Ο κρίσιμος Μάρτιος και τα «αντίθετα στοιχήματα»

Oσοι δραστηριοποιούνται στην ελληνική αγορά, τόσο επιχειρηματικά όσο και επενδυτικά, αυτήν την περίοδο νιώθουν εντελώς μετέωροι. Απ' τη μια πλευρά βρίσκονται οι παρατεταμένες διαπραγματεύσεις με τους δανειστές (που αναμένεται να συνεχιστούν με περισσότερη ένταση τη Δευτέρα με την κάθοδο τεχνικών κλιμακίων στην Αθήνα), και η αξιολόγηση που εκκρεμεί, απ' την άλλη το μεγάλο μέτωπο του προσφυγικού που κάθε άλλο παρά αποκλιμακώθηκε από στη Σύνοδο Κορυφής.

Στο οικονομικό σκέλος πέραν του ασφαλιστικού και του φορολογικού εκκρεμεί η δρομολόγηση μιας σειράς ζητημάτων, όπως λ.χ. η διαχείριση των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων, που θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη της οικονομίας.

Απ' την άλλη πλευρά, αν και εφόσον η ελληνική κυβέρνηση μπορέσει να δώσει θετικά σήματα γραφής, η Ελλάδα μπορεί να αποδειχθεί ένα εντυπωσιακό (μακροπρόθεσμο) success story, που μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικερδές για όσους τολμήσουν τώρα.

Αυτός ο διχασμός καταγράφεται τόσο στις απόψεις όσων δραστηριοποιούνται στην αγορά όσο και στις αντιδράσεις του Χρηματιστηρίου, με το γενικό κλίμα να παραμένει βαρύ. Σε κάθε περίπτωση, ο Μάρτιος θα αποδειχθεί καθοριστικός: αν η αξιολόγηση κλείσει επιτυχώς, το παιχνίδι αλλάζει άρδην.

Σε έντονο προβληματισμό βρίσκονται εδώ και καιρό οι Έλληνες (και όχι μόνο) επενδυτές. Από τη μια πλευρά, οι διεθνείς αγορές δείχνουν να έχουν χάσει τη λάμψη των προηγούμενων ετών και πως φέτος είτε θα υποχρεωθούν σε μεγάλη πτώση είτε έστω θα ακολουθήσουν πορεία ελαφράς διολίσθησης. Και από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα του ακραίου κινδύνου και των απίστευτων ζημιών δείχνει πως κάτω από προϋποθέσεις θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί από ένα σενάριο έντονης διεθνούς πτώσης και να προσφέρει υψηλές αποδόσεις, ακόμη και σε σύντομο χρονικό διάστημα.

 Αν, λοιπόν, επί του παρόντος, το Χρηματιστήριο της Αθήνας επηρεάζεται κυρίως από την πορεία των άλλων ευρωπαϊκών αγορών και από τις ειδήσεις για το αν και πότε τελικά θα κλείσει θετικά η αξιολόγηση των θεσμών, κύκλοι της αγοράς υποστηρίζουν πως σε βάθος χρόνου ο δεύτερος παράγοντας μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί ισχυρότερος. Σύμφωνα επίσης με τους πλέον αισιόδοξους:

* Η θετική αξιολόγηση θα ληφθεί κάτω από οποιεσδήποτε πολιτικές δυσκολίες γιατί απλά αποτελεί μονόδρομο για το αύριο της χώρας: «Είτε αυτή η κυβέρνηση είτε κάποια άλλη, θα αναγκαστεί να πάρει τα απαιτούμενα μέτρα που θα οδηγήσουν στην έγκριση των θεσμών», δήλωσε γνωστός χρηματιστηριακός παράγοντας.

* Στην περίπτωση της θετικής αξιολόγησης και της κάμψης της αβεβαιότητας που θα ακολουθήσει, οι ελληνικές τράπεζες θα είναι λιγότερο επικίνδυνες από αρκετές άλλες ευρωπαϊκές.

Ήδη οι αρμόδιοι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι διαβεβαιώνουν πως τα stress test του περασμένου φθινοπώρου έγιναν με υπερβολικά αυστηρούς όρους και ότι, γι' αυτόν το λόγο, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν προτίθεται να υποβάλει σε νέο σχετικό έλεγχο τους ελληνικούς χρηματοπιστωτικούς ομίλους το 2016. Αντίθετα, οι τράπεζες άλλων χωρών που οι τράπεζές τους εμφανίζουν αρκετά ζητήματα (π.χ. Ισπανία, Πορτογαλία ή ακόμη και Γερμανία) θα υποβληθούν σε stress tests το προσεχές φθινόπωρο, με ό,τι αυτό θα μπορούσε να σημαίνει.

* Μετά τη θετική αξιολόγηση και την υποχώρηση της αβεβαιότητας, αναμένεται να επικρατήσουν θετικότερες συνθήκες για τον χειρισμό των κόκκινων επιχειρηματικών δανείων από τις τράπεζες, είτε αυτό αφορά την πώλησή τους σε ειδικά funds είτε την προσέλκυση επενδυτών σε υπερχρεωμένες επιχειρήσεις. Και αυτό γιατί με βάση τα τρέχοντα επίπεδα κινδύνου της χώρας (country risk) οι ξένοι ζητούν τόσο μεγάλα κουρέματα δανειακών υπολοίπων από τις τράπεζες, που οι τελευταίες δεν μπορούν να αποδεχτούν. Πότε λοιπόν θα μπορούσαμε να δούμε αρκετά τέτοια deals; Μα, φυσικά, όταν τα ζητούμενα κουρέματα περιοριστούν και συνεκτιμηθεί ότι οι τράπεζες έχουν ήδη διαγράψει λογιστικά ένα σημαντικό ποσοστό αυτών των δανείων.

Με άλλα λόγια, παρότι η ελληνική οικονομία παραμένει ο πλέον αδύναμος κρίκος μέσα στην ευρωζώνη (είναι θέμα λίγου χρόνου η έξοδος της Κύπρου από το μνημόνιο), το Χ.Α. είναι ίσως μια από τις λίγες ευρωπαϊκές κεφαλαιαγορές που διαθέτουν για φέτος ένα ελκυστικό story: το αφήγημα του ενάρετου κύκλου, που περιλαμβάνει κατά σειρά τη θετική αξιολόγηση των θεσμών, το waiver για τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, τη μερική επιστροφή καταθέσεων στα γκισέ των τραπεζών, την αύξηση των επενδύσεων και του ΑΕΠ από το δεύτερο φετινό εξάμηνο και την ελάφρυνση του δημόσιου χρέους.

Μάλιστα, στο αφήγημα αυτό είναι σύμφωνες όχι μόνο οι πολιτικές δυνάμεις της συγκυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, αλλά και τα περισσότερα κόμματα της αντιπολίτευσης (Νέα Δημοκρατία, Δημοκρατική Συμπαράταξη, Ποτάμι, Ένωση Κεντρώων).

Τα προβληματικά σημεία

Αν, όμως, οι αισιόδοξοι παράγοντες της αγοράς μάς δείχνουν τον δρόμο που θα οδηγήσει τις τιμές των ελληνικών μετοχών σε σημαντική άνοδο το 2016 (το αφήγημα του ενάρετου κύκλου), οι απαισιόδοξοι (που εξακολουθούν να είναι περισσότεροι σε αριθμό) δυσκολεύονται να πειστούν για το πώς μπορεί η ελληνική οικονομία να περπατήσει με σταθερότητα πάνω στον συγκεκριμένο δρόμο…

Χαρακτηριστικές είναι η δηλώσεις γνωστού επιχειρηματία: «Σπάνια έχω δει τους συναδέλφους μου από όλους τους κλάδους να είναι τόσο προβληματισμένοι. Όχι μόνο η διαπραγμάτευση έχει ήδη καθυστερήσει τρεις ολόκληρους μήνες, αλλά επιπλέον η κυβέρνηση φαίνεται να μη διαθέτει ακόμη και σήμερα σαφείς στόχους για το τι θέλει να πετύχει και με ποιους τρόπους. Όλα αυτά δεν προμηνύουν μια σύντομη λήψη της θετικής αξιολόγησης».

Γενικότερα, στελέχη εταιρειών υποστηρίζουν πως έγιναν μια σειρά από εσφαλμένους κυβερνητικούς χειρισμούς ακόμη και σε πολιτικό επίπεδο, οι οποίοι κατάφεραν να φοβίσουν τους πάντες, είτε δικαίως είτε όχι.

Για παράδειγμα, η κυβέρνηση -πηγαίνοντας κόντρα στο πόρισμα της «επιτροπής σοφών» που η ίδια σύστησε- έβαλε ως κόκκινη γραμμή την άμεση μείωση των κύριων συντάξεων, πράγμα που όπως φαίνεται δεν είναι δυνατόν να αποφευχθεί.

Και δεύτερον, εξήγγειλε τόσο μεγάλες αυξήσεις εισφορών και φορολογιών προς αγρότες και ελεύθερους επαγγελματίες, έτσι ώστε να δεχτεί σφοδρότατη κριτική ακόμη και για φόρους που τελικά δεν θα βάλει, ακόμη και για ποσοστά εισφορών που τελικά δεν θα αυξήσει.

Και όλα αυτά σε μια χώρα με ένα οδικό δίκτυο κομμένο σε δεκάδες κομμάτια από τα αγροτικά μπλόκα και με τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα να έχουν κλείσει από τους διαμαρτυρόμενους αγρότες, πριν τα... κλείσουν οι Βούλγαροι αντιδρώντας στις κινητοποιήσεις των αγροτών!

Ο φόβος του 2015

Γενικότερα, το επιχειρηματικό κλίμα έχει επηρεαστεί ιδιαίτερα πτωτικά, καθώς η αγορά φοβάται ένα σενάριο επανάληψης των μακρόχρονων διαπραγματεύσεων του 2015 σε συνδυασμό α) με την παραμονή (ή τον εγκλωβισμό) στη χώρα πολύ μεγάλου αριθμού μεταναστών, β) με τη συνέχιση των κεφαλαιακών ελέγχων, και γ) με τη συνεχιζόμενη ύφεση, που φαίνεται να έχει εξαντλήσει την υπομονή και τις αντοχές πολλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

Το σημείο κλειδί, λοιπόν, είναι με ποιον τρόπο η κυβέρνηση θα καταφέρει τον Μάρτιο να ξεπεράσει τα υπάρχοντα υψηλά εμπόδια και να περάσει στη φάση του ενάρετου κύκλου. Και ένα θετικό στοιχείο που θα μπορούσε να παίξει σημαντικό ρόλο προς αυτήν την κατεύθυνση θα μπορούσε να είναι η στάση της Νέας Δημοκρατίας, η οποία:

- Δεν θέλει σε αυτή τη φάση να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας (προφανώς, ο κ. Μητσοτάκης επιθυμεί να ψηφιστούν οι δύσκολες αποφάσεις από την παρούσα κυβέρνηση προκειμένου να υποστεί αυτή τη σχετική πολιτική φθορά).

 - Καλείται να δείξει στους Ευρωπαίους εταίρους, αλλά και στους κύκλους του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος, ότι αποτελεί αξιόπιστη εναλλακτική κυβερνητική επιλογή και κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να γίνει με «φτηνούς λαϊκισμούς».

- Όσο κι αν κάποιος κατηγορεί τη σημερινή κυβέρνηση για λανθασμένους χειρισμούς, δεν μπορεί να υποσχεθεί ότι αύριο δεν θα αναγκαζόταν να λάβει τα ίδια σκληρά οικονομικά μέτρα στην περίπτωση που αναλάμβανε την εξουσία.