Το μεγάλο ρίσκο του «κρυμμένου» χρέους

Τι θα λέγατε αν κάποιος σας πληροφορούσε πως υπάρχει «κρυμμένο» χρέος ύψους 65 τρισ. δολαρίων στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, το οποίο δεν καταγράφεται σε ισολογισμούς και θα μπορούσε να προκαλέσει παγκόσμια οικονομική κρίση;  

Όταν ακούμε χρέος, το πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας είναι το ελληνικό. Από τότε που η Ελλάδα πρακτικά χρεοκόπησε  το 2012, αν και ουσιαστικά αυτό συνέβη τον Απρίλιο-Μάιο του 2010, όταν έχασε την πρόσβαση στις διεθνείς αγορές, το δημόσιο χρέος μπήκε για τα καλά στη ζωή μας. Η παρατεταμένη ύφεση της ελληνικής οικονομίας έβαλε επίσης στο κάδρο το χρέος των ιδιωτών -νοικοκυριών και επιχειρήσεων.

Οι συνεχείς αυξήσεις επιτοκίων από την ΕΚΤ, τη Fed και άλλες μεγάλες κεντρικές τράπεζες για την καταπολέμηση του πληθωρισμού έχουν προκαλέσει πονοκέφαλο σε όσους δανείζονται για πρώτη φορά και σε όσους έχουν παλαιά δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο.

Όμως, το ελληνικό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος είναι ψίχουλα μπροστά στο «κρυμμένο» χρέος των 65 τρισ. δολαρίων που κατέχουν μη αμερικανικά ιδρύματα μέσω παραγώγων (derivatives).

Οι τράπεζες που έχουν έδρα εκτός των ΗΠΑ έχουν χρέος 39 τρισ. δολάρια. Αυτό το ποσό είναι υπερδιπλάσιο σε σχέση με τις υποχρεώσεις που καταγράφουν στον ισολογισμό τους και 10 φορές τα κεφάλαιά τους, σύμφωνα με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS).

Οι «σκιώδεις» τράπεζες, δηλ. οι χρηματοοικονομικοί διαμεσολαβητές που δεν είναι τράπεζες, έχουν αυξήσει τις συμφωνίες ανταλλαγής σε δολάρια (δολαριακά swaps) και τις προθεσμιακές υποχρεώσεις τους σε 26 τρισ. δολάρια. Το ποσό είναι διπλάσιο από το χρέος σε δολάρια στον ισολογισμό τους.       

Οι λογιστικοί τρόποι καταγραφής απαιτούν τα παράγωγα να καταγράφονται σε καθαρή βάση (net basis). Αυτό σημαίνει ότι το πλήρες ρευστό για το οποίο μιλάμε δεν καταγράφεται στους ισολογισμούς, προκαλώντας ανησυχία και ίσως κάτι παραπάνω στην BIS. 

Η έλλειψη πληροφόρησης  και διαφάνειας καθιστά εξαιρετικά δύσκολο για τις κεντρικές τράπεζες και γενικότερα τους ασκούντες πολιτική να προβλέψουν την επόμενη χρηματοοικονομική κρίση.

Αυτοί δεν ξεχνούν ότι οι ανταλλαγές συναλλάγματος (FX swaps) λειτούργησαν ως σημείο ανάφλεξης κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Χρηματοοικονομικής Κρίσης του 2020 και ξανά κατά το κραχ της πανδημίας του 2020. Και στις δυο περιπτώσεις, οι κεντρικές τράπεζες επενέβησαν και παρείχαν ρευστότητα για να βοηθήσουν όσους είχαν δανεισθεί, όταν προέκυψαν δυσκολίες χρηματοδότησης σε δολάρια.

Δεν έχουν λοιπόν άδικο όσοι ισχυρίζονται ότι το «κρυμμένο χρέος» των 65 τρισ. δολαρίων ενέχει μεγάλο ρίσκο για το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα και μπορεί να το οδηγήσει σε νέα κρίση.