Ράχμαν: Τι πυροδοτεί τη νέα κούρσα πυρηνικών εξοπλισμών

Μετά τον βομβαρδισμό της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, ο φόβος του πυρηνικού πολέμου κρέμονταν πάνω από τον κόσμο για δεκαετίες. Όταν πήγαινα στο πανεπιστήμιο τη δεκαετία του 1980, οι φοιτητές έκαναν διαδηλώσεις κατά της ανάπτυξης πυρηνικών όπλων στην αεροπορική βάση Greenham Common στη νότια Αγγλία.

Τα παιδιά μου μεγάλωσαν σε μια διαφορετική ατμόσφαιρα. Η απειλή του πυρηνικού πολέμου υποχώρησε μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Η Ρωσία και οι ΗΠΑ ενστερνίστηκαν τον έλεγχο όπλων και το παγκόσμιο απόθεμα πυρηνικών όπλων μειώθηκε κατά περίπου 80%.

Τώρα όμως η πυρηνική απειλή έχει επιστρέψει δριμύτερη. Σε συνάντηση με βετεράνους στρατιωτικούς, ο Βλαντίμιρ Πούτιν καυχήθηκε πρόσφατα για την επιτυχημένη δοκιμή ενός υποβρύχιου drone, ικανού να φέρει πυρηνικό πύραυλο και «μοναδικού στον κόσμο».

Σύντομα μετά από αυτό ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε πως αποφάσισε να ανανεώσει τις αμερικανικές δοκιμές πυρηνικών όπλων –τερματίζοντας δυνητικά ένα μορατόριουμ που κρατάει περισσότερο από 30 χρόνια.

Η πλήρης εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 ήταν αυτή που επέστρεψε στο κέντρο της παγκόσμιας πολιτικής την πυρηνική απειλή. Από την αρχή, ο Πούτιν κράδαινε την πυρηνική λόγχη για να προειδοποιήσει τη Δύση. Οι απειλές του ελήφθησαν πολύ σοβαρά. Κάποια στιγμή στα τέλη του 2022, οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες εκτιμούσαν πως υπήρχε 50% πιθανότητα η Ρωσία να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα στο πεδίο της μάχης.  

Ενώ, όμως, ο Πούτιν είναι κεντρικής σημασίας στο νέο πυρηνικό story, υπάρχουν και άλλες απειλητικές παράλληλες ιστορίες. Από το 2020 η Κίνα έχει υπερδιπλασιάσει το απόθεμα των πυρηνικών της όπλων σε περίπου 600 –και το οπλοστάσιό της φαίνεται έτοιμο να διπλασιαστεί και πάλι την επόμενη δεκαετία.

Η αύξηση στο Πεκίνο είναι η πιο εντυπωσιακή. Αλλά και τα εννέα κράτη που είναι εξοπλισμένα με πυρηνικά –από τη Βρετανία μέχρι τη Βόρεια Κορέα- αυτή τη στιγμή εκσυγχρονίζουν και συχνά επεκτείνουν τα πυρηνικά τους οπλοστάσια. Εν τω μεταξύ, οι συνθήκες ελέγχου των πυρηνικών όπλων λήγουν η μια μετά την άλλη.

Αυτοί που πιστεύουν στην «ισορροπία του τρόμου» θα μπορούσαν να υποστηρίξουν πως αυτή η νέα πυρηνική εποχή δεν είναι απαραίτητα κάτι κακό. Ο ψυχρός πόλεμος μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της δυτικής συμμαχίας ποτέ δεν έγινε θερμός –σε μεγάλο βαθμό λόγω του φόβου της αμοιβαία εξασφαλισμένης καταστροφής.

Ίσως, λοιπόν, η εξάπλωση των πυρηνικών να είναι, παράλογα, μια δύναμη ειρήνης; Δυστυχώς, αυτή είναι μια επικίνδυνα μερική αλήθεια. Ο κόσμος έχει φτάσει ανατριχιαστικά κοντά στον πυρηνικό πόλεμο σε αρκετές περιπτώσεις. Κατά τη διάρκεια της πυραυλικής κρίσης της Κούβας το 1962, ο κυβερνήτης ενός σοβιετικού υποβρυχίου πήρε την απόφαση να χρησιμοποιήσει πυρηνικά και χρειάστηκε να τον ανακαλέσει ένας συνάδελφος του.

Το 1983, το σύστημα προειδοποίησης της Σοβιετικής Ένωσης έδωσε λανθασμένα σήμα πως η χώρα δέχεται πυρηνική επίθεση. Ο υπεύθυνος αξιωματικός αποφάσισε να μην περάσει το μήνυμα στους ανωτέρους του, αποτρέποντας έτσι μια απόφαση για αντεπίθεση. Οι ΗΠΑ έχουν επίσης βιώσει λανθασμένους συναγερμούς που έφεραν τη χώρα επικίνδυνα κοντά στο να πατήσει το κουμπί.

Οι insiders με γνώσει αυτών των παρ’ ολίγον αστοχιών συχνά γίνονταν ευαγγελιστές του ελέγχου όπλων. Το 2007 οι Henry Kissinger και George Shultz –πρώην υπουργοί Εξωτερικών των ΗΠΑ και κάθε άλλο παρά αφελείς ειρηνιστές- ζήτησαν από κοινού «έναν κόσμο ελεύθερο από πυρηνικά όπλα».

Η σημερινή αύξηση των πυρηνικών είναι δυνητικά ακόμα πιο επικίνδυνη από αυτήν του ψυχρού πολέμου για δυο βασικούς λόγους. Πρώτον, υπάρχει μια αυξανόμενη απειλή πυρηνικής εξάπλωσης. Η επίθεση από την πυρηνικά εξοπλισμένη Ρωσία κατά της μη πυρηνικά εξοπλισμένης Ουκρανίας –σε συνδυασμό με την αμφίσημη στάση της κυβέρνησης Τραμπ προς τους συμμάχους της- έχει βάλει την πιθανή απόκτηση πυρηνικών όπλων στην ατζέντα χωρών που φοβούνται την απομάκρυνση της αμερικανικής ομπρέλας ασφαλείας.

Στα πιθανά νέα πυρηνικά κράτη περιλαμβάνονται η Σαουδική Αραβία, η Νότια Κορέα, η Ιαπωνία, η Πολωνία, ακόμα και η Γερμανία. Το Ιράν, που ακόμα παραπαίει από την ισραηλινο-αμερικανική επίθεση κατά των πυρηνικών του εγκαταστάσεων, μπορεί επίσης να προσπαθήσει στα κρυφά να ξαναχτίσει το πρόγραμμά του.

Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης αυξάνει τους κινδύνους –καθιστώντας ακόμα ευκολότερο για χώρες, ή ακόμα και για μη κρατικούς παράγοντες, να δημιουργήσουν τα πιο θανατηφόρα όπλα του κόσμου. Υπάρχουν επίσης αυξανόμενες συζητήσεις για τους κινδύνους να χακαριστούν ή να αχρηστευτούν από κυβερνοεπιθέσεις τα συστήματα διοίκησης και ελέγχου πυρηνικών όπλων.

Πολλά θα μπορούσαν να εξαρτηθούν από το αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών, ο πυρηνικός εκβιασμός του Πούτιν έχει γίνει λιγότερο αποτελεσματικός. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους –που δίστασαν να προμηθεύσουν την Ουκρανία ακόμα και με αμυντικά όπλα στην αρχή του πολέμου- γίνονται όλο και πιο θαρραλέοι.

Η Ουκρανία ενθαρρύνεται τώρα να πλήξει στόχους βαθιά εντός της Ρωσίας κάνοντας χρήση δυτικών πληροφοριών και πυραύλων, κάτι που ήταν απόλυτο ταμπού το 2022. Αυτή η αλλαγή πολιτικής αντανακλά μια αυξανόμενη πεποίθηση πως το όριο που θέτει η Ρωσία για χρήση πυρηνικών όπλων είναι πολύ μεγαλύτερο από αυτό που θα ήθελε ο Πούτιν να πιστέψει ο έξω κόσμος.  

Αν η Ρωσία ηττηθεί στο τέλος στην Ουκρανία -ή αν φτάσει σε τέλμα- τότε ο κόσμος που παρακολουθεί ίσως συμπεράνει πως τα πυρηνικά όπλα δεν είναι τόσο χρήσιμα όσο πίστευαν πολλοί. Το Κρεμλίνο θα έχει επενδύσει τεράστια ποσά για μια πυρηνική ικανότητα που τελικά δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει.

Αν, όμως, η Ρωσία κερδίσει την Ουκρανία ενώ η Δύση κάνει πίσω, τότε το κοινό συμπέρασμα μπορεί να είναι πως η κατοχή και μόνον πυρηνικών όπλων επιτρέπει σε μια χώρα να διεξάγει έναν συμβατικό πόλεμο κατά ενός γείτονα που δεν φέρει πυρηνικά –χωρίς τον κίνδυνο αμυντικής εξωτερικής παρέμβασης για να ηττηθεί ο επιτιθέμενος. Άλλα πυρηνικά κράτη, όπως η Βόρεια Κορέα και η Κίνα, μπορεί να κρατήσουν σημειώσεις. Το ίδιο και οι μη πυρηνικοί γείτονές τους.

Στον πόλεμο της Ουκρανίας παίζονται πολλά περισσότερα από το ποιος θα κυβερνήσει στο Ντονμπάς.

© The Financial Times Limited 2025. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation