Το δυσβάσταχτο χρέος των ΗΠΑ

Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις αναλυτών, το αμερικανικό χρέος μπορεί να φτάσει στο 250% του ΑΕΠ στην επόμενη 10ετία. Ο κ. Obama οφείλει να χρησιμοποιήσει όλη την πολιτική του εξυπνάδα για να αποφύγει αυτό το ενδεχόμενο.

Δημοσιεύθηκε: 20 Απριλίου 2010 - 11:38

Roger Altman*

Το διεθνές χρηματοοικονομικό σύστημα βρίσκεται εκ νέου ακινητοποιημένο εξαιτίας των φόβων για το υψηλό κρατικό χρέος. Αυτό φέρνει στον νου δυσάρεστες αναμνήσεις από χρεοκοπίες αναδυόμενων αγορών όπως η Αργεντινή, η Ρωσία και το Μεξικό. Όμως, το πραγματικό θέμα δεν είναι εάν η Ελλάδα ή κάποια άλλη μικρή χώρα χρεοκοπήσουν. Αντίθετα, έγκειται στο κατά πόσον η πιστωτική σταθερότητα και το νόμισμα του μεγαλύτερου δανειστή της υφηλίου, των ΗΠΑ, θα τεθούν σε κίνδυνο, με δεδομένα το τεράστιο χρέος και το αντίστοιχα δυσθεώρητο έλλειμμα της χώρας.

Η δημοσιονομική κατάσταση των ΗΠΑ είναι ακόμη πιο άσχημη απ’ ό,τι φαίνεται. Το ανεξάρτητο Congressional Budget Office εκτιμά ότι το έλλειμμα της χώρας θα φτάσει στα 9,7 τρισ. δολάρια σε 10 χρόνια. Οι διεθνείς κεφαλαιακές αγορές δεν πρόκειται να ανεχθούν αυτήν την έκρηξη χρέους και ελλείμματος. Εάν εξεγερθούν, όπως συνέβη το 1979, θα επιβάλουν στην Ουάσιγκτον δραστικές και άσχημες αλλαγές σε δημοσιονομικό και νομισματικό επίπεδο. Περισσότερο από τον πόλεμο στο Αφγανιστάν ή την ανεργία, αυτό είναι το μεγαλύτερο τεστ για τον Πρόεδρο κ. Barack Obama.

Πόσο άσχημες είναι οι προοπτικές; Υπολογίζεται ότι το ομοσπονδιακό χρέος θα αγγίξει το 250% του ΑΕΠ στην επόμενη 10ετία, καθώς θα διευρυνθεί στα 20 τρισ. δολάρια από 7,5 τρισ. δολάρια. Από το 1792 έως και σήμερα, και με μοναδική εξαίρεση την περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, δεν υπήρξε τέτοια διεύρυνση του αμερικανικού χρέους.

Το υπουργείο Οικονομικών θα χρειαστεί να δανειστεί 5 τρισ. δολάρια ετησίως για να πληρώσει τόκους και να εκδώσει νέο χρήμα. Δυστυχώς, δε, η μεταρρύθμιση στην υγεία προσθέτει επιπλέον βάρος.

Ποιο είναι το πιο τρομακτικό σε αυτές τις προοπτικές; Η άνοδος των αμερικανικών επιτοκίων θα πλήξει τις ιδιωτικές επενδύσεις και θα πιέσει πτωτικά την παγκόσμια ανάπτυξη.

Δυστυχώς για τον κ. Obama, αυτός καλείται να διαχειριστεί τη συγκεκριμένη κατάσταση, παρότι "ευθύνεται" μόλις για το 15% των επιπλέον δαπανών. Όμως, τα χρέη που δημιούργησε η προηγούμενη κυβέρνηση του κ. Bush πρέπει να τα διαχειριστεί ο κ. Obama.

Σήμερα η αμερικανική οικονομία βρίσκεται σε κατάσταση που δεν μπορεί να αντέξει μέτρα μείωσης του ελλείμματος. Ακόμη και όσοι επιθυμούν να υπάρξει μία τέτοια προσπάθεια, παραδέχονται ότι τώρα δεν είναι η κατάλληλη στιγμή. Ο κ. Obama έχει διορίσει μία επιτροπή προϋπολογισμού, με όριο να ανακοινώσει τα αποτελέσματα της έρευνάς της τον Δεκέμβριο του 2010. Δεν περιμένουμε πολλά από αυτήν και μάλλον τίποτε δεν πρόκειται να γίνει πριν από το 2011.

Όμως, σχεδόν όλοι γνωρίζουν τι πρέπει να συμβεί. Το έλλειμμα θα πρέπει να μειωθεί σε ποσοστό τουλάχιστον 2%, δηλαδή κατά 300 δισ. δολάρια σε ετήσια βάση. Θα χρειαστεί να υπάρξει περιορισμός δαπανών και αύξηση εσόδων. Τα έσοδα θα πρέπει να προέλθουν από αύξηση του φόρου εισοδήματος, του φόρου για κέρδη από το χρηματιστήριο και τα μερίσματα ή από τη δημιουργία ενός νέου φόρου, όπως για παράδειγμα ο ΦΠΑ.

Υπάρχουν τρεις δρόμοι που μπορεί να ακολουθήσει η κυβέρνηση: Ο πρώτος, που είναι και ο ιδανικός, θα ήταν εντός του 2011 να σημειωθεί πτώση των δαπανών και αύξηση των φορολογικών εσόδων, ώστε να επιτευχθεί ισορροπημένος προϋπολογισμός το 2020. Ο κ. Clinton πέτυχε κάτι τέτοιο κατά τη διάρκεια της προεδρίας του.

Ο δεύτερος δρόμος είναι επίσης πιθανός: κυβερνητική παράλυση και 10 χρόνια δημοσιονομικής σπατάλης. Το χρέος φτάνει στο 90% του ΑΕΠ. Τα επιτόκια αυξάνονται, αλλά οι αγορές συνεχίζουν να καλύπτουν τις δανειακές ανάγκες της χώρας.

Η Ιστορία δείχνει ότι υπάρχει και ένας τρίτος δρόμος, και μάλιστα ο πιο πιθανός: αυτός που επιβάλλουν οι αγορές. Σαφώς μπορεί να υπάρξει ηρεμία στις αγορές χρέους και συναλλάγματος για τα επόμενα 1 - 2 χρόνια. Όμως, οι πιθανότητες να ανεχθούν δημοσιονομική απειθαρχία για μεγάλο χρονικό διάστημα είναι ελάχιστες. Το ενδεχόμενο να καταρρεύσει το δολάριο, όπως το 1979, είναι υψηλές. Το εμπάργκο πετρελαίου του Ιράν, ο στασιμοπληθωρισμός και το αδύναμο δολάριο κινούσαν τις αγορές. Παρά τη νευρικότητα, ο Πρόεδρος Carter κατέθεσε τον προϋπολογισμό του, ο οποίος οδηγούσε σε ακόμη μεγαλύτερο έλλειμμα. Οι αγορές αντέδρασαν, στέλνοντας ακόμη χαμηλότερα το δολάριο. Αυτό τον ανάγκασε να δημιουργήσει έναν πιο σφιχτό προϋπολογισμό και τη Fed να προχωρήσει σε αύξηση των επιτοκίων. Και οι δύο κινήσεις έπληξαν την οικονομία αλλά και την προεδρία του.

Η εξάρτηση των ΗΠΑ στο χρέος δημιουργεί ανάλογες καταστάσεις και σήμερα. Προκειμένου να αποφύγει επανάληψη του 1979, ο κ. Obama θα πρέπει να δημιουργήσει έναν πολύ ισχυρό προϋπολογισμό για το 2011. Μπορεί να τον συμβουλέψουν ότι η μείωση των δαπανών και η αύξηση των φόρων θα δυσκολέψουν την επανεκλογή του το 2012. Όμως, χωρίς αυτά οι συνέπειες για την οικονομία θα είναι πολύ χειρότερες.

* Ο κ. Roger Altman είναι πρόεδρος της Evercore Partners και πρώην υφυπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ κατά την προεδρία του κ. Bill Clinton.

© The Financial Times Limited 2010. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation