Δημιουργική καταστροφή εναντίον εταιρειών-ζόμπι

Το 2019, η αμερικανική τράπεζα Bank of America Merrill Lynch δημοσίευσε μια μελέτη σύμφωνα με την οποία το 13% των εισηγμένων εταιρειών στις ανεπτυγμένες χώρες δεν μπορούσαν να καλύψουν τους τόκους των δανείων τους. Γι’ αυτό τον λόγο, είτε δανείζονταν περισσότερα λεφτά για να αποπληρώσουν τα προηγούμενα δάνεια είτε «σήκωναν» φρέσκα κεφάλαια, πουλώντας μετοχές σε ευκολόπιστους επενδυτές που ήλπιζαν να βγάλουν κέρδος. Παρόμοια ήταν τα ευρήματα μιας άλλης έρευνας που διενήργησε η Τράπεζα των Διεθνών Διακανονισμών (BIS) σε πάνω από 30.000 εισηγμένες επιχειρήσεις από 14 ανεπτυγμένες αγορές το 2018. 

Με δεδομένο το βάθος της περσινής ύφεσης στη συντριπτική πλειοψηφία των ανεπτυγμένων και αναδυόμενων αγορών, είναι λογικό να περιμένει κάποιος πως ο αριθμός των ανωτέρω εταιρειών θα αυξηθεί. Εύλογα λοιπόν γεννάται το ερώτημα τι θα γίνει με όλες αυτές τις εταιρείες, καθώς τα μέτρα στήριξης θα φθίνουν μαζί με την πανδημία. Το ίδιο ασφαλώς ισχύει στην Ελλάδα, όπου το σύστημα είναι εθισμένο να μην αφήνει να πεθάνουν ακόμη κι εκείνες οι επιχειρήσεις που το επιθυμούν.

Εκείνοι που υποστηρίζουν ότι τα ζόμπι υπονομεύουν τις υγιείς εταιρείες και μειώνουν την παραγωγικότητα σε μία οικονομία που τα ανέχεται, θεωρούν πως πρέπει να αφεθούν να χρεοκοπήσουν. Θεωρούν επίσης ότι οι δανειστές τους θα πρέπει να τιμωρηθούν, χάνοντας λεφτά. Αν αυτό δεν συμβεί, θα συνεχίσουν να δίνουν δάνεια με ανεύθυνο τρόπο, γιατί δεν θα αντιμετωπίζουν την πειθαρχία της αγοράς. 

Φυσικά, η πολιτική της χαλαρής νομισματικής πολιτικής των μηδενικών επιτοκίων και των μαζικών αγορών τίτλων (QE) από τις κεντρικές τράπεζες επί χρόνια ευνοούν τον άφρονα δανεισμό. Σύμφωνα μ’ αυτή την άποψη, το σημερινό υβριδικό καπιταλιστικό σύστημα έχει ανάγκη τόσο τη δημιουργία όσο και τη δημιουργική καταστροφή του Σουμπέτερ. Οι εταιρείες-ζόμπι θα πεθάνουν είτε αργά είτε γρήγορα, λόγω υπερχρέωσης.

Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι ο θάνατος των ζόμπι δεν θα πληγώσει μόνο τους δανειστές τους. Θα πλήξει επίσης τους εργαζόμενους, τους μετόχους και τους προμηθευτές τους. Γι’ αυτούς η καταστροφή πλούτου λόγω χρεοκοπίας των ζόμπι θα απελευθέρωνε μεν πόρους, όμως δυσκολεύονται να δούν πώς θα φέρει περισσότερες επενδύσεις. Γιατί να χρεοκοπήσει μια εταιρεία με βιώσιμο μοντέλο, αν ο μηχανισμός των πολύ χαμηλών επιτοκίων τής επιτρέπει την αργή πτώση; ρωτούν.

Φυσικά, η κατάσταση δεν είναι άσπρο-μαύρο, είναι πιο περίπλοκη. Κι αυτό γιατί ακόμη κι αν είναι να πεθάνουν τα ζόμπι, ο τρόπος έχει επίσης  σημασία. Αν πεθάνουν γρήγορα, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει κρίση, από τη στιγμή που τα πάντα είναι συγκοινωνούντα δοχεία στη σημερινή παγκόσμια οικονομία.