Rachman: Οι πολιτικοί δεν μπορούν να σφυρίζουν αδιάφορα

Αν διαβάσετε τους πηχυαίους τίτλους για τον πολιτικό εξτρεμισμό που επελαύνει, στις ευρωπαϊκές εφημερίδες, μπορεί να φτάσετε στο συμπέρασμα ότι η Ευρώπη υποκύπτει σε πολιτική υστερία. Αλλά ο μεγαλύτερος κίνδυνος στην πραγματικότητα δεν είναι η υστερία, αλλά ο εφησυχασμός. Είναι πολύ πιθανό, όταν συναντηθούν οι Ευρωπαίοι ηγέτες σήμερα το βράδυ, να προσπαθήσουν να αψηφήσουν τα αποτελέσματα των ευρωπαϊκών εκλογών και να επιστρέψουν στη συνήθη τους πολιτική. Θα είναι ένα μεγάλο λάθος, ίσως μάλιστα και μοιραίο.

Η βασική διάταξη θεμάτων στην ευρωπαϊκή σύνοδο πιθανότατα θα περιλαμβάνει το τυπικό μαλλιοτράβηγμα στις Βρυξέλλες σχετικά με το ποιος insider θα γίνει επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Δεν θα υπάρξουν σοβαρές προσαρμογές στρατηγικής, αφού απλώς θα είναι φοβερά δύσκολο να συμφωνηθεί τι θα γίνει. Αυτού του είδους ο εφησυχασμός είναι η εξ ορισμού αντίδραση της Ευρώπης στις πολιτικές ανταρσίες από τις στενόμυαλες μάζες, γνωστές αλλιώς ως «ψηφοφόροι». Δεν επιτρέπεται όμως να επαναληφθεί αυτό.

Δυστυχώς, ο ισχυρισμός ότι η Ε.Ε. μπορεί απλώς να συνεχίσει ανεξάρτητα από το τι συνέβη ακούγεται πιθανός –ειδικά όταν έχεις έδρα στις Βρυξέλλες. Τα ακραία και τα αντικαθεστωτικά κόμματα εκτινάχθηκαν, αλλά και πάλι έλαβαν μόνο 25% περίπου των ψήφων στην Ε.Ε. Η κεντροδεξιά και η κεντροαριστερά εξακολουθούν να κυριαρχούν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Η Ευρώπη έχει μόλις περάσει τη χειρότερη ύφεση δεκαετιών, οπότε η αντικαθεστωτική ψήφος ήταν αναμενόμενη - και οι ευρωπαϊκές εκλογές συχνά χρησιμοποιούνται για δήλωση διαμαρτυρίας. Οι ομάδες που έχουν κυριαρχήσει στα πρωτοσέλιδα αυτήν τη φορά –όπως το Εθνικό Μέτωπο στη Γαλλία και το κόμμα για τη βρετανική ανεξαρτησία Ukip- δεν έχουν σχεδόν καμία ελπίδα να αναλάβουν τον έλεγχο εθνικής κυβέρνησης.

Επιπλέον, τα άκρα τα ίδια είναι πολύ διχασμένα. Το Ukip δηλώνει ότι δεν θα συνοικήσει με το Εθνικό Μέτωπο, γιατί είναι ρατσιστικό κόμμα. Το Εθνικό Μέτωπο πάλι είναι πολύ εκλεκτικό για να συνεργαστεί με την ελληνική φασιστική Χρυσή Αυγή.

Εν τω μεταξύ, η νέα ευρωσκεπτικιστική δύναμη της Γερμανίας, η Εναλλακτική για τη Γερμανία, Alternative für Deutschland, θεωρεί ακόμη και το Ukip πολύ ακραίο. Και αυτές είναι οι διαφορές της δεξιάς, μόνο. Αν προσθέσουμε και τις φωνές της άκρας αριστεράς -ο ΣΥΡΙΖΑ που βγήκε μπροστά στην Ελλάδα και οι Podemos, η νέα αντικαπιταλιστική δύναμη της Ισπανίας- έχουμε άλλη μια σειρά διαφορετικά αιτήματα.

Με όλα αυτά γίνεται πολύ δελεαστικό το να υποβαθμίσουμε τις ευρωπαϊκές εκλογές σε παρέκκλιση -ή και χειρότερα σε επιβεβαίωση- ότι η ευρωπαϊκή ενοποίηση πρέπει να προχωρήσει περισσότερο και ταχύτερα, για να μπορέσει επιτέλους να δουλέψει αποδοτικά.

Αλλά το επιχείρημα της παρέκκλισης δεν κολλάει. Το γεγονός είναι ότι υπάρχουν ενδείξεις αποπροσανατολισμού από το ευρωπαϊκό έργο επί δεκαετίες, οι οποίες μονίμως παραγκωνίζονται. Το 2005 η Γαλλία και η Ολλανδία ψήφισαν να απορριφθεί ένα νέο ενοποιητικό σύνταγμα στην Ε.Ε. - και στο σημείο εκείνο οι περισσότερες από τις υπόλοιπες χώρες ακύρωσαν τα σχέδια να διεξαγάγουν επίσης δημοψηφίσματα. Αντί όμως να εγκαταλείψει το σύνταγμα, η Ε.Ε. το ξαναπακετάρισε στη Συμφωνία της Λισαβόνας - και το προώθησε χωρίς λαϊκή έγκριση. Αυτού του είδους η υπεροψία ήταν σαν να εκλιπαρούσε για τη λαϊκή αντίδραση.

Το επιχείρημα ότι η λαϊκιστική ψήφος παραμένει πολύ αδύναμη και ασύνταχτη για να αξίζει αντίδραση δεν αποδίδει. Τα αντικαθεστωτικά κινήματα κυριάρχησαν στις δημοσκοπήσεις στη Γαλλία και στη Βρετανία - τη δεύτερη και την τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ε.Ε. Τα περιθωριακά κόμματα ενίσχυσαν επίσης σημαντικά τις δυνάμεις τους στην Ισπανία, στην Ιταλία, ακόμη και στη Γερμανία.

Και μολονότι οι λαϊκιστές απεχθάνονται ο ένας τον άλλον και προωθούν παράξενες ή αντιφατικές ιδέες, μοιράζονται πράγματι ένα κοινό ρεφρέν: την έντονη πεποίθηση ότι η Ε.Ε. έχει γίνει υπερβολικά ισχυρή εις βάρος του εθνικού κράτους.

Με τον ισχυρισμό ότι η ψηφοφορία αφορούσε στην πραγματικότητα τη μετανάστευση ή την οικονομία -και όχι την Ευρώπη- χάνεται το νόημα. Δύο από τις βασικές λειτουργίες του εθνικού κράτους ήταν πάντα ο έλεγχος των συνόρων και των εθνικών προϋπολογισμών. Και οι δύο λειτουργίες έχουν σε μεγάλο βαθμό παραχωρηθεί στην Ε.Ε. - ειδικά όπως στη Γαλλία, που είναι μέλος και της ζώνης Σένγκεν και του ενιαίου νομίσματος.

Η πρόκληση για τους ηγέτες της Ε.Ε. σήμερα είναι να δουν αν μπορούν να αποκαταστήσουν κάπως τον εθνικό δημοκρατικό έλεγχο σε τέτοια κρίσιμα ζητήματα, χωρίς στην ουσία να διαλύσουν την ίδια την ένωση. Ίσως να μην είναι εφικτό. Αλλά θα πρέπει να προσπαθήσουν.

Για τη μετανάστευση, ο Βρετανός πρωθυπουργός David Cameron έδειξε έναν πιθανό δρόμο, προσπαθώντας να επικεντρωθεί στον «τουρισμό του κοινωνικού κράτους». Αυτή η τακτική μπορεί να μην αποδώσει, καθώς δεν προκαλεί τη βασική αρχή της ελευθερίας της μετανάστευσης εντός της Ε.Ε. Αν το επίκεντρο στο κοινωνικό κράτος δεν είναι αρκετό, τότε, δυστυχώς, πιο ριζοσπαστικές ιδέες όπως η μερική ανάκληση της Σένγκεν -που πρότεινε ο Nicolas Sarkozy, ο πρώην (και πιθανόν μελλοντικός) Γάλλος πρόεδρος- θα τεθούν στο τραπέζι.

Ο έλεγχος της οικονομικής και της δημοσιονομικής πολιτικής ποτέ δεν θα αποκατασταθεί πλήρως όσο παραμένουν οι χώρες στο ευρώ - ένας λόγος να υποπτευόμαστε ότι το ενιαίο νόμισμα ίσως εν τέλει διαλυθεί. Αλλά εν τω μεταξύ, η Ε.Ε. θα πρέπει να ξεχάσει τα σχέδια για ακόμη πιο άγριο κεντρικό έλεγχο των προϋπολογισμών - και επίσης και τα σχέδια για μεγαλύτερους φόρους και μεταβιβάσεις εντός της. Ο στόχος θα πρέπει να είναι να διατηρηθεί όσο το δυνατόν περισσότερη εθνική αυτονομία, σε μια ζώνη ενιαίου νομίσματος.

Είναι απίθανο να βρουν ανταπόκριση αυτές οι ιδέες όταν συναντηθούν οι ηγέτες της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες σήμερα το βράδυ. Αντίθετα, οι πολιτικοί πιθανόν να υποκύψουν στο κλασικό παιχνίδι insider - καθώς θα διαμορφώνουν μια ακατανόητη επιχειρηματολογία για τον επόμενο επικεφαλής της Κομισιόν και τις σχετικές εξουσίες των ευρωπαϊκών θεσμών.

Αν ακολουθήσουν αυτόν τον δρόμο, θα αξίζουν ό,τι θα πάθουν στις επόμενες εκλογές.

© The Financial Times Limited 2014. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation