας ανάπτυξης θα μπορούσε να βασισθεί στην παροχή κινήτρων στη νεοφυή επιχειρηματικότητα (startups). Σκέπτεστε να κάνετε κάτι συγκεκριμένο σε αυτό τον τομέα;

Στην Ελλάδα, ενώ υπάρχουν όλα τα συστατικά για την προώθηση των startups, κυρίως το ανθρώπινο δυναμικό, δεν έχουμε δει θεαματικά αποτελέσματα στον τομέα της καινοτομίας. Το πρόβλημα εντοπίζεται στη δυσκολία συντονισμού των εμπλεκόμενων παικτών και στην έλλειψη εμπειρίας στο κρίσιμο στάδιο από την αρχική ιδέα μέχρι το εμπορεύσιμο προϊόν. Ένα βήμα στον τομέα αυτό θα ήταν η ίδρυση με μεταφορά εμπειρίας από το εξωτερικό των λεγόμενων startup studios, τα οποία παρουσιάζουν μεγάλη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια στην Ε.Ε. Παράδειγμα τέτοιου εγχειρήματος είναι το Station F στο Παρίσι, το οποίο επισκέφτηκε πρόσφατα και ο πρωθυπουργός. Το νέο στοιχείο που φέρνουν τα startup studios είναι ότι παρέχουν άμεσα συνολικές υπηρεσίες σε νέους επιχειρηματίες, από την ωρίμανση μιας ιδέας μέχρι το στήσιμο του startup και στην αναζήτηση επενδυτή. Η κυβέρνηση βρίσκεται στο στάδιο της διερεύνησης δυνατοτήτων για startup studios στη χώρα.

Πρέπει όμως να σημειώσω ότι ακόμη κι αν είχαμε ραγδαίες εξελίξεις στην ανάπτυξη των startups στην Ελλάδα, αυτό δεν θα μας έλυνε το πρόβλημα του Brain Drain. Το τελευταίο σχετίζεται με πιο δομικά προβλήματα μιας ελληνικής οικονομίας που δεν έκανε τα αναγκαία βήματα προς μια οικονομία της γνώσης που θα μπορούσε να απορροφήσει τους νέους αυτούς, όπως θα άρμοζε στο επίπεδο, στη διεθνή θέση και στις δυνατότητες της ελληνικής οικονομίας, και όπως το έκαναν οι περισσότερες ανεπτυγμένες οικονομίες. Είναι άλλωστε αυτά κυρίως τα δομικά αδιέξοδα της οικονομίας που προσέδωσαν διαστάσεις καταστροφής στην κρίση και όχι απλώς η ανέμελη δημοσιονομική πολιτική. Είναι για αυτό που απαιτείται ένα εθνικό αναπτυξιακό σχέδιο, αν δεν θέλουμε να ξαναγυρίσουμε στα ίδια, και είναι για αυτό που λέμε ότι η αντιπολίτευση φαίνεται να μην έχει αντιληφθεί τίποτα για τις ουσιώδεις αιτίες της κρίσης, επιμένοντας στην αδιέξοδη εσωτερική υποτίμηση.

Παρατηρούμε στροφή νέων ανθρώπων προς την αγροτική δραστηριότητα, κάτι που συνοδεύεται πλέον και από καινοτόμες τεχνολογίες. Υπάρχει κάποιο πλαίσιο μέτρων και κινήτρων που μελετάτε να εφαρμόσετε στον πρωτογενή τομέα;

Πράγματι, η πρωτογενής παραγωγή έχει γίνει πεδίο επαγγελματικής απασχόλησης πολλών νέων ανθρώπων που είχαν ή δεν είχαν προηγούμενη σχετική εμπειρία και οικογενειακή παράδοση, αλλά έχουν όρεξη για δουλειά και νέες ιδέες. Το ανθρώπινο αυτό δυναμικό θα βοηθήσει να υλοποιηθούν και να αξιοποιηθούν οι δράσεις της κυβέρνησης για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της αγροτικής παραγωγής, με επιθυμητό κύριο αποτέλεσμα τη δημιουργία νέων θέσεων απασχόλησης και την ενίσχυση του εισοδήματος των αγροτών.

Οι πολιτικές και οι δράσεις της κυβέρνησης έχουν στόχο να λύσουν τις παθογένειες του κατακερματισμένου αγροτικού κλήρου, της μικρής παραγωγικότητας και της μειωμένης εξωστρέφειας της αγροτικής παραγωγής, κυρίως μέσω ενθάρρυνσης της δημιουργίας συνεργατικών σχηματισμών, clusters παραγωγών και της λειτουργίας στο πλαίσιο αγροτικών συνεταιρισμών. Ό,τι δεν μπορεί να κάνει ο μικρός αγρότης μόνος του, μπορούν πολλοί μαζί, επικουρούμενοι από την πολιτεία. Ενθαρρύνεται επίσης η στροφή προς νέες, δυναμικότερες και αποδοτικότερες καλλιέργειες, που απαιτούν γνώση και προσπάθεια.

Με τον στόχο της αποκεντρωμένης ανάπτυξης, πολλές πρώην ανατολικές χώρες (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία) έχουν εδώ και αρκετά χρόνια θεσπίσει τις ζώνες χαμηλού κόστους, με αποτέλεσμα να προσελκύουν σημαντικές ξένες επενδύσεις. Είστε πολιτικά έτοιμοι να υλοποιήσετε κάτι τέτοιο;

Αν με το «ζώνες χαμηλού κόστους» εννοούμε εκπτώσεις σε μισθολογικές κατακτήσεις, εργασιακά δικαιώματα, ασφαλιστικές εισφορές και φορολογία, όχι, δεν είναι πολιτική της κυβέρνησης. Άλλωστε, ούτε η ευρωπαϊκή νομοθεσία ενθαρρύνει τέτοιες ζώνες. Πρόθεση της κυβέρνησης είναι να κάνει το σύνολο της χώρας ελκυστικό για επενδύσεις, ανάλογα με τον τύπο επένδυσης που αρμόζει σε κάθε συγκεκριμένη περιοχή.

Μετά την πρόσφατη επιτυχή έκδοση του 7ετούς ομολόγου, ποια είναι η εικόνα; Διαθέτετε πλάνο αξιοποίησης και ενδυνάμωσης του Ελληνικού Χρηματιστηρίου, ώστε να αποτελέσει εναλλακτικό πόλο προσέλκυσης κεφαλαίων;

Η έξοδος της χώρας στις διεθνείς κεφαλαιαγορές αναμένεται ομαλή. Προφανώς τα επιτόκια θα είναι υψηλότερα από τα επιτόκια των μνημονίων, τα οποία ήταν εκτός των ορίων της αγοράς. Τα επιτόκια όμως θα είναι, για κάθε επόμενη έκδοση, διαρκώς αποκλιμακούμενα. Άλλωστε, αυτό αποδεικνύεται από την απόδοση των ελληνικών ομολόγων, η οποία έχει μειωθεί δραστικά, στα επίπεδα του 2005.

Όσον αφορά στο Ελληνικό Χρηματιστήριο, αναμένουμε αυτό να παίξει βασικό ρόλο στην πρόσβαση σε κεφάλαια, ίσως και εναλλακτικά του τραπεζικού δανεισμού. Στην κατεύθυνση αυτή, το 2018 χαρακτηρίζεται από την ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της οδηγίας MiFID II, που αλλάζει ριζικά τον τρόπο λειτουργίας της κεφαλαιαγοράς. Με τις θεσμικές αυτές αλλαγές, η Ελληνική Κεφαλαιαγορά εναρμονίζεται πλήρως με το κοινοτικό δίκαιο, αλλά κυρίως εξασφαλίζει πλέον πλήρη συμβατότητα στο μετασυναλλακτικό πεδίο, με τις βέλτιστες πρακτικές που αναγνωρίζει η παγκόσμια κεφαλαιαγορά.

Οι προσαρμογές αυτές θα βελτιώσουν τη δυνατότητα αξιοποίησης από την ελληνική επιχειρηματικότητα, του αποδεδειγμένα αποτελεσματικού δικτύου πρόσβασης της ελληνικής κεφαλαιαγοράς στην παγκόσμια επενδυτική ρευστότητα, σε μια εποχή που εντείνεται το επενδυτικό ενδιαφέρον για την ελληνική οικονομία, αναγνωρίζοντας ότι η οικονομία έχει φτάσει πλέον στο σημείο ανοδικής καμπής.

Η συναινετική με τους θεσμούς λύση του Cash Buffer είναι ικανή συνθήκη για την υλοποίηση ενός βιώσιμου σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης της χώρας; Γιατί όχι προληπτική πιστωτική γραμμή;

Νομίζω η συζήτηση αυτή έχει προς το παρόν εξαντληθεί. Όποιος επιθυμεί να απαλλαγούμε το συντομότερο από το καθεστώς επιτροπείας και να γίνει η Ελλάδα όσο είναι δυνατόν μια «κανονική χώρα», με περισσότερο δικές της πολιτικές, το μαξιλάρι ασφαλείας είναι μια επιλογή «φορσέ». Ακόμη κι αν οι θεσμοί πίεζαν -που δεν πιέζουν- για τη συνέχεια μιας μισο-μνημονιακής κατάστασης με προληπτική πιστωτική γραμμή, πάλι θα έπρεπε να προσπαθήσουμε να το αποφύγουμε. Δυστυχώς, υπάρχουν συμφέροντα που δεν περιορίζονται σε κτίρια της Πανεπιστημίου, τα οποία βολεύονται ή αδιαφορούν για τη συνέχεια της επιτροπείας. Πρόκειται για τα ίδια συμφέροντα που εκφράζονταν με το ανεκδιήγητο «αν δεν μας επέβαλλαν τα μνημόνια, θα έπρεπε να τα είχαμε εφαρμόσει μόνοι μας», συμφέροντα που μάλλον χαίρονται με την κατάντια της ελληνικής οικονομίας εντός μνημονίων, σαν να υπάρχουν θετικές καταστροφές! Το Buffer, ικανή συνθήκη από μόνο του για την υλοποίηση ενός βιώσιμου σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης της χώρας δεν είναι, είναι όμως αναγκαία. Αναγκαία δεν είναι η προληπτική γραμμή.