Τα μυστικά πίσω από τις επενδυτικές αποφάσεις των venture capitalists

Το Κεφάλαιο Υψηλού Επιχειρηματικού Κινδύνου – ΚΥΕΚ (Venture Capital) αποτελεί βασική πηγή χρηματοδότησης για τις νεοφυείς επιχειρήσεις (startups). Εκτός από την παροχή κεφαλαίων, το ΚΥΕΚ παρέχει επίσης στους ιδρυτές μιας επιχείρησης μια πραγματική στρατηγική ώθηση, παρέχοντας τεχνογνωσία, δίκτυο και υποστήριξη για την ανάπτυξη της επιχείρησης.

Το ΚΥΕΚ ως νέος θεσμός χρηματοδότησης ξεκίνησε αρχικά στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1940 και έκτοτε εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, από το 1980 και μετά γίνεται βασικό εργαλείο χρηματοδότησης της τεχνολογικής καινοτομίας και διαδίδεται στην Ευρώπη, Ασία και σε αναδυόμενες αγορές.

Τα οφέλη από τη χρησιμοποίηση του ΚΥΕΚ είναι πολλαπλά και μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο επίπεδα:

1.  στην οικονομία της χώρας και
2. στην αναπτυσσόμενη-νεοφυή επιχείρηση (start up)

Η μεθοδολογία

Η διαδικασία απόφασης εταιρειών παροχής ΚΥΕΚ αποτελείται από πέντε επιμέρους φάσεις:

• Προέλευση των επιχειρήσεων για χρηματοδότηση
• Προεργασία
• Εκτίμηση
• Ολοκλήρωση του συμβολαίου
• Μεταεπενδυτικές δραστηριότητες

Οι φάσεις της προεργασίας και της εκτίμησης αποτελούν τα βασικά στάδια ανάλυσης, αξιολόγησης και επιλογής νεοφυών επιχειρήσεων.

Οι εταιρείες παροχής ΚΥΕΚ έχουν συνήθως να μελετήσουν ένα μεγάλο αριθμό προτάσεων για χρηματοδότηση και μάλιστα με μικρό αριθμό προσωπικού. Δέχονται 120 με 1.000 προτάσεις για χρηματοδότηση με ετήσιο μέσο όρο περίπου 450. Τα κυριότερα κριτήρια που χρησιμοποιούνται στη φάση αυτή είναι τα ακόλουθα:

• Τομέας δραστηριότητας της επιχείρησης
• Προϊόν
• Μέγεθος
• Γεωγραφική τοποθεσία
• Πολιτική επενδύσεων
• Ανταγωνιστική θέση στην αγορά

Στη φάση της εκτίμησης, οι εταιρείες παροχής ΚΥΕΚ αξιολογούν τις επιχειρήσεις με βάση τις ποιοτικές και ποσοτικές πληροφορίες, οι οποίες βρίσκονται μέσα στο σχέδιο ανάπτυξης (business plan). Αυτή η αξιολόγηση στηρίζεται επίσης στην υποκειμενική κρίση που διαθέτουν τα στελέχη των εταιρειών παροχής ΚΥΕΚ. Η διάρκεια της διαδικασίας αξιολόγησης των επιχειρήσεων μπορεί να είναι από έναν έως έξι μήνες ανάλογα με το προσωπικό που διαθέτουν οι εταιρείες ΚΥΕΚ.

Κριτήρια απόφασης

Οι μελέτες που αναφέρονται στα κριτήρια απόφασης διακρίνουν τρεις κατηγορίες μοντελοποίησης:

• Απλή καταγραφή των κριτηρίων με σειρά σημαντικότητας
• Στατιστική επεξεργασία των κριτηρίων με μοντέλα πολλαπλής παλινδρόμησης
• Αξιολόγηση των κριτηρίων με πολυκριτήρια μοντέλα ανάλυσης των προτιμήσεων των στελεχών των εταιρειών ΚΥΕΚ (βλ. Siskos, Zopounidis, The evaluation criteria of the venture capital investment activity: An interactive assessment, EJOR, vol. 313,3, 304-313).

Μερικά από τα κριτήρια που αναδείχθηκαν σημαντικά στη διαδικασία της απόφασης χρηματοδότησης είναι τα ακόλουθα:

•  Ομάδα των μάνατζερ της επιχείρησης (επαγγελματική εμπειρία, διοικητική μόρφωση, ποιότητα διοίκησης, ενδιαφέρον των μάνατζερ για την ανάπτυξη της επιχείρησης)
• Αγορά στην οποία δραστηριοποιείται η επιχείρηση (εξέλιξη της αγοράς, ανταγωνιστική θέση πάνω στην αγορά, ανάγκες της αγοράς, …)
• Προϊόν της επιχείρησης
• Στρατηγική του μάρκετινγκ που ακολουθεί
• Χρηματοοικονομικές επιδόσεις
• Μέγεθος της επένδυσης

Σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε ελληνικές εταιρείες παροχής ΚΥΕΚ, η ιεράρχηση κριτηρίων απόφασης είναι η ακόλουθη:

• Αναμενόμενος βαθμός απόδοσης
• Ικανότητες και χαρακτηριστικά της ομάδας διοίκησης
• Αναμενόμενος κίνδυνος
• Χαρακτηριστικά του κλάδου
• Ανάπτυξη αγοράς
• Πρωτοτυπία – καινοτομία
• Δυνατότητα ανάπτυξης
• Διαφοροποίηση του προϊόντος
• Μέγεθος της αγοράς
• Μέγεθος της επένδυσης

Συμπερασματικά, τα κεφάλαια σε ΚΥΕΚ ανέρχονται σήμερα σε περίπου 2 τρισ. δολάρια, σε σύγκριση με 200 δισ. πριν από 10 χρόνια. Την τελευταία δεκαετία 1.200 κεφάλια ΚΥΕΚ εμφανίστηκαν, σηματοδοτώντας μια από τις πιο αξιόλογες περιόδους στον τομέα της τεχνολογίας.

Η περαιτέρω ανάπτυξη του ΚΥΕΚ είναι σε στενή συνάρτηση με τη χρηματοδότηση αποδοτικών και υγειών νεοϊδρυόμενων επιχειρήσεων που θα αποφέρουν οφέλη για το σύνολο της οικονομίας (μεγέθυνση και νέες θέσεις εργασίας). Οπότε η ανάδειξη μιας αποτελεσματικής μεθοδολογίας αξιολόγησης νεοφυών επιχειρήσεων είναι η βασική συνιστώσα ανάπτυξης του ΚΥΕΚ.

* Ο Καθηγητής Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης, είναι Ακαδημαϊκός στο Πολυτεχνείο Κρήτης και Επίτιμος Δρ. στο ΑΠΘ.

** Η Κυριακή Κοσμίδου είναι Καθηγήτρια Τραπεζικής - Χρηματοοικονομικής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, ΑΠΘ και Διευθύντρια Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Διοίκηση Επιχειρήσεων - ΜΒΑ».