Ελλάδα: Προορισμός για επενδύσεις ή ευκαιριακές εξαγορές;

Η Ελλάδα επιστρέφει σταδιακά στον διεθνή επενδυτικό χάρτη. Μετά από δέκα χρόνια κρίσης, δημοσιονομικού ελέγχου και θεσμικών περιορισμών, παρουσιάζει σημάδια οικονομικής αναζωογόνησης. Ορισμένοι τομείς αναδεικνύονται με δυναμισμό: τουρισμός, ενέργεια, ακίνητα, τεχνολογία. Η γεωστρατηγική θέση της χώρας παραμένει ισχυρή, ενώ διασυνδέσεις με την Ε.Ε., τη Μέση Ανατολή και τα Βαλκάνια της προσδίδουν ένα ρόλο κόμβου.

Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή δεν είναι ενδογενής. Οι ξένοι επενδυτές ηγούνται των εξελίξεων. Οι Έλληνες, είτε από έλλειψη κεφαλαίων είτε λόγω αβεβαιότητας, εμφανίζονται αποδυναμωμένοι.

Η Ελλάδα χρειάζεται επενδύσεις με διάρκεια, θεσμική υποστήριξη και εσωτερική συμμετοχή. Οι αποδόσεις δεν αρκούν — χρειάζεται ιδιοκτησία της ανάπτυξης από μέσα προς τα έξω.

Η Ελλάδα είναι μικρή οικονομικά, αλλά ισχυρή γεωγραφικά. Η θέση της την καθιστά πύλη και κόμβο για διεθνείς επενδυτικές ροές — αλλά αυτό από μόνο του δεν αρκεί.

Η συμμετοχή των Ελλήνων επενδυτών είναι εμφανώς περιορισμένη. Αυτό δεν είναι απλώς στατιστικό εύρημα, αλλά στρατηγική αδυναμία: όταν η οικονομική ανάπτυξη βασίζεται κυρίως σε εξωτερικές δυνάμεις, η χώρα γίνεται οικονομικά "ενοικιαζόμενη", χωρίς εσωτερική κυριότητα και μακροχρόνια δέσμευση.

Η χώρα δείχνει σημάδια σταθεροποίησης, αλλά η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και η θεσμική εμπιστοσύνη συνεχίζουν να παραμένουν ζητούμενα. Η κοινωνία συνεχίζει να πιέζεται από ανεργία, χαμηλούς μισθούς και συνεχή υπερφορολόγηση — και αυτά είναι κρίσιμα για την κατανάλωση, τη φορολογική βάση και το ανθρώπινο κεφάλαιο.

Παρά τις αποδόσεις, η ελληνική κεφαλαιαγορά υπολείπεται σε βάθος, ρευστότητα και θεσμικό πλαίσιο. Η κυριαρχία ξένων επενδυτών την καθιστά ελκυστική για βραχυπρόθεσμους στόχους, αλλά και εδώ εκλείπει η στρατηγική εγχώρια θεμελίωση.

Από τη συγκυριακή επιτυχία στη δομική ευημερία: Το έλλειμμα κοινωνικού πολλαπλασιαστή

Η Ελλάδα διαθέτει τομείς διεθνούς βαρύτητας — ναυτιλία, τουρισμό, τεχνολογία — με αληθινή παραγωγή αξίας. Κι όμως, αυτές οι επιτυχίες παραμένουν απομονωμένες, χωρίς βαθιές ρίζες στην εσωτερική οικονομία και περιορισμένη επίδραση στον κοινωνικό ιστό. Το πρόβλημα δεν είναι η έλλειψη επιτυχιών, αλλά η αδυναμία μετάδοσης της αξίας τους στο σύνολο της οικονομίας: η απουσία κοινωνικού πολλαπλασιαστή.

Η ναυτιλία αποτελεί ελληνική υπερδύναμη, αλλά λειτουργεί σχεδόν αυτόνομα. Η χώρα διαθέτει ελάχιστη ναυπηγική δραστηριότητα, αποδυναμωμένη τεχνική εκπαίδευση και ανύπαρκτη διασύνδεση με τεχνολογικά οικοσυστήματα. Η αξία παράγεται αλλού και καταλήγει αλλού. Αντιθέτως, χώρες όπως η Νότια Κορέα αξιοποίησαν τη ναυτιλία για να δημιουργήσουν ένα ευρύτερο βιομηχανικό οικοσύστημα με τεχνολογία, καινοτομία και θέσεις εργασίας.

Ο τουρισμός, παρά τους εντυπωσιακούς αριθμούς, παραμένει μονοδιάστατος. Συγκεντρώνεται σε λίγους μήνες, υπερφορτώνει συγκεκριμένες περιοχές και έχει ασθενή σχέση με την τοπική παραγωγή. Η αξία του δεν διαχέεται αποτελεσματικά μέσα στην κοινωνία. Η Πορτογαλία, αντίθετα, τον μετέτρεψε σε μοχλό ισόρροπης ανάπτυξης: προώθησε τον αγροτουρισμό, την τοπική γαστρονομία, τη χειμερινή εμπειρία — δημιουργώντας πολλαπλασιαστικά οφέλη σε βάθος χρόνου.

Η τεχνολογία στην Ελλάδα εμφανίζει θύλακες προόδου και προσέλκυσης επενδύσεων. Όμως, χωρίς εσωτερικό οικοσύστημα — που να υποστηρίζει την έρευνα, τη χρηματοδότηση, τη διασύνδεση με την παραγωγή — οι επιτυχίες παραμένουν σποραδικές. Η Εσθονία δείχνει το δρόμο: δεν επένδυσε μόνο στην καινοτομία, αλλά και στη θεσμική της ενσωμάτωση — χρησιμοποιώντας την τεχνολογία ως μοχλό κοινωνικής συμμετοχής και βιώσιμης ανάπτυξης.

Ο κοινωνικός πολλαπλασιαστής δεν είναι θεωρία. Είναι η ικανότητα της οικονομίας να μετατρέπει την επιτυχία σε συλλογικό όφελος. Να δημιουργεί εσωτερικές αλυσίδες αξίας. Να εξασφαλίζει ότι η πρόοδος δεν εξαντλείται στον πρωτογενή τομέα, αλλά φτάνει μέχρι τον τελευταίο κρίκο της κοινωνίας.

Αυτό απαιτεί στρατηγική στόχευση: όχι μόνο να στηρίζονται οι επιτυχημένοι, αλλά να δομείται γύρω τους ένα σύστημα που παράγει διατηρήσιμη, συμμετοχική ανάπτυξη. Χρειάζονται θεσμοί, συνδεσιμότητα κλάδων, σταθερό επενδυτικό πλαίσιο. Η εξωστρέφεια δεν αρκεί. Χρειάζεται εσωτερική ισχύς.

Η επιλογή είναι κρίσιμη: είτε θα συνεχίσουμε με αποσπασματικές, συγκυριακές επιτυχίες, είτε θα οικοδομήσουμε μηχανισμούς που ενσωματώνουν την αξία στην κοινωνία και την οικονομία. Το ζητούμενο δεν είναι απλώς να παράγουμε πλούτο — είναι να τον καλλιεργούμε, να τον κυκλοφορούμε, να τον μοιραζόμαστε.

 Η θέση της χώρας είναι καθοριστική για εμπορικές, ενεργειακές και στρατηγικές ροές. Αν χρησιμοποιηθεί σωστά, μπορεί να γίνει πλατφόρμα για διασυνοριακή παραγωγή, logistics και καινοτομία.

Η Ελλάδα δεν έχει πρόβλημα δυναμικής. Έχει όμως, μέγα πρόβλημα συνέπειας. Οι επενδυτές δεν ζητούν τέλεια χώρα — ζητούν προβλεψιμότητα, θεσμική συνέχεια, και περιβάλλον όπου οι κανόνες εφαρμόζονται και δεν αλλάζουν αυθαίρετα.

Το ζητούμενο δεν είναι απλώς να προσελκύσουμε επενδύσεις. Είναι να δημιουργήσουμε ένα επενδυτικό οικοσύστημα που αναπτύσσεται εντός Ελλάδας, και με ελληνική συμμετοχή, ελληνική γνώση και διασύνδεση με τον υπόλοιπο κόσμο.

Συμπεράσματα: Ελλάδα ως ευκαιρία, αλλά με ποιους όρους;

Η Ελλάδα δεν είναι απλώς ένας επενδυτικός προορισμός με ελκυστικές αποδόσεις και γεωστρατηγικά πλεονεκτήματα. Είναι μια χώρα που βρίσκεται σε κρίσιμη καμπή: είτε θα μετατραπεί σε κόμβο βιώσιμης και ισόρροπης ανάπτυξης με εσωτερική συμμετοχή και θεσμική αξιοπιστία, είτε θα παραμείνει οικονομία εξαρτώμενη από εξωτερικές πρωτοβουλίες, με ρηχή κοινωνική ωφέλεια.

Η σημερινή εικόνα δείχνει θετική δυναμική — αλλά και σοβαρά ελλείμματα:

• Η πλειονότητα των επενδύσεων ελέγχεται από ξένα κεφάλαια.
• Οι Έλληνες επενδυτές είναι σε δεύτερο πλάνο, είτε λόγω χρηματοδοτικής αδυναμίας είτε λόγω θεσμικής καχυποψίας.
• Οι θεσμοί δεν προσφέρουν τη σταθερότητα και προβλεψιμότητα που απαιτούν οι μακροχρόνιοι επενδυτές.

Για τον διεθνή επενδυτή, η Ελλάδα μπορεί να προσφέρει αξία — αλλά όχι ακόμα την απαραίτητη συνέχεια. Η εμπιστοσύνη και η διάρκεια προκύπτουν όταν η ανάπτυξη είναι κοινή υπόθεση: όταν οι εγχώριοι φορείς, οι ξένοι επενδυτές και η πολιτεία εργάζονται με διαφάνεια, επαγγελματισμό και μακροπρόθεσμη προοπτική.

Η χώρα χρειάζεται ένα νέο επενδυτικό αφήγημα:

• Όπου οι ξένοι δεν αντικαθιστούν τους Έλληνες, αλλά συνεργάζονται μαζί τους.
• Όπου η ανάπτυξη δεν μεταφράζεται μόνο σε κερδοφορία, αλλά και σε θεσμική ισχύ, ανθρώπινη πρόοδο και κοινωνικό αντίκτυπο.

Η Ελλάδα μπορεί να γίνει σημείο αναφοράς. Αρκεί οι επενδύσεις να συνοδεύονται από πολιτική βούληση, θεσμική ενίσχυση και ενεργή εγχώρια συμμετοχή.

Το μέλλον δεν θα κριθεί από το ύψος των κεφαλαίων, αλλά από το ποιος συμμετέχει, ποιος αποφασίζει και ποιος επωφελείται. Εάν η ωφέλεια από την ανάπτυξη δεν περιλαμβάνει την κοινωνία, τότε η χώρα δεν θα διασχίσει ποτέ τον Ρουβικώνα μιας αναπτυγμένης και αυτοδύναμης οικονομίας.

Πηγές: Eurostat (2024), Transparency International, World Economic Forum, ΕΛΣΤΑΤ, Τράπεζα της Ελλάδος, athexgroup.gr, Υπουργείο Οικονομικών, IMF Country Report Greece (2024), UNCTAD Investment Report, TradingEconomics (2024), EBRD Transition Report.

* Ο Νικόλας Χαβούτης διαθέτει πολυετή εμπειρία στην ηγεσία στρατηγικών χρηματοοικονομικών μονάδων, έχοντας διατελέσει στέλεχος της JPMorgan (Νέα Υόρκη), της Chase Manhattan Bank (Λονδίνο) και της Eurobank (Αθήνα). Παράλληλα, έχει σημαντική παρουσία στον χώρο των ΜΜΕ. Σήμερα, ως επικεφαλής της SoZone Limited, συμβουλεύει επιχειρήσεις και επενδυτές σε διεθνή ανάπτυξη, οργανική βελτιστοποίηση και στρατηγικές συγχωνεύσεων και εξαγορών.