Ποιοι και πώς θα ενταχθούν στη νέα επικουρική ασφάλιση

Την έγκριση του υπουργικού συμβουλίου αναμένεται να λάβει την Τετάρτη το ασφαλιστικό σχέδιο νόμου για την κεφαλαιοποίηση της επικουρικής ασφάλισης, καθώς η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη εντός του καλοκαιριού να «κλείσει» μετά το εργασιακό και το δεύτερο «καυτό» μέτωπο του υπουργείου Εργασίας.  

Στόχος της ηγεσίας του υπουργείου, και δη του υφυπουργού Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Πάνου Τσακλόγλου, που ηγείται της ασφαλιστικής μεταρρύθμισης, είναι το σχέδιο νόμου να παρουσιαστεί στο υπουργικό συμβούλιο αύριο, Τετάρτη και να τεθεί σε διαβούλευση έως το τέλος του μήνα, ώστε στη συνέχεια να κατατεθεί στη Βουλή και να ψηφιστεί εντός του Ιουλίου.

Στο νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης θα υπαχθούν αποκλειστικά και υποχρεωτικά όλοι οι μισθωτοί του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα που ασφαλίζονται για πρώτη φορά από 1.1.2022, καθώς και οι αυτοαπασχολούμενοι και ελεύθεροι επαγγελματίες που επίσης ασφαλίζονται για πρώτη φορά κατά την ίδια ημερομηνία και απασχολούνται σε κλάδους για τους οποίους είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση και σήμερα (π.χ. μηχανικοί, δικηγόροι).

Η υποχρεωτική ασφάλιση για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας δεν υπόκειται σε ηλικιακό όριο. Επιπλέον, στο νέο σύστημα υπάγονται προαιρετικά όλοι οι ήδη ασφαλισμένοι μισθωτοί του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, ήδη ασφαλισμένοι αυτοαπασχολούμενοι και ελεύθεροι επαγγελματίες, που απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση, καθώς και οι αυτοαπασχολούμενοι, ελεύθεροι επαγγελματίες και αγρότες, που απασχολούνται σε κλάδους στους οποίους σήμερα δεν είναι υποχρεωτική η επικουρική ασφάλιση (π.χ. έμποροι, υδραυλικοί, γιατροί).

Προσοχή όμως. Για τους προαιρετικά υπαγόμενους ισχύει ηλικιακό όριο, καθώς θα πρέπει να μην έχουν συμπληρώσει τα 35 έτη κατά την υπαγωγή τους στην ασφάλιση του νέου Ταμείου.

Το νέο κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής ασφάλισης δεν θα διαφοροποιείται σε σχέση με το ισχύον διανεμητικό αναφορικά με το ύψος των εισφορών. Για τους μισθωτούς, οι εισφορές θα ανέρχονται μέχρι 31.5.2022 σε ποσοστό 3,25% για τον ασφαλισμένο και 3,25% για τον εργοδότη επί των ασφαλιστέων αποδοχών των εργαζομένων και στη συνέχεια τα ποσοστά αυτά μειώνονται σε 3% για καθέναν από τους ανωτέρω. Για τους αυτοτελώς απασχολούμενους διατηρούνται οι υφιστάμενες τρεις ασφαλιστικές κατηγορίες (κλάσεις), εκ των οποίων ενδεικτικά η πρώτη αντιστοιχεί σε μηνιαία εισφορά ύψους 42 ευρώ μέχρι 31.5.2022 και 39 ευρώ εφεξής.

Στο νέο σύστημα,  οι εισφορές των εργαζομένων και των εργοδοτών δεν θα χρηματοδοτούν τις τρέχουσες συντάξεις των υφιστάμενων δικαιούχων, όπως συμβαίνει στο ισχύον διανεμητικό σύστημα. Αντιθέτως, θα πιστώνονται απευθείας στους ατομικούς λογαριασμούς των ασφαλισμένων και θα επενδύονται, σύμφωνα με το υπουργείο  Εργασίας, με βάση διαφανείς κανόνες και διαδικασίες, υπό την ευθύνη και εποπτεία του νέου δημόσιου Ταμείου που θα δημιουργηθεί για τον σκοπό αυτό.

Οι εισφορές και οι αποδόσεις των επενδύσεών τους θα σωρεύονται στον ατομικό λογαριασμό κατά τη διάρκεια του εργασιακού βίου των ασφαλισμένων και θα αποτελούν τη βάση υπολογισμού για το εισόδημά τους κατά τον συνταξιοδοτικό τους βίο. Επί της βάσης αυτής και με χρήση της κατάλληλης ράντας, που θα υπολογίζεται με τη συνδρομή της Εθνικής Αναλογιστικής Αρχής, θα προκύπτει το τελικό ποσό της ισόβιας παροχής προς τους ασφαλισμένους και τους λοιπούς δικαιούχους.

Στο νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης και στο πλαίσιο ενός πλέγματος προστατευτικών διατάξεων για τον ασφαλισμένο, προβλέπεται ότι το Κράτος εγγυάται τις εισφορές που καταβάλλονται. Το Κράτος εγγυάται ότι στους ασφαλισμένους του Ταμείου θα απονέμεται επικουρική σύνταξη τουλάχιστον ίση με αυτή που αντιστοιχεί στις εισφορές που κατέβαλαν, δηλαδή εγγυάται μη αρνητικές αποδόσεις σε πραγματικούς όρους (δηλαδή, λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση του πληθωρισμού). Επομένως, ουσιαστικά στις διακυμάνσεις της αγοράς υπόκεινται μόνο οι αποδόσεις και όχι το καταβληθέν κεφάλαιο, περιορίζοντας την έκθεση των ασφαλισμένων στον επενδυτικό κίνδυνο.

Χαρακτηριστικά Νέου Ταμείου

Τη λειτουργία της κεφαλαιοποιητικής επικουρικής ασφάλισης θα διαχειρίζεται ένα νέο, δημόσιο Ταμείο, το οποίο θα έχει τη μορφή ΝΠΔΔ και θα υπόκειται σε αυστηρούς κανόνες καλής διακυβέρνησης, με κύρια χαρακτηριστικά την ενίσχυση των μηχανισμών διαφάνειας και λογοδοσίας. Σύμφωνα μάλιστα με τον υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Πάνο Τσακλόγλου, η χρηστή διακυβέρνηση του Ταμείου διασφαλίζεται ήδη από τον καινοτόμο τρόπο επιλογής των οργάνων διοίκησής του, δηλαδή του Διοικητικού του Συμβουλίου και του Διευθύνοντος Συμβούλου, τα οποία δεν θα έχουν τον παραδοσιακό ρόλο που απαντάται συνήθως στα ΝΠΔΔ. Μάλιστα στο πλαίσιο της καλής διακυβέρνησης και μέχρι την επίτευξη της πλήρους λειτουργικότητας του Ταμείου, βάσει του σχεδιασμού, επιχειρησιακές λειτουργίες του Ταμείου, όπως προεχόντως η επενδυτική λειτουργία, θα ασκούνται από δημόσια νομικά πρόσωπα, όπως η ΕΔΕΚΤ Α.Ε., που παρέχουν επαρκή εχέγγυα για την προάσπιση του βέλτιστου συμφέροντος των ασφαλισμένων.

Παράλληλα, κι εκτός από την κρατική εγγύηση, ο σχεδιασμός προβλέπει την επιστροφή εισφορών, σε περίπτωση που ο ασφαλισμένος δεν πληροί τη βασική προϋπόθεση για τη λήψη σύνταξης με το ισχύον σύστημα, δηλαδή τη συμπλήρωση 15 ετών ασφάλισης.

Αναλυτικά, με το νέο σύστημα, εάν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης του ασφαλισμένου, κατοχυρώνεται το δικαίωμα επιστροφής των καταβληθεισών εισφορών. Πρόκειται για μια σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με το ισχύον σύστημα, που ορίζει ότι εισφορές που έχουν νομίμως καταβληθεί δεν επιστρέφονται, εάν ο ασφαλισμένος δεν πληροί τις προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, ήτοι τη συμπλήρωση τουλάχιστον 15 ετών ασφάλισης.

Οι παροχές που θα απονέμονται στο πλαίσιο του νέου συστήματος επικουρικής ασφάλισης θα καλύπτουν τους κοινωνικοασφαλιστικούς κινδύνους του γήρατος, της αναπηρίας και του θανάτου. Μάλιστα, η σχέση ανταποδοτικότητας μεταξύ των καταβληθεισών εισφορών και των θεσπιζόμενων παροχών θα είναι ιδιαίτερα ενισχυμένη, καθώς με το νέο σύστημα, εάν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης του ασφαλισμένου, κατοχυρώνεται το δικαίωμα επιστροφής των καταβληθεισών εισφορών. Στο νέο σύστημα επικουρικής ασφάλισης προβλέπεται επίσης πως το  Κράτος εγγυάται ότι στους ασφαλισμένους του νέου Ταμείου θα απονέμεται επικουρική σύνταξη τουλάχιστον ίση με αυτή που αντιστοιχεί στις εισφορές που κατέβαλαν, δηλαδή εγγυάται μη αρνητικές αποδόσεις σε πραγματικούς όρους (δηλαδή, λαμβάνοντας υπόψη την επίδραση του πληθωρισμού).

Επίσης, οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης από το νέο Ταμείο ταυτίζονται με αυτές του ισχύοντος συστήματος. Ειδικότερα, για την απονομή σύνταξης γήρατος απαιτείται η συμπλήρωση 15 ετών στην ασφάλιση του Ταμείου είτε αυτοτελώς είτε αθροιστικά με χρόνο που έχει διανυθεί σε άλλον φορέα επικουρικής ασφάλισης, καθώς και η έκδοση της σχετικής απόφασης συνταξιοδότησης από τον e-ΕΦΚΑ. Μάλιστα, για τη διευκόλυνση των ασφαλισμένων που έχουν διανύσει χρόνο ασφάλισης τουλάχιστον 12 ετών στο Ταμείο, θα προβλέπεται επιπλέον η δυνατότητα αναγνώρισης του υπολειπόμενου μέχρι τη δεκαπενταετία χρόνου με την καταβολή των αντίστοιχων εισφορών, προκειμένου να μην αποστερηθούν του δικαιώματος σε επικουρική σύνταξη γήρατος.

Για την επικουρική σύνταξη αναπηρίας, προϋπόθεση θα αποτελεί η επέλευση του συγκεκριμένου κινδύνου και η απονομή για την ίδια αιτία σύνταξης από τον φορέα κύριας ασφάλισης.

Τέλος, σύνταξη λόγω θανάτου ενεργού ασφαλισμένου ή συνταξιούχου θα απονέμεται στα δικαιοδόχα πρόσωπα με τις ίδιες ακριβώς προϋποθέσεις που ισχύουν και σήμερα. Προβλέπεται βέβαια μια σημαντική αλλαγή σε σχέση με την υφιστάμενη επικουρική ασφάλιση, καθώς στις περιπτώσεις αναπηρίας και χηρείας, που το σύνολο των εισφορών του ασφαλισμένου και των αποδόσεών τους είναι χαμηλό, το κράτος θα εγγυάται παροχή επικουρικής σύνταξης που αντιστοιχεί στο ισοδύναμο εισφορών δεκαπενταετίας ανειδίκευτου εργάτη.