Οι προτάσεις ΤτΕ για να ξεφύγουμε από την «τεχνολογική περιθωριοποίηση»

Το κίνδυνο της «τεχνολογικής περιθωριοποίησης» αναδεικνύει για τη χώρα η έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας, καθώς ... καταφέρνει να «συγκατέχει» με τη Ρουμανία την τελευταία θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ως προς το ρυθμό ψηφιοποίησης, όπως αυτός μετρείται από το Δείκτη Ψηφιακής Οικονομίας και Κοινωνίας (Digital Economy and Society Index - DESI).

Σύμφωνα με την ΤτΕ, παρότι η Ελλάδα διαθέτει ικανοποιητικό αριθμό πτυχιούχων θετικών επιστημών, τεχνολογίας, μηχανικής και μαθηματικών, το ποσοστό των ατόμων με ψηφιακές δεξιότητες είναι αρκετά μικρότερο από το αντίστοιχο της ΕΕ-28 (22% στην Ελλάδα, έναντι 31% στην ΕΕ-28 για το 2017).

Η υστέρηση αυτή, αποτυπώνεται στους υποδείκτες του DESI που συνδυάζει ποσοτικά στοιχεία και ποιοτικές πληροφορίες σε πέντε τομείς, όπου η Ελλάδα για το 2018 συγκαταλέγεται προτελευταία στην ΕΕ-28. Μάλιστα σε όλους σχεδόν τους τομείς υστερεί σημαντικά σε σχέση με το μέσο όρο των χωρών της ομάδας των «εννέα» δηλαδή αυτών με τις χειρότερες επιδόσεις. Η ομάδα των «εννέα» περιλαμβάνει τις: Βουλγαρία, Κροατία, Ρουμανία, Κύπρος, Σλοβακία, Ελλάδα, Πολωνία, Ιταλία και Ουγγαρία.

Ειδικότερα, η Ελλάδα κατατάσσεται 3η από το τέλος στις ψηφιακές επιδόσεις του ανθρώπινου δυναμικού της, αφού 7 στους 10 πολίτες ηλικίας 16-74 ετών είναι τακτικοί χρήστες του διαδικτύου (ευρωπαϊκός μέσος όρος σχεδόν 9 στους 10), ενώ περισσότεροι από 3 στους 10 δεν έχουν χρησιμοποιήσει καν το διαδίκτυο.

Αν και οι ελληνικές επιχειρήσεις χρησιμοποιούν εκτενώς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα παραμένουν τα ποσοστά χρήσης "υπολογιστικού νέφους" (cloud computing) και ηλεκτρονικής τιμολόγησης καθώς και ο κύκλος εργασιών ηλεκτρονικού εμπορίου.

Σε κάθε περίπτωση, η επίδοση της χώρας στον τομέα των ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών παραμένει εξαιρετικά χαμηλή, όπως χαμηλά παραμένει και η επίδοση του Δείκτη Ψηφιακής Ωριμότητας (Accenture Digital Density Index), που μετρά την ευρεία και σε βάθος υιοθέτηση των νέων τεχνολογιών από την αγορά, τις επιχειρήσεις, τους παραγωγικούς συντελεστές και την κοινωνία.

Γενικά, όπως αναφέρει η ΤτΕ, οι παράγοντες που τροφοδοτούν τον κίνδυνο τεχνολογικής υστέρησης είναι ο χαμηλός ψηφιακός αλφαβητισμός, η ανεπαρκής ψηφιοποίηση των διαδικασιών των δημόσιων υπηρεσιών, ο μεγάλος χρόνος που απαιτείται για την αφομοίωση της νέας τεχνολογίας και την προσαρμογή της στην εγχώρια παραγωγική δομή, το μικρό μέγεθος και ο οικογενειακός χαρακτήρας των ελληνικών επιχειρήσεων που καθιστούν ασύμφορη την επενδυτική δαπάνη στις νέες τεχνολογίες και το υψηλό μη μισθολογικό κόστος της εξειδικευμένης εργασίας.

Μπορεί να καλυφθεί η απόσταση

Παρά την απόσταση, η Ελλάδα, όπως αποφαίνεται η ΤτE, μπορεί με την αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού να καλύψει την απόσταση που τη χωρίζει από τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες και να αποκομίσει πολλαπλά οφέλη από την ψηφιακή τεχνολογία.

Στα οφέλη αυτά περιλαμβάνονται η βελτίωση της συνολικής παραγωγικότητας μέσω της γνώσης, η άνοδος της ανταγωνιστικότητας, αφού η διαφάνεια και η ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων μειώνουν το κόστος λειτουργίας των επιχειρήσεων, και η ενίσχυση της εξωστρέφειας με αλλαγή της σύνθεσης του συγκριτικού πλεονεκτήματος προς όφελος των καινοτόμων προϊόντων, με αποτέλεσμα την επίτευξη υψηλού και διατηρήσιμου ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης μεσομακροπρόθεσμα.

Πάντως , η μετάβαση στον αυτοματισμό και την τεχνητή νοημοσύνη δεν υπόσχεται μόνο ευκαιρίες, αλλά δημιουργεί και σημαντικές προκλήσεις. Αυτές σχετίζονται με αλλαγές στην αγορά εργασίας και τη σύνθεση της απασχόλησης, με έμφαση στην υψηλή ζήτηση όχι μόνο εξειδικευμένων ψηφιακών δεξιοτήτων (digital skills), αλλά και κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων όπως είναι η επικοινωνία, η ομαδικότητα και η ενσυναίσθηση (soft skills), στην εκτίμηση της αξίας της διά βίου εκπαίδευσης και στην αναγκαιότητα κοινωνικής μέριμνας για τους χαμηλής εξειδίκευσης και αμοιβής εργαζομένους.

Για τον μετασχηματισμό και την ψηφιοποίηση της οικονομίας, δεν αρκούν μόνο οι πρωτοβουλίες των ιδιωτών ούτε ο αναπροσανατολισμός του εκπαιδευτικού συστήματος. Σύμφωνα με την ΤτE θα πρέπει να υπάρξουν και παρεμβάσεις πολιτικής μεταξύ άλλων δημόσια διοίκηση και τη φορολόγηση.

Στο σκέλος της δημόσιας διοίκησης, επισημαίνει η ΤτΕ, η ένταξη όλων των φορέων του Δημοσίου σε ένα ενιαίο ψηφιακό/γεωγραφικό σύστημα πληροφοριών (Geographical Information System - GIS) κρίνεται αναγκαία, διότι βοηθά στην προσέλκυση επενδύσεων, διασφαλίζοντας την ταχύτητα των εγκρίσεων, τη διαφάνεια στην επιλογή και το σεβασμό προς την επιχειρηματικότητα. Η υιοθέτηση ενός ενοποιημένου συστήματος ψηφιακής ταυτοποίησης και ηλεκτρονικής υπογραφής απλοποιεί τις συναλλαγές με τον πολίτη και μειώνει το λειτουργικό κόστος της επιχείρησης. Προς την ίδια κατεύθυνση συμβάλλει και η ψηφιοποίηση της δικαιοσύνης, ώστε να συντμηθεί ο ιδιαίτερα μακρός χρόνος εκδίκασης των υποθέσεων.

Η φορολόγηση

Όπως αναφέρει η ΤτΕ, η γρήγορη επέκταση των ψηφιακών επιχειρήσεων φέρνει στο προσκήνιο τη συζήτηση για τη φορολογική μεταχείριση της ψηφιακής οικονομίας, με διττό στόχο τη δίκαιη φορολόγησή της έναντι της παραδοσιακής οικονομίας και το μετριασμό του κινδύνου απώλειας εσόδων. Και αυτό, διότι οι ισχύοντες φορολογικοί κανόνες στην ΕΕ θεωρούνται πλέον ξεπερασμένοι, αφού σχεδιάστηκαν για τη φορολόγηση επιχειρήσεων με φυσική παρουσία, με αποτέλεσμα οι συμβατικές επιχειρήσεις να φορολογούνται με διπλάσιο μέσο πραγματικό (effective) συντελεστή (23,2%) από ό,τι οι ψηφιακές επιχειρήσεις (π.χ. συνεργατικές πλατφόρμες, εταιρίες κοινωνικής δικτύωσης και πάροχοι διαδικτυακού περιεχομένου), οι οποίες φορολογούνται με 9,5%.

Ως εκ τούτου, όχι μόνο είναι άνιση η κατανομή του φορολογικού βάρους, αλλά υπάρχει και αναντιστοιχία μεταξύ του τόπου όπου δημιουργείται η αξία και του τόπου όπου καταβάλλονται οι φόροι, με αποτέλεσμα την απώλεια εσόδων καθώς και το ενδεχόμενο φορολογικού ανταγωνισμού που θα έθετε σε κίνδυνο την ενιαία ψηφιακή αγορά, καταλήγει η ΤτΕ.