Όταν τον περασμένο Μάρτιο, η Ελλάδα προχώρησε σε ολοκληρωτικό lockdown, βλέποντας έγκαιρα την εκατόμβη κρουσμάτων και θυμάτων σε άλλες χώρες, κατάφερε να «παγώσει» την πανδημία σε πολύ χαμηλά επίπεδα, γλιτώνοντας το πρώτο κύμα και προστατεύοντας το αδύναμο (από τα πιο αδύναμα στην Ευρώπη) σύστημα υγείας. Επρόκειτο για κλασική εφαρμογή της λαϊκής ρήσης «ο φόβος φυλάει τα έρμα». Ξέραμε τις αδυναμίες μας και αντιδράσαμε ανάλογα.
Στη συνέχεια, η χώρα ξανάνοιξε σταδιακά τα σύνορα, διαπνεόμενη από ένα αίσθημα αισιοδοξίας, εξαιτίας αυτής της -απροσδόκητης για τα ελληνικά δεδομένα- επιτυχίας. Εντούτοις, από τότε και μετά βρεθήκαμε σε ένα διαρκή σταδιακό κατήφορο, που συνεχίζεται. Έναν κατήφορο, που φαίνεται τώρα να σχετίζεται και με την ατμόσφαιρα που δημιούργησε η προηγούμενη επιτυχία.
Γιατί «πετύχαμε» στο πρώτο κύμα της πανδημίας
Πρέπει να παραδεχτούμε όμως ότι η επιτυχία αυτή οφειλόταν περισσότερο στον έγκαιρο… φόβο και στη «μονολιθικότητα» του εγχειρήματος παρά σε κάποιες ελληνικές ιδιαιτερότητες ή μοναδικές ικανότητες.
Το ολικό lockdown ήταν πιο εύκολα εφαρμόσιμο απ' ό,τι ένας πιο ευέλικτος και σύνθετος τρόπος, όπως αυτοί που, καλώς ή κακώς, δοκιμάζονται το τελευταίο δίμηνο, ενώ από την άλλη, δεν υπήρχαν ούτε και αναπτύχθηκαν στη συνέχεια προηγμένοι τεχνολογικά τρόποι, όπως αυτοί που λειτουργούν -με την αγαστή συνεργασία βεβαίως και της κατάλληλα εκπαιδευμένης από άλλες πανδημίες κοινωνίας- στην Ασία.
Ασφαλώς ένας παράγοντας που έχει παίξει ρόλο στις μεταγενέστερες εξελίξεις είναι η «απόσταση» της ελληνικής κοινωνίας από τις συνέπειες του πρώτου κύματος, αντίθετα με ό,τι συνέβη σε άλλες χώρες, όπου θρήνησαν πολλούς νεκρούς και είδαν τα συστήματα υγείας τους να καταρρέουν. Κι αυτό εξηγεί κατά ένα μέρος τη μειωμένη προσαρμοστικότητα ακόμη και στα στοιχειώδη μέτρα προφύλαξης.
Δεύτερος παράγοντας σημαντικός φαίνεται ότι ήταν το άνοιγμα των συνόρων, καθώς η επανεμφάνιση του ιού και η αρχική εξάπλωσή του συνδέεται, αφενός, με την καλοκαιρινή τουριστική κίνηση κι αφετέρου, με την εσωτερική κίνηση μεταξύ μεγάλων πόλεων και παραθεριστικών κέντρων.
Το παράτολμο άνοιγμα στον τουρισμό και οι… μάσκες
Δύο οφθαλμοφανή σφάλματα αφορούν: Πρώτον, το γεγονός ότι ενώ σε γειτονικές χώρες υπήρχε ήδη από τις αρχές του καλοκαιριού αναζωπύρωση και εξάπλωση της Covid-19 (Βουλγαρία, Β. Μακεδονία, Αλβανία, Ρουμανία, κ.λπ.), άργησε πολύ να επιβληθεί η προσπέλαση μόνο μετά από υποχρεωτικό τεστ Covid-19, τις τελευταίες 72 ώρες.
Δεύτερον, η ίδια έλλειψη παρατηρήθηκε, κατά απαίτηση της TUI. σύμφωνα με την Bild, στις αεροπορικές πτήσεις, πολλαπλασιάζοντας τις παρενέργειες όπως έγινε ορατό ήδη από τον Αύγουστο, όταν «ντάλα καλοκαίρι» και με όλα τα παράθυρα ανοιχτά, άρχισε να παρατηρείται ξανά σημαντική αύξηση των κρουσμάτων, που συνεχίστηκε και τον Σεπτέμβριο.
Οι εξελίξεις και γενικότερα στην Ευρώπη δείχνουν ότι το βιαστικό άνοιγμα του τουρισμού, προκειμένου να διασωθεί μερικώς η επιβίωση του τομέα, με τον τρόπο που έγινε, ήταν λάθος, καθώς οδήγησε σε «αναζωπύρωση» της πανδημίας σε ευρεία κλίμακα, με συγκεκριμένες μεταλλάξεις να συναντώνται σε διαφορετικά σημεία της Ευρώπης.
Ταυτόχρονα, σε δίκοπο μαχαίρι εξελίχθηκε η «πολεμική» του επιστημονικού επιτελείου της κυβέρνησης, ιδίως δε του κ. Τσιόδρα, σε ό,τι αφορά το θέμα της μάσκας, στην πρώτη φάση της πανδημίας. Κι αυτό καθώς τώρα έχει μεν εξελιχθεί σε «βασικό όπλο» κατά της Covid, πλην όμως, σε μεγάλη μερίδα των πολιτών αυτή η αλλαγή πλεύσης δημιούργησε αρνητικές εντυπώσεις, μειώνοντας την αξιοπιστία, άρα και την πειθαρχία.
Μπαίνοντας στη δεύτερη φάση, όπου άρχισε να φαίνεται καθαρά και στους πιο αισιόδοξους, ο κίνδυνος σημαντικής αναζωπύρωσης, δεν γίνεται να μην επισημανθούν τα μειωμένα αντανακλαστικά συνολικά του κρατικού/κυβερνητικού μηχανισμού σε δύο σημαντικά θέματα:
Τα Μέσα Μεταφοράς, οι αντιφάσεις και το καθυστερημένο timing
Πρώτον, στο θέμα των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, που χρησιμοποιεί μεγάλο μέρος του ενεργού πληθυσμού, κάτω από δύσκολες συνθήκες. Εκεί παραμένει απορίας άξιο, ακόμη και σήμερα, γιατί δεν λήφθηκαν έγκαιρα ριζικά μέτρα πύκνωσης των δρομολογίων.
Δεύτερον, υπήρξαν αντικρουόμενες ενέργειες, που ενέτειναν τη σύγχυση αλλά και την ατμόσφαιρα χαλάρωσης, με χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι μόλις προ ολίγων ημερών, γίνονταν ετοιμασίες για επανάληψη των ποδοσφαιρικών αγώνων με κοινό (γεγονός που σοκάρισε ακόμη και φανατικούς ποδοσφαιρόφιλους), απόφαση που ανατράπηκε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, κατόπιν, όπως ανακοινώθηκε, παρέμβασης του… πρωθυπουργού! Όπως και το γεγονός ότι επιτράπηκε η συγκέντρωση χιλιάδων ανθρώπων, ενόψει της απόφασης στη δίκη της Χρυσής Αυγής, παρότι με βάση τα μέτρα Covid θα έπρεπε να μην επιτραπεί!
Ερώτημα αποτελούν κι επιμέρους αποφάσεις στα νέου τύπου lockdown που εφαρμόζονται, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Ευρώπη, όπως για παράδειγμα το γεγονός ότι ναι μεν κλείνει η εστίαση, οι καφετέριες κ.λπ., πλην όμως λίγα έχουν γίνει για να εμποδιστούν οι συναθροίσεις σε πλατείες, από νεαρές κυρίως ηλικίες, όταν η κυκλοφορία επιτρέπεται μέχρι τα μεσάνυχτα.
Σημαντικό όμως είναι και το θέμα του timing. Όπως εύστοχα παρατήρησε ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο οποίος δεν συγκαταλέγεται μεταξύ των «εχθρών» της κυβέρνησης, αναλογικά με τον πληθυσμό, τα κρούσματα είναι περίπου 8πλάσια στη Θεσσαλονίκη σε σχέση με την Αθήνα, όμως και οι δύο περιοχές μπήκαν στα ίδια μέτρα, την ίδια χρονική στιγμή. Που σημαίνει ότι για τη Θεσσαλονίκη υπήρξε καθυστέρηση, με αποτέλεσμα να πιάσουν ήδη «ταβάνι» οι δυνατότητες του συστήματος υγείας στη συμπρωτεύουσα και να απαιτούνται πλέον σχέδια εκτάκτου ανάγκης.
Οι κακοί οιωνοί για τον επερχόμενο χειμώνα
Με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, η πορεία των περαιτέρω εξελίξεων δεν επιτρέπει ιδιαίτερη αισιοδοξία, δεδομένων και των δυνατοτήτων του συστήματος υγείας, την όποια ενίσχυση του οποίου, κατά το προηγούμενο διάστημα, μάλλον θα διαπιστώσουμε στην πράξη το επόμενο διάστημα.
Αναλογικά, η Ελλάδα υπολείπεται και αυτή την περίοδο σε κρούσματα (και θανάτους) σε σχέση με την πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών, ωστόσο η απόσταση δεν είναι μεγάλη. Ιδίως όταν λάβουμε υπόψη μας την κλιματική διαφορά. Αντίθετα με τον Βορρά και την Κεντρική Ευρώπη, στη χώρα μας, τώρα αρχίζουν να κλείνουν πόρτες και παράθυρα, κάτι που έχει αποδειχθεί ότι έχει σημαντικότατη επίδραση στη διασπορά της Covid-19.
Το γεγονός δε ότι η θετικότητα στα διενεργούμενα τεστ έχει εκτοξευτεί πλέον πάνω από το 10%, δεν προμηνύει τίποτα καλό για το ερχόμενο διάστημα, καθιστώντας ενδεχομένως συντηρητικές τις εκτιμήσεις επιστημόνων για άνοδο των κρουσμάτων πάνω και από τις 4.000 σε ημερήσια βάση.
Αναμφίβολα η κατάσταση είναι δύσκολη και γίνεται δυσκολότερη από τις έως και βίαιες αντιδράσεις που παρατηρούνται σε διάφορα μέρη της Ευρώπης, ενάντια στα περιοριστικά μέτρα.
Εντούτοις, ακριβώς όπως φτάσαμε στην επιβολή «μερικών lockdown» το προηγούμενο διάστημα, φαίνεται πλέον πιθανό ότι μέσα στον χειμώνα θα καταλήξουμε σε ακόμη πιο σκληρά μέτρα, όπως έχει ήδη συμβεί για παράδειγμα στην Αγγλία.
Το ζητούμενο τώρα είναι να μην οδηγηθούμε νωρίτερα σε κατάρρευση του συστήματος υγείας, κάτι που ουδείς πλέον μπορεί να αποκλείσει. Διότι, δυστυχώς, το «πλεονέκτημα» της Άνοιξης έχει χαθεί ολοσχερώς και πλέον μπαίνουμε στον Χειμώνα (την κλασική περίοδο μετάδοσης ιώσεων και γρίπης) με δυσμενείς συνθήκες, με ό,τι σημαίνει αυτό και για τη λειτουργία της οικονομίας.
Δεν είμαστε μόνοι μας, το ίδιο ισχύει για τις περισσότερες χώρες της Ευρώπης αλλά και για τις ΗΠΑ, όπου ο αντίστοιχος Τσιόδρας, ο Αντονι Φαούτσι, προειδοποίησε το Σάββατο ότι έρχεται «πολύς πόνος» τον Χειμώνα, καθώς η υπερδύναμη ξεπέρασε το Σάββατο τις 100.000 ημερήσια κρούσματα, που με πληθυσμιακή αναγωγή αντιστοιχούν σε περίπου 3.000 κρούσματα για την Ελλάδα.
Μικρή παρηγοριά όμως...