Αυτοχειρίες ή το χέρι του… ρωσικού «θεού»;

Ένας αποπεμφθείς Ρώσος υπουργός έβαλε τέλος στη ζωή του λίγες μόλις ώρες αφότου απομακρύνθηκε από τη θέση του από τον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν. Διάταγμα που δημοσιεύθηκε στην επίσημη ιστοσελίδα του Κρεμλίνου ανέφερε ότι ο Πούτιν απέλυσε τον υπουργό Μεταφορών Ρομάν Σταροβόιτ, χωρίς όμως να δοθεί κάποια επίσημη αιτιολόγηση για την απόφαση. Αυτό, τουλάχιστον, έγραψαν τα διεθνή Μέσα Ενημέρωσης.

Ο Πούτιν διόρισε ως προσωρινό υπουργό Μεταφορών τον αναπληρωτή του Σταροβόιτ, Αντρέι Νικίτιν. Ο Νικίτιν ήταν κυβερνήτης της Περιφέρειας του Νόβγκοροντ μέχρι τον Φεβρουάριο. Η ανακοίνωση δεν ανέφερε κανένα λόγο για την αποπομπή του Σταροβόιτ, ενώ ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ αρνήθηκε να σχολιάσει το θέμα.

Οι θάνατοι ισχυρών προσώπων που διέμεναν ή κατάγονταν από τη Ρωσία και αποδίδονται σε αυτοκτονία είναι πολλοί -τόσοι, που χαρακτηρίζονται ως ύποπτοι. Μόνο το 2022 πέθαναν υπό μυστηριώδεις συνθήκες επτά Ρώσοι ολιγάρχες, αρκετοί εκ των οποίων δραστηριοποιούνταν στους τομείς του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Ενας εξ αυτών ήταν ο Ραβίλ Μαγκάνοφ, πρόεδρος της Lukoil, της δεύτερης μεγαλύτερης πετρελαϊκής εταιρείας της Ρωσίας, ο οποίος έχασε τη ζωή του την πρώτη μέρα του Σεπτεμβρίου εκείνης της χρονιάς, πέφτοντας από το παράθυρο ενός νοσοκομείου της Μόσχας. Κάποια λίγα ρωσικά μέσα ενημέρωσης μετέδωσαν την είδηση για τον θάνατο του 67χρονου Μαγκάνοφ, ο οποίος είχε διατελέσει και αντιπρόεδρος της Lukoil, επικαλούμενα ανώνυμες πηγές. Δεν υπήρξε άμεσα σχόλιο από την πετρελαϊκή εταιρεία.

Ο Μαγκάνοφ εργαζόταν στη Lukoil από το 1993, λίγο μετά την ίδρυσή της, επιβλέποντας τις διαδικασίες διύλισης, παραγωγής, έρευνας και εκμετάλλευσης και το 2020 έγινε πρόεδρός της. Ο αδερφός του Ναΐλ είναι επικεφαλής της ρωσικής εταιρείας παραγωγής πετρελαίου Tatneft.

Ο Μαγκάνοφ ήταν στενός συνεργάτης ενός εκ των ιδρυτών της Lukoil, του Βαγκίτ Αλεκπέροφ, πρώην υφυπουργού πετρελαίου της Σοβιετικής Ένωσης, που παραιτήθηκε από τη θέση του προέδρου τον Απρίλιο, μια εβδομάδα αφού η Βρετανία τού επέβαλε απαγόρευση ταξιδιών και πάγωμα των περιουσιακών του στοιχείων.

Αν και επίσημα οι θάνατοι αυτοί διερευνώνται ως αυτοκτονίες, γίνεται λόγος περί πιθανής εμπλοκής του Κρεμλίνου.

Τον Μάιο, ο πρώην επικεφαλής της Lukoil Αλεξάντερ Σουμπότιν βρέθηκε, επίσης, νεκρός στα 43 του χρόνια. Τοπικά Μέσα Ενημέρωσης ανέφεραν ότι υπέστη καρδιακή προσβολή μετά την κατανάλωση βαλεριάνας, ενός βοτάνου που «φέρνει» ηρεμία και σε κάποιους ανθρώπους, πιθανώς, να προκαλέσει ανωμαλία στις σφίξεις της καρδιάς.

Οι «προδιαγεγραμμένοι» θάνατοι

Από το 2022 έως σήμερα, το 2025, έχουν καταγραφεί πολλοί μυστηριώδεις θάνατοι Ρώσων αξιωματούχων, ολιγαρχών και επικριτών του καθεστώτος, με τις επίσημες καταγραφές να μιλούν συχνά για «αυτοκτονίες» -πνιγμούς, αυτοπυροβολισμούς, πτώσεις από παράθυρα. Πέραν των «τυπικών» θανάτων, σε κάποιες περιπτώσεις βρέθηκαν σφαίρες στο σώμα ή μηνύματα «αυτοκτονίας». 

Ο Αντρέι Μπαντάλοφ, αντιπρόεδρος της Transneft, έπεσε από τον 17ο όροφο στη Μόσχα πριν από λίγες μέρες (τον Ιούλιο του 2025) και ο θάνατός του καταγράφηκε ως αυτοκτονία. Μπορεί η επίσημη εκδοχή να ήταν η αυτοχειρία, αλλά οι υποψίες για εσκεμμένη εξόντωση από το ρωσικό καθεστώς φαίνεται να κυριαρχούν.

Η Βαλεντίνα Μπονταρένκο ήταν ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Οικονομικών της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών και διευθύντρια του Ιδιωτικού Διεθνικού Ιδρύματος Ν. Δ. Κοντράτιεφ (Kondratiev Foundation), από το 1993 περίπου. Ήταν 82 ετών και μελετούσε ακόμη τη θεωρία της Οικονομίας και τη μακροπρόθεσμη κοινωνική ανάπτυξη από τη δεκαετία του 1980. Είχε στο ενεργητικό της πλήθος δημοσιεύσεων.

Στις 22 Ιουλίου του 2024 βρέθηκε νεκρή στο πεζοδρόμιο έξω από το διαμέρισμά της στην περιοχή της Μόσχας, μετά από πτώση από το παράθυρο. Οι ρωσικές Αρχές έκαναν λόγο για το ενδεχόμενο ατυχήματος ή ιατρικού προβλήματος -ισχυρίστηκαν ότι ήταν σοβαρά άρρωστη πριν την πτώση.

Ο θάνατός της προστέθηκε στη σειρά «μυστηριωδών πτώσεων» Ρώσων διανοουμένων και στελεχών από το 2022 και μετά.

Η Μπονταρένκο δεν ήταν πολιτικώς ενεργή ή αντιπολιτευόμενη, παρά μόνο γνωστή ως διακεκριμένη οικονομολόγος και επιστήμονας. Παρ’ όλα αυτά, ο θάνατός της θεωρείται μέρος του «μοτίβου του παραθύρου» όπως ονομάζεται από πολλούς, ένα μοτίβο θανάτων που εμφανίστηκε την τελευταία τριετία, προκαλώντας δυσαρέσκεια και ανασφάλεια ακόμη και σε μη πολιτικούς κύκλους.

Ο Βιτάλι Ρομπέρτoυς ήταν δραστήριος στον χώρο του αερομοντελισμού, επτά φορές πρωταθλητής Ρωσίας και τέσσερις φορές παγκόσμιος πρωταθλητής. Ήταν επίσης πιλότος ελικοπτέρων και αεροπλάνων. Στις 12 Μαρτίου του 2024 βρέθηκε νεκρός στο γραφείο του στη Μόσχα -η επίσημη εκδοχή είναι «αυτοκτονία» από ασφυξία λόγω απαγχονισμού. Όπως γράφτηκε, είχε παραπονεθεί για πονοκέφαλο, ζήτησε παυσίπονο, αποσύρθηκε στο γραφείο του, όπου και βρέθηκε αργότερα κρεμασμένος.

Η λίστα είναι μακρά. Ο Μιχαήλ Ρόγκατσεφ, πρώην αντιπρόεδρος της εταιρείας Yukos, βρέθηκε νεκρός στη Μόσχα, η Μαρίνα Γιανκίνα, υψηλόβαθμη αξιωματούχος στον τομέα της άμυνας, «βούτηξε» από τον 16ο όροφο κτιρίου και ο Μπουβαϊσάρ Σαϊτίεφ έπεσε από το παράθυρο.

Οι υποθέσεις εντάσσονται στο ευρύτερο πλαίσιο αμφιλεγόμενων θανάτων Ρώσων «υψηλού προφίλ». Για πολλούς το ερώτημα «ατύχημα ή σκοπιμότητα;» παραμένει ανοιχτό.

Ο αντικαθεστωτικός τραγουδιστής Βαντίμ Στρόικιν σκοτώθηκε πέφτοντας από παράθυρο τον Φεβρουάριο του 2025. Οι φίλοι του αμφισβητούν το γεγονός ότι επρόκειτο για αυτοκτονία.

Ο Αντρέι Σεργκέγεβιτς Μορόζοφ ήταν γνωστός μπλόγκερ, ιδιαίτερα ενεργός στον πόλεμο της Ουκρανίας. Γεννήθηκε στη Μόσχα το 1979 και εντάχθηκε στη σύγκρουση στο Ντονμπάς το 2014.

Διαχειριζόταν ένα δημοφιλές κανάλι στο Telegram, τη δωρεάν υπηρεσία ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων που βασίζεται σε cloud σε πολλαπλές πλατφόρμες, έχοντας περισσότερους από 100.000 συνδρομητές, όπου έκανε αναφορές από την πρώτη γραμμή, ασκώντας παράλληλα κριτική στην ανώτατη στρατιωτική και πολιτική ηγεσία.

Ηταν πολιτικά ριζοσπάστης, πρώην ηγετικό στέλεχος της ομάδας Red Blitzkrieg. Το 2007 καταδικάστηκε για βία, οπλοκατοχή και υποκίνηση σε εξτρεμισμό, εκτίοντας ποινή δύο ετών. Αφέθηκε ελεύθερος το 2009. Στις 18 Φεβρουαρίου του 2024 δημοσίευσε ότι οι ρωσικές δυνάμεις είχαν χάσει 16.000 στρατιώτες και 300 άρματα στη μάχη του Αβδιέβκα, κατηγορώντας την ηγεσία για «ανθρώπινο κύμα θανάτου» και αδυναμία.

Υποχρεώθηκε από την ανώτερη στρατιωτική ηγεσία, υπό πίεση και από φιλο-κρεμλινικούς προπαγανδιστές να διαγράψει την ανάρτηση, αλλά στις 21 Φεβρουαρίου δημοσίευσε μια φωτογραφία με έναν τάφο, επιρρίπτοντας ευθύνες σε δημοσιογράφους που πρόσκειντο στον πρόεδρο Πούτιν. Λίγο μετά, αυτοπυροβολήθηκε. Ο δικηγόρος του επιβεβαίωσε τον θάνατό του, δηλώνοντας όμως ότι «μιλούσαμε το βράδυ και δεν υπήρχε ένδειξη ότι θα έκανε κάτι τέτοιο».

Λόγω της επιρροής του και της «ζημιάς» που προκάλεσε στο αφήγημα του καθεστώτος, η αυτοκτονία του θεωρείται από ορισμένους ως αποτρόπαιο αποτέλεσμα πίεσης και πιθανής εξόντωσης ιδεολογικών αντιφρονούντων μέσα από «αυτοκτονία».

Παρόμοια περιστατικά έχει να «διηγηθεί» η πολεμική ρωσική ιστορία: Ο Βάντιμ Μπόικο, συνταγματάρχης του πολεμικού ναυτικού, αυτοπυροβολήθηκε 5 φορές τον Νοέμβριο του 2022 (ή μήπως όχι;).

Ο πολιτικός Πάβελ Αντοφ έπεσε από παράθυρο στην Ινδία τον Δεκέμβριο του 2022. Παρότι θεωρήθηκε αυτοκτονία, αμφισβητείται γιατί προηγουμένως είχε εκφράσει αντιπολεμικές απόψεις. Νεκρός βρέθηκε στο Βελιγράδι τον Νοέμβριο του 2024 και ο διάσημος σεφ και επικριτής του πολέμου Αλεξέι Ζίμιν, 52 ετών.

Οι αντιφρονούντες, οι άνθρωποι που διαφωνούν ανοιχτά με τη διεξαγωγή του πολέμου μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, απ’ όποια επαγγελματική δραστηριότητα και αν προέρχονται, φαίνεται να στοχεύονται συστηματικά από τη ρωσική πλευρά. Αν και δεν πρόκειται να υπάρξει σοβαρή και αντικειμενική έρευνα για τους περισσότερους θανάτους, οι αμφιβολίες για τις αυτοκτονίες εκφράζονται συχνά από διεθνείς αναλυτές.