Πληθωρισμός, λιτότητα και εκκίνηση με χρεοκοπίες

Το περιστατικό που ακολουθεί είναι πραγματικό. Μια δυσάρεστη έκπληξη περίμενε τον κάτοχο ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου Zoe της Renault, που το είχε πάει για επιδιόρθωση στο τοπικό γκαράζ λίγο έξω από το Παρίσι, προς τα τέλη Μαρτίου. Το ανταλλακτικό που έπρεπε να αλλαχτεί δεν ήταν διαθέσιμο. Κι αυτό γιατί το συγκεκριμένο κομμάτι ερχόταν από το εξωτερικό και στα κεντρικά της Renault δεν ήταν σε θέση να γνωρίζουν με ακρίβεια πότε θα ήταν διαθέσιμο. Δεν ήταν ο μοναδικός που είχε πρόβλημα. Όπως σύντομα πληροφορήθηκε από τα ΜΜΕ, το φαινόμενο των καθυστερήσεων στην παράδοση των ανταλλακτικών και άλλων υλικών ήταν ευρύτερο. 

Το θυμηθήκαμε καθώς διαβάζαμε τη μελέτη του IIF, σύμφωνα με την οποία ολοένα και περισσότερες χώρες παγκοσμίως βλέπουν τις τιμές των καταναλωτικών αγαθών να αυξάνονται, λόγω προβλημάτων στην εφοδιαστική αλυσίδα. Κυρίως, καθυστερήσεις στις παραδόσεις ενδιάμεσων προϊόντων. Το πρόβλημα με τις καθυστερήσεις, το οποίο ήταν πιο έντονο στις ΗΠΑ, επιδεινώθηκε από τον Μάρτιο στον Απρίλιο και πλέον αγγίζει το 70% όλων των χωρών παγκοσμίως. 

Οι καθυστερήσεις στις παραδόσεις είναι πιθανό να παραμείνουν μεγάλες για αρκετό διάστημα ακόμη καθώς η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες αυξάνεται, ενόσω οι εμβολιασμοί εντείνονται και οι οικονομίες ανοίγουν ξανά. Αν αυτό συνδυασθεί με το ράλι στις τιμές των βιομηχανικών μετάλλων, όπως ο χαλκός και ο σίδηρος, αγροτικών προϊόντων, όπως το βαμβάκι, και του ξύλου, τότε μιλάμε για ένα μεσοπρόθεσμο πληθωριστικό σοκ. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τη θεωρία περί βραχυπρόθεσμης πληθωριστικής έξαρσης της Fed και άλλων κεντρικών τραπεζών.

Φυσικά, όλες οι χώρες δεν είναι ίδιες. Το παραγωγικό κενό της Ελλάδας, δηλ. η διαφορά μεταξύ της πραγματικής και της δυνητικής παραγωγής, είναι πολύ μεγαλύτερο σε σχέση με άλλες χώρες της ΕΕ. Αυτό σημαίνει πως είναι πιθανόν η επεκτατική οικονομική πολιτική της χώρας να μην προκαλέσει αναζωπύρωση του πληθωρισμού, δηλ. μια απότομη, παρατεταμένη άνοδο.

Όλα αυτά συμβαίνουν τη στιγμή που το παγκόσμιο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, το οποίο θεωρείται παράγοντας αποπληθωρισμού, μειώθηκε κατά 1,7 τρισ. δολάρια στα 289 τρισ. το 1ο τρίμηνο του 2021 έναντι του 4ου τριμήνου του 2020. Το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ ανέβηκε λίγο στο 360%, σύμφωνα με τον IIF. Με την παγκόσμια οικονομία να ανακάμπτει, μια μικρή υποχώρηση δεν μπορεί να αποκλεισθεί μέσα στο 2021.

Η κατάσταση μοιάζει μ’ έναν οδηγό της Φόρμουλα 1 που έχει πατήσει το γκάζι ως εκεί που δεν πάει άλλο -η επεκτατική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική-, αλλά τα λάστιχά του δεν είναι σε καλή κατάσταση. Θα πρέπει λοιπόν να επιβραδύνει -ανεβάσει τα επιτόκια-, για να μη φύγει το αυτοκίνητο από την πορεία του και ανατραπεί καθώς ο πληθωρισμός ανεβαίνει. 

Πώς όμως οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να κάνουν κάτι τέτοιο με το χρέος στα ύψη; Μια λύση θα είναι η εφαρμογή πολιτικών λιτότητας για τη δημιουργία υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, ώστε να αποπληρωθεί το χρέος. Είναι μια δύσκολη πολιτική επιλογή για δημοκρατικά καθεστώτα. Μια άλλη λύση είναι να αφεθεί ο πληθωρισμός να ριζώσει και να μειώσει το κόστος δανεισμού του χρέους. Υπάρχουν παραδείγματα υπερπληθωρισμού στην ιστορία, με πιο πρόσφατα της Βενεζουέλας και της Ζιμπάμπουε. Η τρίτη λύση είναι να αυξήσουν οι κεντρικές τράπεζες τα παρεμβατικά επιτόκια όσο χρειάζεται για να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός. Σ’ αυτή την περίπτωση, θα μπορούσαν να υπάρξουν χρεοκοπίες χωρών και επιχειρήσεων έναντι της Fed ή της ΕΚΤ ή άλλων κεντρικών τραπεζών που διακρατούν τα χρεόγραφά τους. Σε μια τέτοια περίπτωση, ο λόγος χρέους προς το ΑΕΠ θα παρέμενε σχεδόν αμετάβλητος παρά τα υψηλά επιτόκια για την καταπολέμηση του υψηλού πληθωρισμού. Θα πρόκειται για μια νέα επανεκκίνηση με διαγραφή χρεών.    

Ποια είναι η καλύτερη λύση, αν ο πληθωρισμός αποδειχθεί πιο σκληρός απ’ ό,τι αναμενόταν; Στις Δημοκρατίες αποφασίζει ο λαός με τις πολιτικές επιλογές του.