Γιατί... χωλαίνουν οι δημόσιες επενδύσεις

Στη μη «ωρίμανση» κυρίως μεγάλων έργων, στην εμπλοκή υλοποίησης έργων λόγω δικαστικών προσφυγών και στις εκπτώσεις που επιτυγχάνονται μέσω του Εθνικού Συστήματος Ηλεκτρονικών Δημοσίων Συμβάσεων αποδίδουν κυβερνητικοί παράγοντες την υστέρηση που εμφανίζει η εκτέλεση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ).

Οι ίδιοι παράγοντες, που δεν θέλουν να κατονομαστούν, υποστηρίζουν ότι η υστέρηση αυτή σε καμία περίπτωση δεν είναι τεχνητή, ώστε να εμφανίζεται λογιστικά αυξημένο το πρωτογενές πλεόνασμα, καθώς το ΠΔΕ είναι «δημοσιονομικά ουδέτερο». Συνεπώς δεν υπάρχει καμία επίδραση στο πρωτογενές πλεόνασμα, πολύ δε περισσότερο, όταν η υστέρηση καταγράφεται στο συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του προγράμματος, δηλαδή στους πόρους που προέρχονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως υπογραμμίζουν.

Στους ίδιους παράγοντες, τέθηκαν υπόψη τα πλέον πρόσφατα στοιχεία εκτέλεσης του προϋπολογισμού για το οκτάμηνο Ιανουαρίου - Αυγούστου 2018, όπου το ΠΔΕ κατέγραψε υστέρηση της τάξεως των 923 εκατ. ευρώ. Δηλαδή, αν και με βάση τους στόχους θα έπρεπε να απορροφηθούν 2,4 δισ. ευρώ, το τελικό ποσό που έφτασε στους δικαιούχους, περιορίστηκε στο 1,477 δισ. ευρώ.

Η απάντηση που λάβαμε είναι ότι η εκτέλεση του ΠΔΕ και συνεπώς η απορρόφηση των πόρων είναι «οπισθοβαρείς», κάτι που σημαίνει ότι στο επόμενο διάστημα θα αυξηθούν οι εκταμιεύσεις, ώστε να πιαστεί ο στόχος των 6,750 δισ. ευρώ που έχει τεθεί και για το 2018. Μάλιστα υποστηρίζουν ότι φέτος το ΠΔΕ θα κλείσει σε υψηλότερα επίπεδα από το προηγούμενο έτος.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η υστέρηση στο ΠΔΕ το 2017 κάθε άλλο παρά αμελητέα ήταν, καθώς άγγιξε το ποσό των 800 εκατ. ευρώ. Παρ' όλα αυτά, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι παράγοντες, η πραγματική υστέρηση ήταν 500 εκατ. ευρώ, καθώς 300 εκατ. ευρώ τα οποία αφορούσαν την αποπληρωμή έργων των παραχωρησιούχων ήταν σε άλλο λογαριασμό, που δεν συμπεριλήφθηκε στα στατιστικά του υπουργείου Οικονομικών.

Οπως αναφέρουν οι συνομιλητές μας, δεν υπάρχει κάποιο λάθος ή κάτι που δεν γίνεται στην εκτέλεση του ΠΔΕ. Οι λόγοι της υστέρησης που καταγράφεται είναι πολύ συγκεκριμένοι και εξηγούν:

Με τον περιορισμό των κονδυλίων του ΠΔΕ λόγω των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής, καταγράφηκε το φαινόμενο έλλειψης μελετών για την υλοποίηση έργων και ειδικότερα έργων μεγάλου προϋπολογισμού. Γενικότερα, επισημαίνουν ότι υπάρχει μια υποχώρηση σε προτάσεις ένταξης έργων, κυρίως από τους φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης καθώς δεν είναι σε θέση να προτείνουν «ώριμα» έργα.

Αυτό, όπως είναι φυσικό, επηρεάζει σημαντικά την εξέλιξη του ΠΔΕ και σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, στο αμέσως επόμενο διάστημα θα υπάρξει ένας μακροχρόνιος σχεδιασμός, ώστε τα έργα που πρόκειται να ενταχθούν να είναι «ώριμα», καθώς θα έχουν προηγηθεί εμπεριστατωμένες μελέτες.

Άλλη μια βασική παράμετρος είναι οι δικαστικές εμπλοκές και προσφυγές, τόσο για συγκεκριμένα έργα όσο και για τους διαγωνισμούς ανάθεσης. Πρόκειται για ένα διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο μπορεί να επιλυθεί μέσω των εμπεριστατωμένων μελετών, αλλά και από την εκτέλεση της διαγωνιστικής διαδικασίας μέσω του ηλεκτρονικού συστήματος του ΕΣΗΔΗΣ. Το ΕΣΗΔΗΣ πάντως έχει εξασφαλίσει και μια σημαντική έκπτωση στις δαπάνες, καθώς μέσω της ηλεκτρονικής διαγωνιστικής διαδικασίας επιτυγχάνονται ανέλπιστες εκπτώσεις στις δημόσιες συμβάσεις, που σε κάποιες περιπτώσεις φθάνουν ακόμη και το 60%.

Είναι προφανές, εξηγούν, ότι μια έκπτωση της τάξεως του 40% από την προϋπολογισθείσα με τα παλαιό διάτρητο σύστημα διαδικασίας δημοσίων συμβάσεων, εμφανίζεται λογιστικά ως υποεκτέλεση του ΠΔΕ. Αλλά η πραγματικότητα είναι διαφορετική καθώς η σύμβαση εκτελείται με μεγάλο όφελος για το δημόσιο.

Οι κοινοτικές εισροές και η στήριξη των επιχειρήσεων

Βέβαια, το ΕΣΠΑ και το ΠΔΕ δεν αφορούν μόνο τα έργα και τις δημόσιες προμήθειες, αλλά και τη στήριξη της επιχειρηματικότητας και των επενδύσεων. Προφανώς και η υστέρηση επηρεάζει την επενδυτική προσπάθεια που τόσο έχει ανάγκη σήμερα η Ελλάδα, επισημαίνουμε στους συνομιλητές μας.

«Δεν προκύπτει κάτι τέτοιο. Η απόκλιση από τους στόχους που τίθενται δεν είναι ελληνικό πρόβλημα. Αν ήταν ελληνικό, τότε δεν θα βρισκόμασταν στις πρώτες θέσεις ως προς την απορροφητικότητα σε επίπεδο ΕΕ. Και αυτό δεν το ισχυριζόμαστε εμείς. Επισήμως αναφέρεται και μάλιστα πολύ συχνά από την αρμόδια επίτροπο Κορίνα Κρέτσου», ήταν η απάντηση που λάβαμε.

Στην επισήμανση ότι καταγράφονται διαμαρτυρίες για καθυστερήσεις στην εκταμίευση επιχορηγήσεων για επενδυτικά σχέδια που έχουν ενταχθεί σε χρηματοδοτικά προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ, οι ίδιες πηγές σημειώνουν ότι υπάρχει μια διαδικασία που ακολουθείται, από την υποβολή αίτησης έως την ένταξη και τη χρηματοδότηση των επιχειρήσεων, και τονίζουν ότι δεν δημιουργείται κάποια αξιοσημείωτη καθυστέρηση.

Αντιθέτως, υπογραμμίζουν ότι στο σκέλος της ενίσχυσης της επιχειρηματικότητας έχει δοθεί μεγάλο βάρος, με πλέον πρόσφατη την απόφαση για τον υπερτριπλασιασμό των κονδυλίων (από 120 εκατ. σε 400 εκατ. ευρώ) για την ενίσχυση νέων τουριστικών επιχειρήσεων. Στο ίδιο πλαίσιο, αναφέρουν, σχεδόν καθημερινές είναι οι αποπληρωμές επενδύσεων που έχουν υπαχθεί στους προηγούμενους αναπτυξιακούς νόμους, αλλά και οι εντάξεις στον νέο.

Πάντως το ευτύχημα είναι ότι οι κοινοτικοί πόροι που δεν απορροφώνται, δεν χάνονται, αλλά μεταφέρονται στο επόμενο έτος.

Το ΠΔΕ και το πρωτογενές πλεόνασμα

Επαναφέραμε τη συζήτηση στο πρωτογενές πλεόνασμα και στο πόσο μπορεί να συμβάλλει στη διαμόρφωσή του, έστω και παροδικά, η μειωμένη απορρόφηση του ΠΔΕ. Οι ίδιοι παράγοντες διευκρινίζουν ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί, διότι, όπως προαναφέρθηκε, πέραν του ότι είναι «δημοσιονομικά ουδέτερο», αν υπήρχε τέτοια δυνατότητα, αυτή θα μπορούσε να γίνει μόνο μέσω του εθνικού σκέλους του ΠΔΕ. Δηλαδή στην εθνική συμμετοχή, και κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν συμβαίνει αλλά το αντίθετο.

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 2017 η υστέρηση στο ΠΔΕ ήταν της τάξεως των 800 εκατ. ευρώ σε σύνολο 6,750 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 5,750 ήταν η κοινοτική συμμετοχή και το 1 δισ. ευρώ η εθνική συμμετοχή. Η απόκλιση οφείλεται στη μη απορρόφηση των προβλεπόμενων κοινοτικών κονδυλίων. Αντίθετα στο εθνικό σκέλος υπήρξε υπέρβαση της τάξεως των 327 εκατ. ευρώ καθώς «έκλεισε» στο 1,327 δισ. ευρώ.

Υπέρβαση του εθνικού σκέλους υπήρξε και το 2016 κατά 83 εκατ. ευρώ (833 έναντι στόχου 750) παρά το γεγονός ότι η συνολική υστέρηση διαμορφώθηκε στα 462 εκατ. ευρώ.

Η ίδια εικόνα καταγράφεται και στο οκτάμηνο του 2018, όπου η συνολική υστέρηση διαμορφώνεται στα 923 εκατ. ευρώ, οι δαπάνες του εθνικού σκέλους υπερβαίνουν τον στόχο κατά 33 εκατ. ευρώ (313 εκατ. ευρώ έναντι στόχου 280 εκατ. ευρώ).

Πάντως η απόκλιση από τους στόχους απορρόφησης του ΠΔΕ δεν είναι σημερινό φαινόμενο. Από το 2012 και μετά οι υστερήσεις στο Πρόγραμμα έχουν ως εξής:

- Το 2012, με προϋπολογισμό 6,850 δισ. ευρώ, καταγράφηκε υστέρηση της τάξεως των 736 εκατ. ευρώ.

- Το 2013, με προϋπολογισμό 6,650 δισ. ευρώ, υπήρξε απορρόφηση στο 100%.

- Το 2014, με προϋπολογισμό 6,800 δισ. ευρώ, καταγράφηκε υστέρηση 208 εκατ. ευρώ.

- Το 2015, με προϋπολογισμό 6,400 δισ. ευρώ, υπήρξε υπέρβαση 6 εκατ. ευρώ.

- Το 2016, με προϋπολογισμό 6,750 εκατ. ευρώ, υπήρξε υστέρηση 462 εκατ. ευρώ.

- Το 2017, με προϋπολογισμό 6,750 δισ. ευρώ, υπήρξε απόκλιση 800 εκατ. ευρώ. Ωστόσο, η υστέρηση αυτή αμφισβητείται από κυβερνητικά στελέχη, που σημειώνουν ότι είναι κατά 300 εκατ. ευρώ λιγότερη, δηλαδή 500 εκατ. ευρώ.