Ο ρόλος του «ειδικού εκπροσώπου» στην άσκηση αγωγής στο Δ.Σ.

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, μας απασχόλησε η υποχρέωση του ΔΣ να προβεί, αυτοβούλως, σε άσκηση εταιρικής αγωγής, όταν θεμελιώνεται ευθύνη μελών του ΔΣ. Μας απασχόλησε, επίσης, η άσκηση εταιρικής αγωγής από το ΔΣ, αφού προηγηθεί κίνηση της σχετικής διαδικασίας από τη μειοψηφία ή πλειοψηφία των μετόχων, όταν το πρώτο αρνείται ή ολιγωρεί.

Στο παρόν θα μας απασχολήσει η άσκηση της εταιρικής αγωγής από τον, προς τούτο οριζόμενο, ειδικό εκπρόσωπο.

Σκοπός της ρύθμισης

H ρύθμιση για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου συνιστά αναγκαία προσθήκη, προκειμένου να καταστεί αποτελεσματικό το σύστημα της ενδοεταιρικής-εσωτερικής ευθύνης του ΔΣ. H δυνατότητα της μειοψηφίας ή πλειοψηφίας των μετόχων να υποβάλει αίτηση ενώπιον του ΔΣ για άσκηση εταιρικής αγωγής, σε περίπτωση αδράνειάς του, δεν θα είχε πρακτικό αντίκρισμα, αν δεν προβλεπόταν δυνατότητα άσκησης, εν τέλει, της εταιρικής αγωγής από ένα άλλο όργανο, όταν το ΔΣ και πάλι αδρανούσε ή αδυνατούσε. Απώτερο, δηλαδή, σκοπό του νομοθέτη αποτελεί η εξυπηρέτηση των συμφερόντων της ΑΕ και η ικανοποίησή της για την τυχόν ζημία που υπέστη.

Χαρακτηριστικά της ρύθμισης

Η διαδικασία διορισμού ειδικού εκπροσώπου, που προβλέπεται στο νόμο, συνιστά μια μορφή «προσωρινής διοίκησης». Διακρίνεται, ωστόσο, από αυτήν καθώς ο ειδικός εκπρόσωπος επιφορτίζεται με συγκεκριμένη και απολύτως περιορισμένη αρμοδιότητα. Ο διορισμός του δεν επιφέρει προσωρινή αναστολή, υποκατάσταση ή κατάργηση του Δ.Σ.

Ο ειδικός εκπρόσωπος επιφορτίζεται με την ειδική και αποκλειστική αρμοδιότητα άσκησης της εταιρικής αγωγής. Καλείται να εκπροσωπήσει την εταιρεία για τις ανάγκες διεξαγωγής της σχετικής δίκης κατά των (φερόμενων ως υπαίτιων) μελών του ΔΣ μέχρι και την έκδοση αμετάκλητης δικαστικής απόφασης.

Προϋποθέσεις διορισμού ειδικού εκπροσώπου

Προκειμένου να καταστεί δυνατή η υποβολή αίτησης για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου, ο νόμος απαιτεί να συντρέχει μια από τις περιοριστικά απαριθμούμενες προϋποθέσεις. Συγκεκριμένα, όταν:

1. το ΔΣ της εταιρείας απορρίψει εν όλω ή εν μέρει την αίτηση της μειοψηφίας των μετόχων για την άσκηση εταιρικής αγωγής ή
2. παρέλθει άπρακτη η εύλογη προθεσμία που έθεσε η μειοψηφία των μετόχων με την αίτησή της προς το ΔΣ (όταν το τελευταίο ολιγώρησε να αξιολογήσει την αίτηση αυτή και να αποφασίσει επί της άσκησης ή μη της εταιρικής αγωγής) ή
3. παρέλθουν τέσσερις μήνες από την απόφαση του ΔΣ περί άσκησης εταιρικής αγωγής (μετά από αίτημα της μειοψηφίας), χωρίς το τελευταίο να προβεί, πράγματι, σε άσκηση της ή
4. το ΔΣ αδυνατεί λόγω αδυναμίας σχηματισμού απαρτίας να αποφασίσει επί της αίτησης της μειοψηφίας (σε περίπτωση, λ.χ., σύγκρουσης συμφερόντων) ή
5. το ΔΣ δεν ασκεί «αμελλητί» την εταιρική αγωγή, μολονότι υπέβαλε σχετική αίτηση η πλειοψηφία των μετόχων.

Αρμόδιο δικαστήριο, νομιμοποιούμενοι και διαδικασία

Την αίτηση διορισμού ειδικού εκπροσώπου μπορούν να ασκήσει, μόνον, η πλειοψηφία των (πλειοψηφούντων ή μειοψηφούντων) μετόχων που υπέβαλαν το αίτημα για την άσκηση της εταιρικής αγωγής. Απαραίτητη, βέβαια, η πλειοψηφία μετοχικού κεφαλαίου και όχι μετόχων.

Αρμόδιο δικαστήριο για να αποφασίσει επί της αίτησης των μετόχων για το διορισμό ειδικού εκπροσώπου είναι το Μονομελές Πρωτοδικείο της έδρας της εταιρείας που δικάζει κατά τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας. Δεν θα ασχοληθεί, όμως, επί της ουσίας της διαφοράς. Αποφαίνεται, αποκλειστικά, επί του διορισμού ή μη ειδικού εκπροσώπου, ο οποίος πρόκειται να ενάγει (ή μη) τους υπαίτιους για τη ζημία της εταιρείας συμβούλους.

Προθεσμία υποβολής αίτησης

Οι αιτούντες μέτοχοι υποχρεούνται να υποβάλουν την ανωτέρω αίτηση εντός διμήνου:

• από την κοινοποίηση της (έστω εν μέρει) αρνητικής απόφασης του ΔΣ για την άσκηση εταιρικής αγωγής στους αιτούντες μετόχους ή, εναλλακτικά,
• από την άπρακτη παρέλευση των προθεσμιών που απαιτούνται για να ενεργήσει το ΔΣ.

Στοιχεία αίτησης

Περιεχόμενο της εν λόγω αίτησης δεν απαιτείται να συνιστά η νομική υπαγωγή των εκάστοτε πραγματικών περιστατικών. Δεν απαιτείται, επίσης, ο προσδιορισμός της έκτασης και του ύψους των αξιώσεων της εταιρείας. Αντικείμενο της σχετικής δίκης δεν συνιστά η διάγνωση της ζημίας της εταιρείας και η αποκατάστασή της.

Οι μέτοχοι, πάντως, πρέπει να επικαλεστούν και αποδείξουν, σωρευτικά, ότι: (α) πληρούσαν τις προϋποθέσεις υποβολής στο ΔΣ της αίτησης για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου και (β) πράγματι υπέβαλαν τη σχετική αίτηση κατά τρόπο ορισμένο. (γ) Η αίτηση δεν οδήγησε σε άσκηση της εταιρικής αγωγής εκ μέρους του ΔΣ (για έναν από τους λόγους που, περιοριστικά, προβλέπονται στο νόμο). (δ) Τέλος, δε, πως πληρούν το κατά νόμο αναγκαίο-μεταβλητό ποσοστό κεφαλαίου, ώστε να νομιμοποιούνται ενεργητικά ως προς την άσκηση της σχετικής αίτησης ενώπιον του αρμόδιου δικαστηρίου.

Δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε απίθανο το ενδεχόμενο το ΔΣ να αρνηθεί ή αδρανήσει για την άσκηση των αξιώσεών της ΑΕ σε βάρος εκείνων από τα μέλη του που, ενδεχομένως, την έβλαψαν. Δικαιούνται, τότε, οι μέτοχοι (πλειοψηφίας ή, κατά περίπτωση, μειοψηφίας) να απευθυνθούν στο αρμόδιο δικαστήριο για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου που θα ασκήσει τη εν λόγω εταιρική αγωγή.

Απαιτείται, όμως, ιδιαίτερη προσοχή: τα χρονικά περιθώρια είναι στενά και οι προϋποθέσεις απολύτως συγκεκριμένες. Το δικαστήριο θα κληθεί, τότε, να λάβει απόφαση όσον αφορά τον συγκεκριμένο διορισμό.

Περί αυτού, όμως, σε επόμενη αρθρογραφία μας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm