Οι εξελίξεις της τελευταίας εβδομάδας έχουν προκαλέσει ανησυχίες για επιβράδυνση του παγκόσμιου ρυθμού ανάπτυξης ή και σε επιστροφή στην ύφεση (double dip). Επί ποδός βρίσκονται οι ΗΠΑ και η Ε.Ε., η ΕΚΤ, το G7 και το G20 ώστε να συντονιστούν πριν από το άνοιγμα των αγορών σήμερα. Ανεπισήμως, ο Λευκός Οίκος, λίγες ώρες μετά την υποβάθμιση της αμερικανικής οικονομίας από την S&P, άφηνε να διαρεύσει ότι οι ρευστοποιήσεις ίσως συνεχιστούν για ένα σαρανταοκτάωρο.

Στην Ευρώπη, η Γερμανία και η Γαλλία, με κοινό ανακοινωθέν λίγες ώρες πριν από το άνοιγμα των αγορών, προσπαθούν να ανακόψουν τις μαζικές πωλήσεις με τη διαβεβαίωση ότι θα τηρήσουν πλήρως τις αποφάσεις της συνόδου κορυφής της 21ης Ιουλίου και θα δώσουν τις απαραίτητες διευρυμένες αρμοδιότητες στον EFSF.

Όμως, παραμένει να διαπιστώσουμε εάν οι αγορές πείθονται πλέον με πολιτικές ανακοινώσεις που δεν γίνονται αμέσως πράξεις. Την ίδια στιγμή, η ΕΚΤ, μετά τη χθεσινή θυελλώδη τηλεδιάσκεψη, υπό το βάρος των πιέσεων, φαίνεται έτοιμη να αγοράσει ιταλικά και ισπανικά ομόλογα. Προηγήθηκε ένα διήμερο παζαριού μεταξύ της ΕΚΤ, της Ρώμης και της Μαδρίτης για να δεσμευτούν οι κυβερνήσεις σε πιο σκληρό μορατόριουμ δημοσιονομικής προσαρμογής.

Σε σχετική της ανακοίνωση μετά την έκτακτη τηλεδιάσκεψη της Κυριακής, η ΕΚΤ ανέφερε πως θα εφαρμόσει ενεργά το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων προκειμένου να αντιμετωπίσει την κρίση χρέους της ευρωζώνης κι επίσης χαιρέτισε τις ανακοινώσεις της Ιταλίας και της Ισπανίας για τα νέα μέτρα μείωσης του ελλείμματος και τις οικονομικές μεταρρυθμίσεις, καθώς και τη δέσμευση της Γαλλίας και της Γερμανίας ότι ο EFSF θα αναλάβει την ευθύνη της αγοράς ομολόγων όταν τεθεί σε λειτουργία, πιθανότατα τον Οκτώβριο. Σημειώνεται, πάντως, πως στην ανακοίνωση της ΕΚΤ δεν αναφέρεται συγκεκριμένα ότι οι προσπάθειες θα περιλαμβάνουν την αγορά ισπανικών και ιταλικών ομολόγων.

Οι υπουργοί Οικονομικών και διοικητές των κεντρικών τραπεζών του G7, από την πλευρά τους, τα ξημερώματα της Δευτέρας -πριν από το άνοιγμα των ασιατικών αγορών-, μετά την τηλεφωνική τους σύσκεψη, ανακοίνωσαν ότι "εν όψει των ανανεωμένων πιέσεων στις χρηματαγορές, εμείς, οι υπουργοί Οικονομικών και διοικητές των κεντρικών τραπεζών του G7, επιβεβαιώνουμε τη δέσμευσή μας να αναλάβουμε όλα τα απαραίτητα μέτρα για να στηρίξουμε τη χρηματοοικονομική σταθερότητα και ανάπτυξη, σε πνεύμα στενής συνεργασίας και εμπιστοσύνης".

Στην ανακοίνωση αναφέρεται επίσης, μεταξύ άλλων: "Δεσμευόμαστε να αντιμετωπίσουμε τις εντάσεις που προέρχονται από τις τρέχουσες προκλήσεις στα δημοσιονομικά μας ελλείμματα, στα χρέη και στην ανάπτυξη και καλωσορίζουμε τις αποφασιστικές κινήσεις που ελήφθησαν στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη". Παράλληλα, χαιρετίζονται τα μέτρα που ανακοίνωσαν η Ιταλία και η Ισπανία, ενώ τονίζεται ότι "το G7 θα παραμείνει σε στενή επαφή καθ’ όλη τη διάρκεια των επόμενων εβδομάδων και θα συνεργαστεί με τον κατάλληλο τρόπο, έτοιμο να αναλάβει δράση ώστε να διασφαλιστούν η σταθερότητα και η ρευστότητα στις χρηματαγορές".

Η στάση της Γερμανίας

Ωστόσο, παρασκηνιακά, το πρόβλημα για την ευρωζώνη παραμένει ένα: η Γερμανία θεωρεί ότι η αγορά των ομολόγων, μέσω είτε ΕΚΤ είτε του EFSF, εάν γίνεται μαζικά και υπό τις πιέσεις των αγορών, χωρίς πρόγραμμα και την αντίστοιχη δημοσιονομική πειθαρχία από τις χώρες που θα επωφελούνται, θα δημιουργήσει κακό προηγούμενο.

Όπως ανέφερε χθες το απόγευμα σε ανεπίσημο briefing σε δημοσιογράφους στέλεχος της γερμανικής κυβέρνησης, "χωρίς τα απαραίτητα δημοσιονομικά προγράμματα από τις χώρες που αντιμετωπίζουν πρόβλημα η αλόγιστη αγορά ομολόγων θα είναι απλώς μια πρόσκαιρη λύση".

"Εάν οι αγορές αντιληφθούν ότι η Ε.Ε. αντιδρά σε κλίμα πανικού, το μόνο που θα κάνουν είναι να χτυπήσουν και άλλες χώρες, με αποτέλεσμα  ο EFSF να μην μπορέσει να τις χρηματοδοτήσει. Μεσοπρόθεσμα, ακόμα και οι δημοσιονομικά υγιείς χώρες θα αποκτήσουν πρόβλημα χρέους. Έτσι, θα διαλυθεί το ευρώ".

Συνεχείς αστοχίες

Το κλίμα, όμως, επιδεινώθηκε και από μια σειρά επικοινωνιακά λάθη και από τις δύο πλευρές του Ατλαντικού καθ' όλη τη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας:

1. Με την εκτόξευση των ισπανικών και των ιταλικών spreads των ομολόγων, ο πρόεδρος της Κομισιόν κ. Ζοζέ Μπαρόζο δημοσιοποίησε την επιστολή που έστειλε στη Γερμανίδα καγκελάριο κ. Άγκελα Μέρκελ, με την οποία ζητούσε άμεση εφαρμογή των αποφάσεων της συνόδου κορυφής. Η διαρροή μπορεί να έγινε για λόγους πιέσεως, η δημοσιοποίησή της όμως έβγαλε στην επιφάνεια το πρόβλημα ότι οι αποφάσεις βρίσκονταν στον αέρα και πως δεν υπάρχει πραγματική σύμπνοια μεταξύ των κρατών-μελών της ευρωζώνης.

2. Η Γερμανία αντέδρασε εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά της για τη διαρροή της επιστολής και άρχισε να βγάζει προς τα έξω ότι οι αποφάσεις της συνόδου ήταν επί της αρχής και μπορεί να χρειαστεί να αναπροσαρμοστούν τον Σεπτέμβριο. Αυτό προκάλεσε ακόμα μεγαλύτερη σύγχυση.

3. Παρά τις συνεχιζόμενες αναταράξεις στην αγορά ομολόγων, οι περισσότεροι ηγέτες της Ε.Ε. παρέμεναν σε καθεστώς διακοπών όπως επίσης και η πλειονότητα των αξιωματούχων της Κομισιόν, η οποία τον Αύγουστο λειτουργεί με έκτακτο μηχανισμό. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξει πολυφωνία και όχι σταθερή γραμμή, προκαλώντας μεγαλύτερη ανασφάλεια.

4. Στη συνεδρίαση της περασμένης Πέμπτης, η ΕΚΤ δεν ξεκαθάρισε εάν θα προχωρήσει σε αγορά ισπανικών και ιταλικών ομολόγων. Ο πρόεδρός της κ. Ζαν-Κλοντ Τρισέ επανέλαβε ότι το πρόγραμμα επαναγοράς ομολόγων δεν έχει τελειώσει, όμως την επόμενη μέρα η τράπεζα προχώρησε σε αγορά μόνο ιρλανδικών, πορτογαλικών και ελληνικών ομολόγων, αφήνοντας έξω τις δύο χώρες που δέχονταν επίθεση.

5. Την ίδια μέρα, η Ισπανίδα υπουργός Οικονομικών, κ. Έλενα Σαλγάδο, κατηγόρησε τον κ. Τρισέ ότι προκάλεσε σύγχυση με τις δηλώσεις του και κάλεσε την ΕΚΤ να επαναφέρει τη σταθερότητα στην αγορά ομολόγων. Όμως, όπως διαφάνηκε, δεν υπήρχε ομοφωνία στους κεντρικούς τραπεζίτες καθώς η Γερμανία, η Ολλανδία, το Βέλγιο και το Λουξεμβούργο έθεσαν βέτο στην αγορά ομολόγων, χωρίς προηγουμένως να υπάρξει σαφές κυβερνητικό σχέδιο δημοσιονομικής λιτότητας από την Ιταλία και την Ισπανία.

6. Και ενώ ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, κ. Χέρμαν Βαν Ρομπάι, αναλάμβανε διαμεσολαβητικό ρόλο για να πείσει τον κ. Σίλβιο Μπερλουσκόνι να ανακοινώσει σαρωτικές αλλαγές στο ασφαλιστικό και στην υγεία, ο επίτροπος οικονομικών υποθέσεων κ. Όλι Ρεν, σε συνέντευξη Τύπου, παραδεχόταν την Παρασκευή ότι η Ε.Ε. δεν κατάφερε να γνωστοποιήσει σωστά τις αποφάσεις της 21ης Ιουλίου, ξανανοίγοντας έτσι το θέμα για το τι τελικά αποφάσισε η σύνοδος κορυφής και πόσο δεσμευτικές ήταν οι αποφάσεις.

7. Τα ξημερώματα του Σαββάτου η S&P υποβάθμισε την αμερικανική οικονομία. Λίγες ώρες μετά, το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ κατηγόρησε τον οίκο ότι έκανε ένα χονδροειδές και ερασιτεχνικό λάθος υπολογισμό στις προβλέψεις του για τον προϋπολογισμό της χώρας στην ανάλυσή του, με την οποία αιτιολόγησε την υποβάθμιση του αξιοχρέου της.

Η S&P άλλαξε τις οικονομικές της υποθέσεις έπειτα από συζητήσεις με το υπουργείο Οικονομικών.

8. Και ενώ η ίδια η S&P προσπάθησε να μετριάσει την υποβάθμιση που έκανε, επανήλθε χθες ρίχνοντας νέο λάδι στη φωτιά, λέγοντας ότι οι ΗΠΑ έχουν μία στις τρεις πιθανότητες πτώχευσης.

9. Ο Λευκός Οίκος, αντί να υιοθετήσει σκληρή στάση κατά του οίκου αξιολόγησης, περιορίστηκε σε διαρροές και ήπιες δηλώσεις, ενώ το κλίμα βάρυνε όταν διέρρευσε πως ο Αμερικανός Πρόεδρος κ. Μπαράκ Ομπάμα παρέμενε στο Καμπ Ντέιβιντ και ασχολούνταν μόνο με το Αφγανιστάν και την πτώση του αμερικανικού ελικοπτέρου, που οδήγησε στον θάνατο 31 στρατιώτες.

10. Όλο το σαββατοκύριακο δεν υπήρχε επίσημη ενημέρωση για το εάν συνεδρίασε με τηλεδιάσκεψη το G7, τι είπαν οι υφυπουργοί Οικονομικών του G20 στη δική τους επικοινωνία και τι τελικά αποφάσισε η ΕΚΤ. Οι αναλυτές αλλά και τα ξένα μέσα ενημέρωσης καυτηρίαζαν το γεγονός ότι οι αξιωματούχοι διαχειρίζονταν την κρίση μέσω τηλεφώνου και κατά τη διάρκεια των διακοπών τους.

Ανησυχία στην Ελλάδα

Την ίδια στιγμή, η Αθήνα φοβάται ότι οι εξελίξεις θα ξαναβάλουν τις διαπραγματεύσεις για το νέο δάνειο σε μηδενική -πιο σκληρή- βάση. Ο πρωθυπουργός κ. Γιώργος Παπανδρέου μίλησε χθες το απόγευμα με τον κ. Ρομπάι και του ζήτησε να υιοθετηθούν αμέσως οι αποφάσεις της 21ης Ιουλίου.

Σύμφωνα με κυβερνητικές διαρροές, ο κ. Ρομπάι φαίνεται πως διαβεβαίωσε τον Έλληνα πρωθυπουργό ότι η ΕΚΤ ετοιμάζεται να αγοράσει ιταλικά ομόλογα και ότι οι αποφάσεις για το ελληνικό πακέτο θα προχωρήσουν κανονικά εάν η Αθήνα τηρήσει τα χρονοδιαγράμματα που της τέθηκαν. Ωστόσο, όπως ανέφερε και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, κ. Ηλίας Μόσιαλος, η εκταμίευση της επόμενης δόσης ενδέχεται να γίνει με τους παλαιούς όρους, να συνεχίσει δηλαδή να τρέχει το παλαιό δάνειο.

Οι ίδιες κυβερνητικές διαρροές ανέφεραν ότι ο πρωθυπουργός έχει ζητήσει συνάντηση με τον κ. Μπαράκ Ομπάμα στα τέλη Σεπτεμβρίου, με αντικείμενο την κρίση χρέους.