Η περίπλοκη σχέση του κράτους με το οργανωμένο έγκλημα

H σχέση του οργανωμένου εγκλήματος με το κράτος ήταν πάντοτε ένα θέμα που δίχαζε τους ερευνητές. Για την πλειοψηφία η ύπαρξη και ισχυρή παρουσία του οργανωμένου εγκλήματος σε έναν γεωγραφικό χώρο σηματοδοτεί την απουσία του κράτους.

Οπου το κράτος είναι αδύναμο ή ανύπαρκτο τότε τον χώρο καταλαμβάνουν συμμορίες, ένοπλες ομάδες, παραστρατιωτικοί, που ασχολούνται με διάφορες παράνομες ενέργειες όπως την καλλιέργεια, παραγωγή και διάθεση ναρκωτικών, τη διακίνηση (κυρίως) γυναικών, το εμπόριο όπλων κ.λπ.

Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη. Σύμφωνα με αυτή η παρουσία του οργανωμένου εγκλήματος προϋποθέτει όχι την απουσία, αλλά αντίθετα την παρουσία του κράτους. Το κράτος (υπουργοί, αστυνομία, δικαστικοί κ.λπ.) παρέχουν τις συνθήκες εκείνες που επιτρέπουν στις οργανωμένες συμμορίες να λειτουργούν ανενόχλητα. Το κράτος, σύμφωνα με αυτή την άποψη, παρέχει την απαραίτητη προστασία που χρειάζεται το οργανωμένο έγκλημα για να γιγαντωθεί -και σε αντάλλαγμα οι διάφοροι κρατικοί λειτουργοί πληρώνονται αδρά για την προστασία που παρέχουν.

Τα θέματα αυτά ήρθαν ξανά στο προσκήνιο, πρόσφατα, με αφορμή τη δίκη στη Νέα Υόρκη του τ. υπουργού δημόσιας ασφάλειας του Μεξικού Garcia Luna. Ο Luna καταδικάστηκε για συνεργασία με τα καρτέλ ναρκωτικών που μεταφέρουν τα προϊόντα τους στις ΗΠΑ, την αποδοχή χρημάτων για τις υπηρεσίες του, το ξέπλυμα χρημάτων κ.α.

Tο Μεξικό πάσχει από ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα ασφάλειας λόγω της δραστηριοποίησης διαφόρων πολύ καλά οπλισμένων ομάδων διακίνησης κοκαΐνης και τώρα φαιντανύλης, οι οποίες υπολογίζεται ότι ελέγχουν περίπου το 40% της επικράτειας.

Οι ομάδες αυτές άλλοτε συνεργάζονται και άλλοτε συγκρούονται μεταξύ τους. Οι συγκρούσεις αφορούν κυρίως τον έλεγχο περιοχών που είναι απαραίτητες για τη μεταφορά των παράνομων προϊόντων τους στις ΗΠΑ.
Η εικόνα που προέκυψε από τις καταθέσεις των μαρτύρων -όλων σχεδόν Μεξικανών, στελεχών συμμοριών που βρίσκονται φυλακισμένοι στις ΗΠΑ- είναι ενός κράτους του οποίου κορυφαία στελέχη όπως ο κατηγορούμενος πληρώνονταν τεράστια ποσά -τα οποία ανέρχονταν σε εκατομμύρια δολάρια, σχεδόν πάντοτε σε ρευστό μέσα σε βαλίτσες- προκειμένου να παρέχουν προστασία στην εκάστοτε προστατευόμενη συμμορία.

Αυτή η προστασία περιελάμβανε πληροφορίες για τις κινήσεις των διωκτικών αρχών, «λαδωμένους» υπαλλήλους στα τελωνεία που επιτρέπουν το πέρασμα τόνων κοκαΐνης, αποφυλάκιση συλληφθέντων στελεχών της «προστατευόμενης» συμμορίας, πληροφορίες για τις κινήσεις αντιπάλων συμμοριών, εξαγορές δικαστικών και αστυνομικών, οργάνωση αποδράσεων από φυλακές κ.λπ.

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η κατάσταση που βιώνει το Μεξικό σήμερα με την παντοκρατορία των εγκληματικών καρτέλ ναρκωτικών δεν είναι απόρροια της απουσίας του κράτους την περίοδο των προηγουμένων κυβερνήσεων, αλλά αντίθετα της πανταχού παρούσας «επιτελικής» λειτουργίας του. Συγκεκριμένα το σημερινό «ναρκοκράτος» στήθηκε κατά την περίοδο 2002-2012 των κυβερνήσεων Vicente Fox και Felipe Calderon.

Οπως είπε στην κατάθεση του, ο πιο ουσιαστικός μάρτυρας της δικής, ο αρχηγός καρτέλ «βασιλιάς» Jesus Sambada Garcia: «Για την επιτυχία των καρτέλ είναι αναγκαία η στήριξη της κυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα, συμπεριλαμβανομένου του ανωτάτου επιπέδου».

Mία παρατήρηση για τις κατά καιρό ανοησίες που ακούγονται για τη λεγόμενη «ανεξαρτησία της δικαιοσύνης»: Στο πλαίσιο κρατών όπου η διαφθορά είναι διάχυτη και ακουμπά κάθε κρατικό θεσμό, αιτήματα όπως της «διάκρισης των εξουσιών» και «ανεξαρτησία της δικαιοσύνης» έχουν πολύ λίγο νόημα. Οταν όλο το δικαστικό σώμα μπορεί να εξαγορασθεί/εκβιαστεί και όταν η απόφαση μιας δίκης εξαρτάται από το ποιος έχει περισσότερες «διασυνδέσεις» /χρήματα / όπλα, το να προβάλλει κανείς ως αίτημα την «ανεξαρτησία της δικαιοσύνης» είναι αστείο. Απλώς διαιωνίζει την διαφθορά στο βαθμό που επιτρέπει στους δικαστικούς να συνεχίσουν να «λαδώνονται» χωρις να έχει κανείς το δικαίωμα να παρέμβει.

Oπως δήλωσε πρόσφατα ο Πρόεδρος του Μεξικού Αντρε Μανιουέλ Λοπέζ Ομπραντόρ: «Η Δικαστική Εξουσία μετατράπηκε σε προστάτη των διεφθαρμένων».

Αλλά για να επανέλθουμε στο αρχικό ερώτημα σε κράτη όπου είναι έντονη η διαφθορά το οργανωμένο έγκλημα δεν οικοδομείται πάνω στην απουσία του κράτους, αλλά αντίθετα μάλλον προϋποθέτει την ισχυρή παρουσία του.