Η ρευστότητα είναι το κλειδί

Η προσοχή όλων είναι στραμμένη στην πορεία των επιτοκίων καθώς οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες αυξάνουν τα επιτόκια παρέμβασης, προσπαθώντας  να συμπιέσουν τον πληθωρισμό. Το επιτόκιο παρέμβασης έχει μεν σημασία αλλά μεγαλύτερη σημασία έχει κάτι άλλο. Τι θα κάνουν οι κεντρικές τράπεζες για να μειώσουν τους υπερδιογκωμένους ισολογισμούς τους και κατά συνέπεια πόση ρευστότητα θα διοχετεύσουν στο σύστημα. 

Η Fed αναμένεται ότι θα προχωρήσει σήμερα σε νέα μεγάλη αύξηση του επιτοκίου παρέμβασης (Fed Funds rate) κατά 75 μονάδες βάσης, στην προσπάθειά της να ελέγξει τον πληθωρισμό στις ΗΠΑ. Εξυπακούεται ότι οι αποφάσεις της Fed επηρεάζουν επίσης τον υπόλοιπο κόσμο, π.χ. τις αναδυόμενες αγορές και την ευρωζώνη. Τον περασμένο Ιούλιο, η  Fed αύξησε το επίσημο επιτόκιο κατά 75 μονάδες βάσης, με αποτέλεσμα να κινείται στο εύρος  2,25%-2,50%. Ήταν η τέταρτη συνεχόμενη αύξηση του επιτοκίου από τον Μάρτιο. Με την αναμενόμενη νέα αύξηση του επιτοκίου με το οποίο δανείζουν οι τράπεζες η μία την άλλη για μία μέρα (overnight), το εύρος θα πάει στο 3%-3,25%. Η ΕΚΤ αναμένεται ότι θα ακολουθήσει στα χνάρια της.

Η αύξηση του επιτοκίου παρέμβασης επηρεάζει μεν τα υπόλοιπα επιτόκια της καμπύλης αλλά η επιρροή εξασθενεί με την πάροδο του χρόνου. Για παράδειγμα, το 10ετές επιτόκιο επηρεάζεται περισσότερο από τις προσδοκίες για ανάπτυξη και πληθωρισμό και λίγο έως καθόλου από το βραχυπρόθεσμο επιτόκιο παρέμβασης.

Μερικοί οικονομολόγοι στις ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι έχουν σημασία οι αλλαγές στη μορφή της καμπύλης των επιτοκίων που επηρεάζουν κυρίως την οικονομική δραστηριότητα και όχι τόσο αυτή καθαυτή η αύξηση των επιτοκίων παρέμβασης. Η αμερικανική καμπύλη επιτοκίων είναι αντεστραμμένη τους τελευταίους μήνες, δηλ. τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια που καθοδηγεί η Fed είναι υψηλότερα από τα μακροπρόθεσμα. Μάλιστα, η διαφορά απόδοσης (spread) του 2ετούς από το 10ετές ομόλογο έχει αυξηθεί στα ίδια περίπου επίπεδα με εκείνα που επικρατούσαν πριν από το σκάσιμο της φούσκας των dot com το 2000 και την ύφεση που ακολούθησε.

Αναμφίβολα, η αύξηση των επιτοκίων επηρεάζει την ρευστότητα, η οποία αυξήθηκε εκ νέου με πολύ υψηλούς ρυθμούς τη διετία 2020-2021, λόγω των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας. Όμως, η μείωση της ρευστότητας στο σύστημα λόγω της αύξησης της επιτοκίων δεν είναι σημαντική μέχρι στιγμής. Πολλοί αποδίδουν την έξαρση του πληθωρισμού κυρίως στις επεκτατικές νομισματικές πολιτικές της Fed και της ΕΚΤ από το 2008 και το 2015 αντίστοιχα μέχρι σήμερα, με μοχλό την ποσοτική χαλάρωση (QΕ). 

Ασφαλώς, τα προβλήματα της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας μετά το άνοιγμα των οικονομιών επέτειναν το πρόβλημα του πληθωρισμού. Το ίδιο έκανε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ωθώντας πιο πάνω τις τιμές της ενέργειας. Υπό αυτό το σκεπτικό, το μάζεμα της ρευστότητας αποτελεί «κλειδί» για τη νίκη επί του πληθωρισμού. Το βασικό εργαλείο είναι η συρρίκνωση του ισολογισμού της Fed και της ΕΚΤ καθώς η αύξηση των επιτοκίων συμπιέζει τη ρευστότητα με χαμηλό ρυθμό.

Όμως, την τελευταία φορά που η Fed επιχείρησε να εφαρμόσει την ποσοτική σύσφιξη (QT) τo 2018 και το 2019 αναγκάσθηκε να κάνει πίσω, λόγω δυσλειτουργιών στην αγορά repo. Μέχρι στιγμής, το QT έχει μικρή επίπτωση στους ισολογισμούς τους. Τουλάχιστον, η αύξηση των επιτοκίων και των αποδόσεων των ομολόγων έχει θετική επίπτωση στα εταιρικά συνταξιοδοτικά ταμεία καθώς η αξία του ενεργητικού τους έχει αυξηθεί, επιτρέποντας την κάλυψη των ελλειμμάτων. Κοντολογίς, οι αυξήσεις των επιτοκίων συμβάλλουν μεν στον περιορισμό της ρευστότητας που θεωρείται απαραίτητη για τον έλεγχο του πληθωρισμού, αλλά το «κλειδί» για ταχύτερα αποτελέσματα είναι το QT. Είναι όμως εύκολο να το λες αλλά δύσκολο να το κάνεις πράξη.