Πότε βαρύνονται με ποινικές και αστικές ευθύνες τα μέλη του ΔΣ

Σε σειρά προηγούμενης αρθρογραφίας μας, μας απασχόλησε η ευθύνη των μελών του ΔΣ μιας ΑΕ. Ενδεικτικά, με την εσωτερική (ενδοεταιρική) ευθύνη των μελών του ΔΣ από πράξεις ή παραλείψεις τους, που θέτουν σε κίνδυνο την εταιρική περιουσία. Επίσης, με την «εξωτερική» ευθύνη των διοικητών της ΑΕ για την άμεση ζημία μετόχων ή τρίτων. Επιπλέον, με την ευθύνη των προαναφερόμενων προσώπων έναντι εταιρικών δανειστών λόγω πρόκλησης ή παρέλκυσης της πτώχευσης ή από φορολογικές παραβάσεις της ΑΕ. Στο παρόν θα μας απασχολήσουν οι λοιπές ευθύνες (αστικές, διοικητικές, ποινικές) που ενδέχεται να βαρύνουν τους διοικητές της ΑΕ από παραβάσεις που αναφέρονται στο παραπάνω θέμα.

Μη Καταβολή Ασφαλιστικών Εισφορών

Αλληλέγγυα ευθύνη των διοικητών της ΑΕ, με την τελευταία, θεσπίζεται αναφορικά με την (μη) καταβολή ασφαλιστικών εισφορών.

Ειδικότερα, νόμιμοι εκπρόσωποι, πρόεδροι, διαχειριστές, διευθύνοντες σύμβουλοι, εντεταλμένοι στη διοίκηση και εκκαθαριστές των νομικών προσώπων και νομικών οντοτήτων ευθύνονται, υπό προϋποθέσεις, προσωπικά, αλληλέγγυα και εις ολόκληρον για την καταβολή των ασφαλιστικών εισφορών, πρόσθετων τελών, προσαυξήσεων και λοιπών επιβαρύνσεων που οφείλονται από τα νομικά πρόσωπα και τις νομικές οντότητες προς τους Φορείς Κοινωνικής Ασφάλισης, ανεξάρτητα από τον χρόνο βεβαίωσής τους.

Διατηρούνται, ταυτόχρονα, ποινικές ευθύνες των εν λόγω προσώπων από την μη καταβολή εργοδοτικών εισφορών και την παρακράτηση και μη απόδοση των εισφορών των εργαζομένων. Εφόσον τα κατά τον νόμο υπόχρεα πρόσωπα (λ.χ. Πρόεδροι ΔΣ, Διευθύνοντες ή Εντεταλμένοι Σύμβουλοι, Διευθυντές κλπ.) ελλείπουν, αυτουργοί είναι δυνατό να θεωρηθούν ακόμα και τα μέλη των διοικητικών τους συμβουλίων. Προϋποτίθεται ότι τα εν λόγω μέλη του ΔΣ διηύθηναν, στην πράξη-έστω και πρόσκαιρα, την ΑΕ.

Τελωνειακής Φύσεως Παραβάσεις

Τελωνειακή οφειλή είναι, κατά τον Τελωνειακό Κώδικα, η υποχρέωση κάθε φυσικού ή νομικού προσώπου έναντι Τελωνειακής Αρχής για καταβολή του συνόλου των δασμών, των φόρων, συμπεριλαμβανομένου του φόρου προστιθέμενης αξίας (Φ.Π.Α.), και των λοιπών δικαιωμάτων του Δημοσίου, που αναλογούν σε εμπορεύματα και τα επιβαρύνουν κατά τις οικείες διατάξεις.

Τα κατά το νόμο υπόχρεα πρόσωπα (λ.χ. Πρόεδροι ΔΣ, Διευθύνοντες ή Εντεταλμένοι Σύμβουλοι, Διευθυντές κλπ.) είναι αλληλέγγυα υπόχρεα για την καταβολή των τελωνειακής φύσεων οφειλών. Εφόσον αυτά ελλείπουν αυτουργοί είναι δυνατό να θεωρηθούν ακόμα και τα μέλη των ΔΣ εφόσον διηύθηναν, στην πράξη-έστω και πρόσκαιρα, την ΑΕ. Τα ίδια, προαναφερθέντα, πρόσωπα θεωρούνται αυτουργοί ή, κατά περίπτωση συνεργοί των αδικημάτων της λαθρεμπορίας και, κατ’ ακολουθίαν, εκτίθενται στις σχετικές (όχι ήσσονος σημασίας) ποινικές κυρώσεις.

Ποινικές Διατάξεις Του Πτωχευτικού Κώδικα

Ποινικές ευθύνες απορρέουν από τον Πτωχευτικό Κώδικα σε βάρος των διαχειριστών, των μελών της διοίκησης και των διευθυντών νομικών προσώπων στα οποία αναφέρεται τυχόν πτώχευση, εφόσον τα πρόσωπα αυτά τέλεσαν τις προβλεπόμενος στις εν λόγω διατάξεις άδικες πράξεις. Ενδέχεται, στο πλαίσιο αυτό, να στοιχειοθετηθεί ευθύνη για τα αδικήματα της χρεοκοπίας και της ευνοϊκής μεταχείρισης πιστωτή.

Με τις ποινές της χρεοκοπίας τιμωρούνται τα συγκεκριμένα πρόσωπα και στην περίπτωση που λάβουν προκαταβολές, ανώτερες από αυτές που προβλέπονται στην απόφαση του αρμόδιου εταιρικού οργάνου ή στο καταστατικό του νομικού προσώπου.

Το Έγκλημα Της Απιστίας

Η διοίκηση μιας ΑΕ και τα μέλη της είναι δυνατόν να ευθύνονται (και) βάσει των διατάξεων του Ποινικού Κώδικα για το έγκλημα της απιστίας όταν προκαλούν, με γνώση, βέβαιη ζημία στην περιουσία άλλου, της οποίας έχουν, βάσει του νόμου ή δικαιοπραξίας, την επιμέλεια ή διαχείριση.

Προκειμένου περί διαχειριστικών αδικημάτων σε βάρος της περιουσίας νομικού προσώπου, το έγκλημα αυτό το τελούν όσοι παραβιάζουν τους κανόνες της επιμελούς διαχείρισης-φυσικά και τα μέλη του ΔΣ της ανώνυμης εταιρείας.

Τα εν λόγω πρόσωπα τιμωρούνται με φυλάκιση και, στις βαρύτερες περιπτώσεις, με κάθειρξη και χρηματική ποινή.

Νομιμοποίηση Εσόδων Από Εγκληματικές Δραστηριότητες

Επισημαίνεται, τέλος, ότι τα ανωτέρω εγκλήματα της λαθρεμπορίας και της μη καταβολής χρεών προς το Δημόσιο περιλαμβάνονται στα «βασικά αδικήματα» για τη στοιχειοθέτηση ευθύνης όσον αφορά τη νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Με άλλα λόγια: το αδίκημα της νομιμοποίησης συντρέχει, σωρευτικά (και) με τα προαναφερθέντα αδικήματα. Οι επαπειλούμενες ποινές για το αδίκημα της νομιμοποίησης εσόδων δεν είναι διόλου αμελητέες (:στη βασική του μορφή, η άδικη πράξη τιμωρείται με κάθειρξη και χρηματική ποινή).

Διαπιστώσαμε, ήδη, πως οι ευθύνες των μελών του ΔΣ είναι εξαιρετικά εκτεταμένες. Απορρέουν από τις διατάξεις του νόμου για τις ΑΕ και εκτός αυτού. Οι τελευταίες, μάλιστα, μοιάζουν περισσότερο σημαντικές. Υψηλότερο ενδιαφέρον φαίνεται πως ελκύουν, για ευνόητους λόγους, οι διατάξεις που αφορούν την ευθύνη των μελών του ΔΣ και διοικητών της ΑΕ από τη μη πληρωμή των ασφαλιστικών υποχρεώσεων της τελευταίας.

Η ευθύνη του υπόχρεου νομικού προσώπου και των συνυπόχρεων φυσικών προσώπων/διοικητών του είναι εις ολόκληρον και αλληλέγγυα. Αντίστοιχες και οι ευθύνες των διοικητών της ΑΕ από παραβάσεις του Τελωνειακού και Πτωχευτικού Κώδικα. Σημαντικότερες όμως, για πολλούς λόγους, είναι οι σχετικές ποινικές ευθύνες των εμπλεκόμενων διοικητών-φυσικών προσώπων. Φυσικά και οι ευθύνες και κυρώσεις από το αδίκημα της απιστίας.

Αν αναλογιστούμε, μάλιστα, πως οι υπεύθυνοι θα διωχθούν, δυνητικά (και σωρευτικά) για νομιμοποίηση εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, αντιλαμβανόμαστε -και εν προκειμένω- πως οι σχετικές ευθύνες δεν είναι διόλου απλές. Ούτε αμελητέες. 

*Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm