Ποιες στρεβλώσεις εντοπίζει η ΡΑΕ στην ηλεκτρική ενέργεια

Ατέλειες, στρεβλώσεις, ανεπάρκειες και αρρυθμίες εξακολουθούν να διατρέχουν την ελληνική ηλεκτρική αγορά, που χαρακτηρίζεται και από ένα ακόμη δομικό πρόβλημα: είναι ρηχή, με μία δεσπόζουσα επιχείρηση και τέσσερις καθετοποιημένους παίκτες. Ωστόσο, σύμφωνα με την ηγεσία της ΡΑΕ, δεν προκύπτουν στην ελληνική αγορά ζητήματα χειραγώγησης.

Αυτό που έκανε απλά η ενεργειακή κρίση είναι να υπογραμμίσει με σφοδρότητα όλα αυτά τα προβλήματα, με τον καταναλωτή να καλείται στο τέλος της ημέρας «να πληρώσει το μάρμαρο».

Το υλικό που υπέβαλε η ΡΑΕ στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας, με αφορμή την ακρόαση της Αρχής, την προηγούμενη Πέμπτη, είναι αποκαλυπτικό. Μία προσεκτική ανάγνωση συνοψίζει ένα ενεργειακό περιβάλλον που χρειάζεται εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις, που δεν έχει ολοκληρώσει ακόμη τη σύγκλισή του με τις ευρωπαϊκές αγορές, που φαίνεται να διευκολύνει αθέμιτες στρατηγικές και πρακτικές. Ένα περιβάλλον, δηλαδή, που απέχει ακόμη από το να λειτουργεί με τον τρόπο που λειτουργούν οι αντίστοιχες ευρωπαϊκές αγορές. Και δεν φταίει ότι η Ελλάδα έχει υψηλή εξάρτηση από το φυσικό αέριο, μία μόνιμη «καραμέλα» και «ανάθεμα» για όλα τα δεινά της αγοράς. Φαίνεται ότι αρκετοί ενιαίοι ευρωπαϊκοί κανόνες αποκτούν ελληνικό χρώμα και εφαρμογή. Όλα τα στοιχεία που παρατίθενται στη συνέχεια είναι της ΡΑΕ.

Προθεσμιακή Αγορά. Λειτουργεί στην Ελλάδα από τον Μάρτιο του 2020. Σχεδόν κανείς από τους συμμετέχοντες δεν τη χρησιμοποιεί. Τα διμερή συμβόλαια, που είναι κανόνας στην Ευρώπη, στη χώρα μας αναζητούνται με το… φανάρι. Θα μπορούσαν να είχαν αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμα την περίοδο της ενεργειακής κρίσης, γιατί θα περιόριζαν την έκθεση στις διακυμάνσεις της χονδρεμπορικής αγοράς και για προμηθευτές και για καταναλωτές. Ο πρόεδρος της ΡΑΕ Αθανάσιος Δαγούμας τοποθετήθηκε σχετικά λέγοντας ότι: «Η επιχειρηματική κουλτούρα στην Ελλάδα δεν είναι τόσο έντονη στη διαχείριση ρίσκου».

Αγορά Εξισορρόπησης. Με το «καλημέρα» της έναρξης λειτουργίας της, τον Νοέμβριο του 2020, η ΡΑΕ εντόπισε «αθέμιτες στρατηγικές από μέρους των συμμετεχόντων», που οδήγησαν σε αύξηση του κόστους της αγοράς. «Αδόκητο κόστος στην αγορά εξισορρόπησης» το χαρακτηρίζει ο Ρυθμιστής. Οι πρακτικές αυτές εντοπίστηκαν, υπήρξε ενημέρωση και αλληλογραφία με την Επιτροπή Ανταγωνισμού της Κομισιόν και τώρα η ΡΑΕ εισηγείται όλοι οι ηλεκτροπαραγωγοί να επιστρέψουν 67 εκατ. ευρώ από την ωφέλεια που αποκόμισαν επί 4 μήνες, ως τον Φεβρουάριο του 2021. Έχει ετοιμάσει και σχετικό νομοθετικό κείμενο. Ο τελικός λόγος στο ΥΠΕΝ.

Χονδρεμπορική Αγορά. Σε περίπου 1 δισ. ευρώ εκτίμησε η ΡΑΕ τα υπερβάλλοντα έσοδα των ηλεκτροπαραγωγών στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, που την οριοθέτησε μεταξύ Οκτωβρίου 2021 και Μαρτίου 2022. Με μία μεθοδολογία, όμως, αμφισβητήσιμη και από τους εκπροσώπους της αντιπολίτευσης, αλλά και της ίδιας της ενεργειακής αγοράς. Σχετικά έγραψε το Euro2day.gr. Ο κ. Δαγούμας είπε στα μέλη της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας ότι «δεν προκύπτουν ζητήματα χειραγώγησης στην ελληνική αγορά», ωστόσο, πρόσθεσε ότι «η λειτουργία της αγοράς παράγει αυξημένα κέρδη στην παραγωγή κι αυτά αποτυπώνουμε». Δεν διευκρίνισε, όμως, αν αυτά τα κέρδη περιορίζονται μόνο στην εξεταζόμενη περίοδο της ενεργειακής κρίσης ή αν το ίδιο ισχύει και για όλο το προηγούμενο διάστημα. Αν, με άλλα λόγια, το μοντέλο της αγοράς έχει πεπερασμένη επίδραση.

Λιανική Αγορά. Εδώ υπάρχουν διάφορα ανοιχτά ζητήματα:

• Οι προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας από τον Νοέμβριο του 2019 συστηματικά δεν επέστρεφαν στους Διαχειριστές (ΑΔΜΗΕ, ΔΕΔΔΗΕ, ΔΑΠΕΕΠ) τις ρυθμιζόμενες χρεώσεις που εισέπρατταν για λογαριασμό τους στα τιμολόγια ηλεκτρισμού (ΕΤΜΕΑΡ, χρεώσεις δικτύων, ΥΚΩ). Μέχρι και η ΡΑΕ ταλαιπωρήθηκε από αυτή την πρακτική, καθώς παραγωγοί και προμηθευτές δεν καταβάλλουν από το 2017 στον ΑΔΜΗΕ τα ανταποδοτικά τέλη που χρηματοδοτούν τη λειτουργία της. Ο ΑΔΜΗΕ συγκεντρώνει αυτά τα ποσά και τα αποδίδει στη ΡΑΕ. Πέρσι ο Ρυθμιστής για τις οφειλές προς τους Διαχειριστές έβαλε πρόστιμα (συνολικά 3,5 εκατ. ευρώ) σε πέντε εταιρείες (ΔΕΗ, Volton, Volterra, ΚΕΝ, ΕΛΤΑ) και έκανε σύσταση στη NOVAERA. Κάλεσε σε ακρόαση 12 προμηθευτές, τώρα περιμένει να υποβάλουν τις απόψεις τους και λόγω της ενεργειακής κρίσης αποφάσισε, αντί να μοιράζει πρόστιμα, να δημοσιεύει στην ιστοσελίδα της Θετικές Αναφορές για όσους παρόχους ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους. Να σημειωθεί ότι ανάλογα προβλήματα αντιμετωπίζουν και οι δήμοι, γιατί προμηθευτές δεν επιστρέφουν και σε αυτούς τα δημοτικά τέλη που εισπράττουν στα τιμολόγια.
• Προμηθευτές προχωρούν σε μονομερή αλλαγή των σταθερών τιμολογίων σε κυμαινόμενα, δεν είναι διαφανής ο τρόπος υπολογισμού της Ρήτρας Αναπροσαρμογής που επιβάλλουν, δεν τηρούν το προβλεπόμενο στον Κώδικα Προμήθειας χρονικό διάστημα για την ενημέρωση των πελατών τους των αλλαγών τιμολόγησης. «Βροχή» οι καταγγελίες καταναλωτών στην ιστοσελίδα της ΡΑΕ, μέσω των σχετικών εργαλείων που έχει δημιουργήσει. Ο Ρυθμιστής έχει καλέσει ως τώρα 12 προμηθευτές για τη Ρήτρα Αναπροσαρμογής, καθώς και 11 προμηθευτές για μη έγκαιρη γνωστοποίηση, εκκινώντας ταυτόχρονα και τη διαδικασία κυρώσεων.
• Η ΡΑΕ από το 2021 έχει προτείνει νέο τυποποιημένο έντυπο προσφοράς προμήθειας ηλεκτρισμού καθώς και λογαριασμού κατανάλωσης. Αρχικά, οι προμηθευτές έπρεπε να υιοθετήσουν τα νέα έντυπα από τον Ιανουάριο του 2022, η προθεσμία πηγαίνει όλο και πιο πίσω και την προηγούμενη εβδομάδα ο κ. Δαγούμας είπε ότι θα εφαρμοστούν από 1ης Ιουνίου.

Μεταρρυθμίσεις ενόψει

Οι μεταρρυθμίσεις προκύπτουν ως ανάγκη διόρθωσης αρρυθμιών της αγοράς. Στην «εξάλειψη εντοπισμένων ρυθμιστικών ή αγοραίων ανεπαρκειών», όπως αναφέρει η ΡΑΕ, στοχεύει το Σχέδιο Μεταρρύθμισης της εγχώριας ηλεκτρικής αγοράς (market reform plan), το οποίο περιλαμβάνει συνολικά 16 παρεμβάσεις στις αγορές χονδρικής, την προώθηση του ανταγωνισμού στη λιανική αγορά, τη ρευστότητα της Προθεσμιακής Αγοράς, δράσεις για τις διασυνδέσεις, κ.λπ.

Ανάμεσά τους, το demand response και οι ΑΠΕ ως νέες οντότητες στην Αγορά Εξισορρόπησης, ρύθμιση που θα ολοκληρωθεί περί τα τέλη του 2022, η συμμετοχή των traders στην Ενδοημερήσια Αγορά, η ένταξη, τον Δεκέμβριο του 2022 της Ενδοημερήσιας Αγοράς στην ενιαία σύζευξη μέσω της πλατφόρμας XBID (προγραμματιζόταν για τις αρχές του έτους, αλλά δεν είχαμε ετοιμάσει έγκαιρα τα πληροφοριακά συστήματα). Και πολλά ακόμη, με ορίζοντα έως και το 2024.

Το market reform plan υποβλήθηκε στην Κομισιόν τον Ιούλιο του 2021, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου η Επιτροπή έστειλε τις παρατηρήσεις της, η ΡΑΕ κατέθεσε στο ΥΠΕΝ επικαιροποιημένο το Σχέδιο τον Ιανουάριο του 2022 και το υπουργείο θα πρέπει να το αποστείλει στην Κομισιόν για την τελική έγκριση. Δεν έχει σταλεί ακόμη, ο Ρυθμιστής αναφέρει ότι θα υποβληθεί εντός του πρώτου εξαμήνου του 2022.