Ζούμε πραγματικά κοσμοϊστορικές στιγμές. Γράψαμε προ ημερών ότι η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία δυναμιτίζει την Pax Αmericana και ότι πολλά θα εξαρτηθούν από την αποτελεσματική αντίδραση της Δύσης, καθώς η Ρωσία φαίνεται προς το παρόν να κινείται με τη διακριτική υποστήριξη της Κίνας.
Έκτοτε οι εξελίξεις είναι σχεδόν εξίσου εντυπωσιακές. Οι οικονομικές κυρώσεις από την πλευρά της Δύσης μπορούν να συγκριθούν σε βαρύτητα μόνο με εκείνες απέναντι στο Ιράν, το ΝΑΤΟ εμφανίζεται απόλυτα ενωμένο, από κοινού με την Ευρώπη, ενώ η Γερμανία αποφάσισε να προχωρήσει σε εντυπωσιακή ενίσχυση εξοπλισμών, εγκαταλείποντας μια παράδοση που ξεκίνησε μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ακόμα και η Ευρωπαϊκή Ενωση για πρώτη φορά στην ιστορία της θα χρηματοδοτήσει την αγορά και παράδοση εξοπλισμού στην Ουκρανία.
Από την άλλη πλευρά, ο Πούτιν δείχνει με κάθε τρόπο ότι θεωρεί την Ουκρανία «Κούβα του 21ου αιώνα», βάζοντας πλέον σχεδόν ευθέως στο τραπέζι των απειλών, την πυρηνική ισχύ της χώρας του.
Η Κίνα εξακολουθεί να αρνείται να καταδικάσει ως εισβολή τη ρωσική επέμβαση, ενώ σε μια τέτοια συγκυρία προχώρησε υπαινικτικά σε δηλώσεις σύσφιξης των σχέσεών της με τη… Βόρεια Κορέα.
Δεν είναι τυχαίο ότι ειδήμονες των γεωπολιτικών εξελίξεων μιλούν ήδη για έναν «άξονα» απολυταρχίας, που με πρωταγωνιστές τη δεύτερη και τρίτη σε ισχύ υπερδύναμη, θα επιχειρήσουν να αλλάξουν τη μορφή του κόσμου, αμφισβητώντας την κυριαρχία που εδραίωσε η Δύση.
Πρόκειται για ένα «σιδηρούν παραπέτασμα» άλλης μορφής, στο πλαίσιο του οποίου η παγκοσμιοποίηση με τη μορφή που τη γνωρίσαμε ίσως δεχτεί τελειωτικό χτύπημα (μετά τα πλήγματα που της κατάφερε η πανδημία), ενώ δεν αποκλείεται να δούμε την ανάδυση ανταγωνιστικών διεθνών συστημάτων, σε επίπεδο διπλωματικό, οικονομικό, αμυντικό και θεσμικό, ως εναλλακτική λύση στους δυτικότροπους μηχανισμούς που εδραιώθηκαν μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Από ένα εναλλακτικό σύστημα SWIFT και την ενδυνάμωση των προσπαθειών αντικατάστασης του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος, μέχρι την εδραίωση ανταγωνιστικών «αμυντικών συμμαχιών».
Η συγκυρία μοιάζει ιδανική. Σύμφωνα με την έκθεση του Global Freedom House για το 2022, η Δημοκρατία υποχωρεί συνεχώς ανά τον κόσμο, τα τελευταία 16 χρόνια. Με βάση τα τελευταία στοιχεία, μόλις το 20% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε «ελεύθερες δημοκρατίες» που σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα και την ισότητα όλων έναντι του νόμου, ενώ σχεδόν το 40% ζει σε καθαρά ανελεύθερα καθεστώτα!
Για πολλά δε από αυτά τα απολυταρχικά καθεστώτα, η συμμαχία τους με τη Δύση είναι καθαρά συγκυριακή, διότι δεν υπήρχε άλλη συμφέρουσα ενναλακτική. Πρόθυμα θα άλλαζαν στρατόπεδο, αν έβρισκαν την ευκαιρία.
Είναι σχεδόν σίγουρο ότι οι εξελίξεις που έθεσε σε κίνηση η Ρωσία του Πούτιν δεν αντιστρέφονται, τουλάχιστον σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα. Και ότι η έκβασή τους θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την επιτυχία που θα έχει η αντίδραση της Δύσης, με τον τομέα των οικονομικών κυρώσεων να είναι ίσως το πιο κρίσιμο σημείο. Ανεξάρτητα από το τι ακριβώς θα πετύχει στρατιωτικά η Ρωσία στην Ουκρανία.
Οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι σήμερα παρακινδυνευμένη. Πολλά θα εξαρτηθούν από την επιμονή των χωρών της Δύσης και από τη διάθεση της κοινής γνώμης τους να υποστεί θυσίες, καθώς όσο πιο εκτεταμένες είναι οι κυρώσεις τόσο περισσότερο επικίνδυνες είναι και οι -απρόβλεπτες συχνά- ευρύτερες συνέπειες, περιλαμβάνοντας κι εκείνους που τις αποφάσισαν.
Κι αν για το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης, το μεγάλο θέμα σήμερα αφορά το φυσικό αέριο που λαμβάνουν από τη Ρωσία και τις εμπορικές συμφωνίες που έκαναν με τον γείτονα τους, για τις Ηνωμένες Πολιτείες, το θέμα είναι ίσως πολύ βαθύτερο.
Είναι ήδη ευδιάκριτο ότι σημαντικό τμήμα του ρεπουμπλικανικού κόμματος, με πρώτο τον Ντόναλντ Τραμπ (γνωστό για τον θαυμασμό του προς τον Πούτιν), βλέπει τη συγκυρία ως ευκαιρία για να «ροκανίσει» τον πρόεδρο Μπάιντεν και την παραμονή των Δημοκρατικών στην εξουσία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το φαινόμενο περιορίζεται στις ΗΠΑ. Από την Πολωνία και την Ουγγαρία του Όρμπαν, ως την Τουρκία του Ερντογάν και εξέχον μέλος του ΝΑΤΟ, υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις που μόνο αφοσιωμένες στις αξίες του Διαφωτισμού δεν είναι. Κι αυτό δημιουργεί κινδύνους λιγότερο ίσως ορατούς, αλλά ενδεχομένως εξίσου σημαντικούς με αυτούς που προκαλεί η αναδυόμενη «διεθνής» της απολυταρχίας.
Ωστόσο, κίνδυνοι δεν προκύπτουν μόνο σε κάποιο βάθος χρόνου.
Για τη Δύση είναι αναγκαίο η ήττα του Πούτιν να είναι ευδιάκριτη σε όλους. Το αντίθετο οδηγεί απευθείας σε σενάρια κατάλυσης του διεθνούς status quo, με εύκολο παράδειγμα την Κίνα που εποφθαλμιά την Ταϊβάν. Το κακό είναι ότι και για τον Πούτιν, ο πόλεμος αυτός έχει πλέον «υπαρξιακή σημασία», όχι θεωρητική, με βάση κάποια κοσμοθεωρία, αλλά απολύτως πρακτική. Η Ουκρανία δεν είναι Συρία, ούτε μια επαρχία στα σύνορα της Ευρώπης και της Ασίας, που πρέπει να ψάξεις προσεκτικά τον χάρτη για να τη βρεις. Αν βγει χαμένος, η πολιτική του επιβίωση γίνεται έως και πολύ αμφίβολη.
Πρόκειται για συνδυασμό εξαιρετικά ανησυχητικό!