Ο μύθος της φθηνής υποχρεωτικής στράτευσης

Στην Ελλάδα ένα από τα κυριότερα επιχειρήματα υπέρ της διατήρησης της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας είναι ότι είναι φτηνότερη από έναν αμιγώς εθελοντικό επαγγελματικό στρατό. Πόσο, όμως, ισχύει αυτό;

Ο νομπελίστας νεοφιλελεύθερος οικονομολόγος Μίλτον Φρίντμαν είναι κυρίως γνωστός για τη θεωρία του μονεταρισμού και για την επιχειρηματολογία του υπέρ της ελεύθερης αγοράς. Όμως υπήρξε και μια άλλη λιγότερο γνωστή πτυχή της πνευματικής του ζωής: H πολεμική του, στη βάση οικονομικών επιχειρημάτων, ενάντια στον θεσμό της υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας που θεωρούσε «δουλεία».

Μάλιστα όταν τον ρωτούσαν ποιο θεωρούσε το πιο σημαντικό κατόρθωμα στη ζωή του πάντοτε απαντούσε το ότι συνέβαλε στην κατάργηση της υποχρεωτικής θητείας στη χώρα του τις ΗΠΑ.

Ιδιαίτερα γνωστός έγινε ο διάλογος του κατά τη διάρκεια του πολέμου του Βιετνάμ με τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων των ΗΠΑ στρατηγό Γουεστμόρλαντ όταν ο Φρίντμαν ήταν μέλος της επιτροπής του Κογκρέσου που εξέταζε το θέμα της υιοθέτησης της εθελοντικής–επαγγελματικής θητείας.

Καταθέτοντας ενώπιον της επιτροπής ο στρατηγό Γουεστμόρλαντ είπε: «Ποτέ δεν θα ήθελα να διοικώ ένα στρατό μισθοφόρων!», για να εισπράξει αμέσως την πληρωμένη απάντηση του Μίλτον Φρίντμαν: «Δηλαδή, στρατηγέ, προτιμάτε να διοικείτε ένα στρατό δούλων;».

Τα επιχειρήματα του εναντίον της υποχρεωτικής θητείας ο Μίλτον Φρίντμαν τα αναπτύσσει εδώ. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η κριτική του στο επιχείρημα το οποίο ακούει κανείς συχνά στην Ελλάδα -μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες που διατηρεί την υποχρεωτική στράτευση- σύμφωνα με το οποίο ο εθελοντικός-επαγγελματικός στρατός θα κόστιζε πολύ περισσότερο από ένα στρατό που βασίζεται στην καταναγκαστική στράτευση.

Όμως για τον Φρίντμαν ισχύει ακριβώς το αντίθετο: O επαγγελματικός στρατός θα ήταν σημαντικά φτηνότερος. Σύμφωνα με τον Μίλτον Φρίντμαν θα πρέπει να κάνουμε διάκριση μεταξύ φαινομενικού και πραγματικού κόστους. Το φαινομενικό κόστος ενός υποχρεωτικά στρατευμένου στρατιώτη είναι το κόστος παραμονής του στον στρατό κατά τη διάρκεια της θητείας του (ύπνος, τροφή, μικροχαρτζιλικι κλπ). Αυτό το κόστος το καταβάλλει το κράτος, δηλαδή οι φορολογούμενοι.

Ομως σε αυτό το κόστος θα πρέπει να προστεθεί και ένα άλλο. Το ποσό για το οποίο το άτομο θα ήταν διατεθειμένο να υπηρετήσει. Αυτό το κόστος το οποίο πληρώνει ο στρατευμένος (μείον των απολαβών του στο στράτευμα) θα πρέπει να προστεθεί στο κόστος που πληρώνουν οι φορολογούμενοι προκειμένου να έχουμε το πραγματικό κόστος της υποχρεωτικής στράτευσης.

Ας χρησιμοποιήσουμε ένα αριθμητικό παράδειγμα. Ο Λιονέλ Μέσι καλείται να υπηρετήσει χωρίς να έχει απολύτως καμία όρεξη να το κάνει προτιμώντας να παίζει ποδόσφαιρο. Το φαινομενικό μηνιαίο κόστος του στρατιώτη Μέσι είναι το κόστος παραμονής του στο στράτευμα (π.χ 300 ευρώ μηνιαίως) .Όμως το ποσό για το οποίο ο Μέσι θα ήταν διατεθειμένος να υπηρετήσει ισοδυναμεί τουλάχιστον με τα χρήματα πού θα κέρδιζε αν δεν ήταν στρατευμένος πχ 1 εκατομμύριο ευρώ τον μήνα.

Η διαφορά 999.700 (δηλ. 1 εκατ.-300) είναι ένα κόστος που το υφίσταται αυτός και το οποίο πρέπει να προστεθεί στο κόστος που πληρώνουν οι φορολογούμενοι για να έχουμε το πραγματικό κόστος της υποχρεωτικής στράτευσης του. Με άλλα λόγια το φαινομενικό μηνιαίο κόστος της στράτευσης του Μέσι είναι 300 ευρώ αλλά το πραγματικό είναι 300+999.700 ευρώ.

Όταν αναγκάζουμε κάποιον να υπηρετήσει στην ουσία του επιβάλλουμε έναν φόρο που ισοδυναμεί με την διαφορά μεταξύ του ποσού που θα χρειαζόταν για να τον προσελκύσουμε στο στράτευμα και των απολαβών που του παρέχει ο στρατός (έξοδα παραμονής ) Αυτός ο «κρυφός φόρος» θα πρέπει να προστεθεί στους φανερούς φόρους που πληρώνουμε όλοι μας (κόστος παραμονής) προκειμένου έτσι να υπολογίσουμε το πραγματικό κόστος της υποχρεωτικής στράτευσης.

Και όταν το κάνουμε αυτό θα διαπιστώσουμε ότι η μετάβαση σε ένα εθελοντικό-επαγγελματικό στρατό θα μείωνε το πραγματικό κόστος του στρατού –διότι τότε οι ένοπλες δυνάμεις θα στελεχώνονταν από άτομα για τα οποία μια στρατιωτική καριέρα θα ήταν αυτό που τους αρέσει και συνεπώς θα ζητούσαν τα λιγότερο δυνατόν χρήματα προκειμένου να υπηρετήσουν.