Οι εξουσίες του «ειδικού εκπροσώπου» στην άσκηση εταιρικής αγωγής

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας, ασχοληθήκαμε με τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου για την άσκηση εταιρικής αγωγής -όταν το ΔΣ αδρανεί ή την αρνείται. Μας απασχόλησαν ο σκοπός της σχετικής νομοθετικής ρύθμισης, καθώς και οι προϋποθέσεις διορισμού ειδικού εκπροσώπου.

Το δικαστήριο είναι αυτό που θα αποφασίσει, τελικά, επί της σχετικής αίτησης, να ορίσει τον ειδικό εκπρόσωπο, τις εξουσίες που θα του ανατεθούν καθώς και τα όρια των τελευταίων. Περί αυτών το παρόν…

Δικαστική απόφαση επί της αίτησης των μετόχων

Ύστερα από την υποβολή της αίτησης για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου εκ μέρους των μετόχων της εταιρείας, το δικαστήριο καλείται να αποφανθεί σχετικά. H αποδοχή της αίτησης διορισμού δεν προϋποθέτει την απόδειξη (ή πιθανολόγηση) της θεμελίωσης των αξιώσεων αποζημίωσης κατά των μελών του ΔΣ. Αντίθετα, για την αποδοχή της (ή μη), εξετάζεται η συνδρομή έστω και μιας από τις περιοριστικά απαριθμούμενες, τυπικές προϋποθέσεις.

Το δικαστήριο κάνει δεκτή την αίτηση των μετόχων και ορίζει ειδικό εκπρόσωπο, εφόσον δεν συντρέχει (προφανώς) υπέρτερο συμφέρον της εταιρείας, που να δικαιολογεί τη μη διεξαγωγή δικαστικού αγώνα σε βάρος των (υπαίτιων) μελών του διοικητικού συμβουλίου. Αντίθετα, υφίσταται υποχρέωση του δικαστή να μην κάνει δεκτές αιτήσεις όταν κρίνει ότι συντρέχουν λόγοι υπέρτερου εταιρικού συμφέροντος.

Η απόφαση του δικαστηρίου για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου αναφέρει (επί αποδοχής της συναφούς αίτησης) και τα πραγματικά περιστατικά, στη βάση των οποίων θεμελιώνεται ευθύνη μελών του ΔΣ.

Ο ειδικός εκπρόσωπος

Εφόσον το δικαστήριο αποφασίσει τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου, προβαίνει, κατά την απόλυτη κρίση του, στην επιλογή του συγκεκριμένου προσώπου -χωρίς να δεσμεύεται για τον διορισμό προταθέντων.

Ορίζει, συνήθως, ως ειδικό εκπρόσωπο έναν από τους αιτούντες μετόχους. Δεν αποκλείεται, όμως, να ορίσει και τρίτο πρόσωπο (μέτοχο ή μη). Δεν αποκλείεται ο διορισμός περισσοτέρων αναγκαίος προκύπτει, όμως, στην περίπτωση αυτή, ο σαφής καθορισμός των αρμοδιοτήτων καθενός από αυτούς. Δεν αποκλείεται, τέλος, και ο διορισμός αναπληρωτή ειδικού εκπροσώπου.

Εξουσίες ειδικού εκπροσώπου

Ειδική και μόνη εξουσία του ειδικού εκπροσώπου συνιστά η άσκηση εταιρικής αγωγής (και η διεξαγωγή της σχετικής δίκης) με σκοπό την αποκατάσταση της ζημίας της εταιρείας. Ζημία που προκλήθηκε από υπαίτια πράξη ή παράλειψη (πρώην-νυν ή/και υποκαταστάτων) μελών του ΔΣ. Η σχετική εξουσία του διαρκεί έως την αμετάκλητη περάτωση της σχετικής δίκης.

Στο πλαίσιο άσκησης της εταιρικής αγωγής και της (επικείμενης) δίκης, ο ειδικός εκπρόσωπος δεσμεύεται από τη δικαστική απόφαση ορισμού του, όσον αφορά την ιστορική βάση που θα διερευνήσει για την άσκηση της αγωγής. Όχι όμως και ως προς τη νομική βάση, την υπαιτιότητα, την αιτιώδη συνάφεια και την έκταση των αξιώσεων της ΑΕ. Δεν δεσμεύεται, επίσης ως προς τα πρόσωπα των εναγομένων. Αρκεί τούτοι να κατονομάζονται (έστω μεταξύ άλλων) στην αίτηση των μετόχων.

Κατά την άσκηση της ως άνω εξουσίας του, ο ειδικός εκπρόσωπος δικαιούται, εν τέλει, να μην προβεί σε άσκηση της εταιρικής αγωγής. Τούτο, αφού προβεί σε νομική αξιολόγηση της ιστορικής βάσης της αγωγής και σε εκτίμηση της βασιμότητάς της. Δεν δικαιούται, πάντως, να υπεισέλθει σε στάθμιση του εταιρικού συμφέροντος.

Συνεπώς, εφόσον ο ειδικός εκπρόσωπος κρίνει ότι δεν υπάρχει πιθανότητα να ευοδωθεί η εταιρική αγωγή, μπορεί να μην την ασκήσει. Προς την παραδοχή αυτή συνηγορεί και η πρόβλεψη του νόμου ότι ο ειδικός εκπρόσωπος αν δεν ασκήσει την εταιρική αγωγή και γνωστοποιήσει τούτο στους αιτούντες μετόχους, δεν υπέχει ευθύνη προς αποζημίωση.

Στην περίπτωση που ο ειδικός εκπρόσωπος δεν ασκήσει, κατά τα άνω, την εταιρική αγωγή, οι ενδιαφερόμενοι μέτοχοι μπορούν να επανέλθουν με νέα αίτηση άσκησης εταιρικής αγωγής προς το ΔΣ -όχι όμως και να αξιώσουν την αντικατάστασή του.

Όρια εξουσίας ειδικού εκπροσώπου

Η εξουσία του ειδικού εκπροσώπου να εκπροσωπεί, κατ’ αποκλειστικότητα, την εταιρεία για τις ανάγκες της εταιρικής δίκης δεν είναι απεριόριστη. Ήδη επισημάνθηκε ότι αυτός δεσμεύεται από τη δικαστική απόφαση για τον ορισμό του όσον αφορά την ιστορική βάση της αγωγής που θα ασκήσει. Κατά τη νομολογία, όμως, συγκεκριμένες ενέργειες εκφεύγουν των ορίων της εξουσίας του. Ενδεικτικά: η αίτηση διορισμού προσωρινής διοίκησης της εταιρείας. Για άλλες, πάλι, ενέργειες (λ.χ.: λήψη ασφαλιστικών μέτρων) υπάρχουν αντικρουόμενες δικαστικές αποφάσεις.

Το αρμόδιο δικαστήριο θα κάνει δεκτή την αίτηση των μετόχων για τον διορισμό ειδικού εκπροσώπου -εφόσον συντρέχουν οι, κατά το νόμο, τυπικές προϋποθέσεις. Θα προηγηθεί, όμως, μια άλλη, ιδιαίτερα σημαντική, αξιολόγηση: περί της συνδρομής (ή μη) υπέρτερου εταιρικού συμφέροντος που να δικαιολογεί τη μη άσκηση εταιρικής αγωγής.

Σε αρνητική περίπτωση θα πρέπει να απορρίψει τη σχετική αίτηση. Εφόσον, όμως, την κάνει αποδεκτή θα ορίσει τον ειδικό εκπρόσωπο (ένα ή περισσότερους) και τις εξουσίες του. Εκείνος που θα οριστεί ως τέτοιος δικαιούται (παρ’ ότι ουσιαστικά επικίνδυνο) να μην ασκήσει την εταιρική αγωγή όταν αξιολογήσει την έλλειψη νομικής βάσης των αξιώσεων της εταιρείας.

Οι τελευταίες, πάντως, δεν είναι απαράγραπτες. Επίσης: οι υποχρεώσεις του ειδικού εκπροσώπου δεν περιορίζονται σε όσα ανωτέρω εκτέθηκαν. Για τα θέματα αυτά, όπως εξάλλου και τα σχετικά με την αμοιβή και αντικατάσταση του ειδικού εκπροσώπου, θα ασχοληθούμε σε επόμενη αρθρογραφία μας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm