Τα λάθη, τις καθυστερήσεις και τις αστοχίες του κρατικού μηχανισμού κινδυνεύουν να πληρώσουν κρίσιμες επενδύσεις στην ενέργεια, που πιθανότατα θα «κοπούν» από το Ταμείο Ανάκαμψης, καθώς δεν προλαβαίνουν να έχουν παραδοθεί μέχρι τον Αύγουστο του 2026, οπότε και λήγει η διάρκεια του Ταμείου.
Στη λίστα βρίσκονται όλα τα «Εξοικονομώ» (από το 2021 μέχρι σήμερα), για τα οποία το ΥΠΕΝ αναζητά λύση σε μια χαοτική κατάσταση, καθώς έχουν ολοκληρωθεί μόλις 50.000-60.000 ανακαινίσεις, καθώς επίσης οι επενδύσεις σε μπαταρίες, πολλές από τις οποίες θεωρείται πρακτικά αδύνατο να έχουν ολοκληρωθεί το επόμενο δεκάμηνο.
Τροποποίηση εξετάζεται ως προς την επίτευξη του οροσήμου για την υπόγεια αποθήκη CO2 στον Πρίνο που κινδυνεύει λόγω των καθυστερήσεων, όπως έδειξε το πρόσφατο καμπανάκι της Κομισιόν, ενώ μένει να φανεί τι θα συμβεί με τα «παγωμένα» θαλάσσια αιολικά πάρκα.
Το έργο που βρίσκεται εδώ και σχεδόν ένα χρόνο σε «βαθύ ψυγείο» και παραμένει μπλοκαρισμένο στο ΥΠΕΞ, υπόκειται κι αυτό σε ορόσημα (30/6/2026), καθώς παρότι δεν χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης, εντούτοις αποτελεί μια από τις μεταρρυθμίσεις στο πλαίσιο του REPower EU και όλα τα σενάρια είναι ανοικτά.
Τα τέσσερα παραπάνω κεφάλαια ανήκουν στον σκληρό πυρήνα των ενεργειακών projects του Ταμείου Ανάκαμψης, που ακριβώς επειδή δεν προλαβαίνουν να έχουν παραδοθεί μέχρι τον Αύγουστο του 2026, θα πρέπει είτε να «ψαλιδιστούν» είτε να αλλάξουν, ώστε η απορρόφηση των πόρων να γίνει χωρίς απώλειες.
Σε συνέχεια των… ευρωπαϊκών οργάνων για τις καθυστερήσεις που άρχισαν στις αρχές Οκτωβρίου και τα μηνύματα για τα έργα που κινδυνεύουν να απενταχθούν που έστειλε η Κομισιόν, τα εμπλεκόμενα υπουργεία, όπως το ΥΠΕΝ, έχουν επιδοθεί σε έναν αγώνα δρόμου, ενόψει του σχεδίου αναθεώρησης που πρέπει να αποσταλεί στην Κομισιόν ως τα τέλη Οκτωβρίου, για να εγκριθεί από το Ecofin, ως τα τέλη Δεκεμβρίου.
Εχει τη σημασία του ότι η μη έγκαιρη υλοποίηση έργων όπως τα παραπάνω δεν οφείλεται στην απουσία πόρων (τα κονδύλια υπάρχουν), αλλά στις σοβαρές αστοχίες που καθιστούν ανέφικτη την ολοκλήρωσή τους έως τη λήξη ισχύος του RRF.
«Κόβεται» ο στόχος για 105.000 ανακαινίσεις
Τέτοιες μεγάλες καθυστερήσεις στην έκδοση των απαιτούμενων υπουργικών αποφάσεων, μαζί με τη γραφειοκρατία των ίδιων των προγραμμάτων, θα οδηγήσουν σύμφωνα με τις πληροφορίες σε αναθεώρηση του στόχου για συνολικά 105.000 ανακαινίσεις κατοικιών μέσω των «Εξοικονομώ», ο οποίος είχε τεθεί μέχρι τη λήξη του Ταμείου.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, απ' όλα τα μέχρι σήμερα «Εξοικονομώ» (2021 και 2023) έχουν ολοκληρωθεί 50.000-60.000 παρεμβάσεις κατά κύριο λόγο από νοικοκυριά, και επειδή ο στόχος των 105.000 θεωρείται επισφαλής, εξετάζεται να μειωθεί στις 90.000.
Το νούμερο προκύπτει έπειτα από συζητήσεις μεταξύ του ΥΠΕΝ, του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΤΕΕ που διαχειρίζεται μεταξύ άλλων την πλατφόρμα υποβολής αιτήσεων. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι μέσα στο επόμενο δεκάμηνο θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί επιπλέον 30.000-40.000 ανακαινίσεις.
Τα δομικά προβλήματα και ο συχνά επικοινωνιακού χαρακτήρα σχεδιασμός τους, η γραφειοκρατία των τραπεζών και το γεγονός ότι μπροστά στις καθυστερήσεις ποσοστό των δικαιούχων υπαναχωρεί, είχαν ως αποτέλεσμα τον προηγούμενο μήνα το ΥΠΕΝ να ανακοινώσει την παράταση 13 προγραμμάτων εξοικονόμησης, συνολικού προϋπολογισμού 2,5 δισ. ευρώ. Η παράταση για την ολοκλήρωση για αυτό του 2021 είναι η 28η/2/2026, ενώ γι' αυτό του 2023 η 30ή Απριλίου 2026.
Το πιο χαρακτηριστικό δείγμα αστοχίας είναι ότι στην περίπτωση του «Εξοικονομώ» του 2023, μέχρι και τα μέσα του Ιουλίου 2025, δεν είχαν καν ξεκινήσει οι πληρωμές για τους 33.000 δικαιούχους.
Σημειωτέον ότι ο συνολικός στόχος του Ταμείου Ανάκαμψης μέχρι και τα τέλη Αυγούστου 2026, συνυπολογίζοντας και το «Εξοικονομώ 2025», μιλά για 120.000 ανακαινίσεις (+15.000 από το φετινό πρόγραμμα), ωστόσο η εξέλιξη του τελευταίου αγνοείται.
Στο πρόγραμμα, στο οποίο ενδιαφέρον εξέφρασαν 54.000, αλλά οι ωφελούμενοι δεν μπορούν να ξεπεράσουν τους 15.000, δόθηκε παράταση για την ολοκλήρωσή του ως την 31η Μαΐου 2026.
Ωστόσο, με βάση τον οδηγό του προγράμματος, οι ωφελούμενοι έχουν προθεσμία υλοποίησης των εργασιών και υποβολής του φακέλου ολοκλήρωσης 8 μήνες από την ημερομηνία έκδοσης της απόφασης υπαγωγής τους. Και επειδή μέχρι και σήμερα δεν έχει ακόμη εκδοθεί η υπουργική απόφαση για την έγκριση των αιτήσεων, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα επιτευχθεί ο χρόνος υλοποίησης ακόμη και μετά την παράτασή του.
«Ψαλίδι» στις μπαταρίες
Στο μέτωπο των μπαταριών, που θεωρούνται μονόδρομος προκειμένου τα έργα ΑΠΕ να ανταπεξέλθουν στις μαζικές περικοπές της παραγόμενης ενέργειας, τον τόνο δίνουν εδώ και καιρό οι καθυστερήσεις. Τα έργα που εγκρίθηκαν από τους δύο πρώτους διαγωνισμούς της ΡΑΑΕΥ που χρηματοδοτούνται από το Ταμείο Ανάκαμψης, πήραν παράταση για να υποβάλουν αίτηση ενεργοποίησης της σύνδεσης μέχρι τις 31 Μαρτίου 2026.
Το «ψαλίδι» λέγεται ότι θα αφορά τα εννέα έργα που πέρασαν από τον τρίτο διαγωνισμό, συνολικής ισχύος 188,9 MW και τα οποία επρόκειτο να επιδοτηθούν με κοντά 40 εκατ. ευρώ.
Σύμφωνα με τις πληροφορίες, θα παραμείνουν ενταγμένα στο Ταμείο Ανάκαμψης μόνο όσα εξ αυτών καταφέρουν να παραλάβουν εγκαίρως τον εξοπλισμό και να τηρήσουν τους χρόνους υλοποίησης (αδειοδοτικές εγκρίσεις κ.λπ.) μέχρι τον Αύγουστο του 2026. Στο ερώτημα ως προς το τι θα γίνει με τα υπόλοιπα, η απάντηση που δίνεται είναι ότι εξετάζεται να συνεχιστούν οι επενδύσεις μέσω άλλων ευρωπαϊκών χρηματοδοτικών εργαλείων.
Το μήνυμα που στέλνεται ενόψει της αναθεώρησης είναι πως όποιο έργο έχει ρίσκο έγκαιρης υλοποίησης, θα αντικαθίσταται αυτόματα με έργα που κουβαλούν μικρότερο κίνδυνο.
Τι συμβαίνει με τον Πρίνο
Στο στρατηγικής σημασίας έργο της υπόγειας αποθήκης CO2 του Πρίνου, οι πληροφορίες λένε ότι θα συμπεριληφθεί στην αναθεώρηση του σχεδίου που θα υποβληθεί στην Κομισιόν, ωστόσο η χρηματοδότηση των 150 εκατ. ευρώ από το Ταμείο, ενδεχομένως να προσαρμοστεί σε αυτά που μπορεί να γίνουν μέχρι τον Ιούλιο του 2026.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι η ενίσχυση μπορεί να καλύψει π.χ. λιγότερες γεωτρήσεις απ' όσες αρχικά προβλέπονταν και για να μην χαθούν πόροι, θα προστεθεί από τον επενδυτή ένα άλλο αντικείμενο που θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο μέχρι του ορίου των 150 εκατ. ευρώ.
Το πιο κρίσιμο πάντως για να πάρουν μπροστά οι γεωτρήσεις είναι το πότε θα εκδοθεί από το ΥΠΕΝ η άδεια περιβαλλοντικών όρων. Ταυτόχρονα, η ΕΔΕΥΕΠ έχει αποστείλει τον φάκελο για την άδεια αποθήκευσης στην DG Clima, εκείνη έχει ζητήσει διευκρινίσεις και μόλις σταλούν, θα ανάψει το σχετικό πράσινο φως.
Τα χρονοδιαγράμματα πάντως είναι οριακά, καθώς από τη λήψη της άδειας περιβαλλοντικών όρων μέχρι την προετοιμασία των γεωτρήσεων εκτιμάται ότι χρειάζονται τουλάχιστον 9 μήνες. Τα πρόσφατα καμπανάκια της Κομισιόν δεν ήταν τυχαία, καθώς αν χαθούν μερικοί ακόμη μήνες, το έργο δεν θα μπορεί να γίνει στο πλαίσιο του RRF.
Τα «παγωμένα» θαλάσσια αιολικά
Δύο χρόνια από τότε που ανακοινώθηκαν με ντόρο, δεν κινείται το παραμικρό, το project βρίσκεται κολλημένο στο ΥΠΕΞ και επισήμως αγνοείται, όπως και οι πρώτες περιοχές που θα φιλοξενήσουν θαλάσσια αιολικά.
Το κεφάλαιο ωστόσο «θαλάσσια αιολικά» έχει ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης ως μεταρρύθμιση, όχι με τη μορφή της χρηματοδότησης επενδύσεων. Και ως μεταρρύθμιση που είναι, το πλαίσιο ορίζει ότι όταν κάποια δράση δεν μπορεί να προχωρήσει για αντικειμενικούς λόγους, τότε μπορεί να αντικατασταθεί από άλλη παρεμφερή.
Τα σύννεφα άλλωστε πάνω από την παγκόσμια αγορά των θαλάσσιων αιολικών είναι πολλά -τόσο στις ΗΠΑ λόγω της αντίθεσης του Ντ. Τραμπ όσο και στην Ευρώπη- και ακόμη και αν ανακοινωθεί το Εθνικό Πρόγραμμα με τις προτεινόμενες περιοχές, οι διαγωνισμοί θα προκηρυχθούν εν καιρώ, όταν θα βελτιωθούν οι συνθήκες.
Τούτων δοθέντων, στη λογική της τροποποίησης του project και της αντικατάστασής του στο RRF με μια παρεμφερή δράση, έχει πέσει στο τραπέζι η πρόταση, όπως έχει γράψει το Euro2ay.gr, να ξεκινήσουν σε πρώτη φάση από την εταιρεία ειδικού σκοπού (SPV) που έχει αναλάβει να συστήσει η ΕΔΕΥΕΠ, οι ανεμολογικές και βυθομετρικές μελέτες, οι οποίες θα δείξουν ποιες είναι οι πιο ελκυστικές περιοχές της χώρας για να φιλοξενήσουν offshore αιολικά.
Το μοντέλο αυτό του κεντρικού σχεδιασμού, δηλαδή της διενέργειας από έναν κρατικό φορέα των απαραίτητων ερευνών στις ελληνικές θάλασσες, είχε επιλέγει πριν από μια διετία, προκειμένου να μετριαστεί το «ρίσκο» και το κόστος για τους επενδυτές (καθώς θα πάρουν έτοιμα τα δεδομένα στα χέρια τους) και να επιταχυνθούν οι σχετικές διαδικασίες.
Στο σενάριο που το ΥΠΕΝ ανάψει το πράσινο φως στα παραπάνω, που ξεκινήσει εντός των επόμενων μηνών η ενεργοποίηση του SPV και αυτό προκηρύξει άμεσα διαγωνισμούς για την ανάθεση των ανεμολογικών και βυθομετρικών μελετών, τότε οι ανάδοχες εταιρείες θα μπορούσαν να συγκεντρώσουν τα πρώτα στοιχεία μέσα στο 2027, κίνηση που θα μπορούσε να συμβάλει στη προετοιμασία του εδάφους ενόψει των πρώτων διαγωνισμών, όταν και όποτε αυτοί αποφασιστούν...