Με παροχές δεν κερδίζονται πλέον εκλογές

«Η θεμελιώδης δομή της Ελλάδας δεν υπήρξε ποτέ η αστική κοινωνία αλλά το κράτος», ανέφερε κάποτε ο αείμνηστος ιστορικός Κώστας Βεργόπουλος. Το κράτος είχε τα χρήματα και ήταν ο κύριος μηχανισμός κατανομής προνομίων και υλικών απολαβών μετά την Απελευθέρωση. Από τους πρώτους που το αντελήφθησαν και επωφελήθηκαν ήταν οι προεστοί, δηλ. οι πρώην φοροεισπράκτορες των Οθωμανών.

Από εκείνη την εποχή έχουν περάσει 200 χρόνια και πολλές κυβερνήσεις έχουν αλλάξει, όμως η κεντρική φιλοσοφία δεν έχει υποστεί σημαντικές μεταβολές. Στη πρόσφατη ιστορία και συγκεκριμένα μετά τη μεταπολίτευση, το ΠΑΣΟΚ δίδαξε πώς κερδίζεις εκλογές τη δεκαετία του 1980, μοιράζοντας κρατικό χρήμα σε μεγάλα τμήματα του πληθυσμού και διορίζοντας κόσμο στο δημόσιο. Όμως, το δημόσιο χρέος ήταν ακόμη χαμηλό ως προς το ΑΕΠ και επιπλέον έρρεαν μεγάλα κοινοτικά κονδύλια στην Ελλάδα. Η ΝΔ υιοθέτησε το ίδιο περίπου μοντέλο διαχείρισης των δημόσιων οικονομικών την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα αλλά με πολύ υψηλότερο δημόσιο χρέος. Αρκούσε μια παγκόσμια οικονομική κρίση για να αποκαλυφθεί ότι η καταχρεωμένη Ελλάδα ήταν γυμνή, όπως κι έγινε.

Η περίοδος των μνημονίων έφερε την επιτήρηση της τρόικα και δεν επέτρεψε σε διαδοχικές κυβέρνησης να παρεκκλίνουν από την πολιτική της λιτότητας. Με το που ξελάσκαρε όμως η επιτήρηση, αρχίσαμε σιγά σιγά να επιστρέφουμε στις παλιές πρακτικές, αν και πιο προσεκτικά και διστακτικά. Όμως, η πανδημία και η άρση των δημοσιονομικών κανόνων στην ΕΕ έδωσε την ευκαιρία στην κυβέρνηση να ακολουθήσει μια από τις πιο επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές ανάμεσα στις χώρες-μέλη, μοιράζοντας 40-50 δισ. ευρώ από το ελικόπτερο, με την αντιπολίτευση είτε να υπερθερματίζει για περισσότερα είτε να παρακολουθεί σιωπηλή.

Το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η πιο υπερχρεωμένη χώρα στην Ευρώπη δεν θεωρείται πρόβλημα από την κυβέρνηση και το πολιτικό σύστημα γενικότερα. Γιατί άλλωστε να είναι, σκέφτονται μερικοί. Τα ελληνικά χρεόγραφα έχουν τη στήριξη της ΕΚΤ ενώ έχει γίνει ευνοϊκή διευθέτηση των τοκοχρεολυσίων μέχρι το 2032. Επιπλέον, ο υψηλός πληθωρισμός και ο ισχυρός ρυθμός ανάπτυξης τη διετία 2021-2022  μείωσαν σημαντικά τον λόγο των ελλειμμάτων και του χρέους ως προς το ΑΕΠ.

Σ’ αυτό το πλαίσιο και τις εκλογές να απέχουν λίγους μήνες, ο υπουργός Οικονομικών αφήνει να εννοηθεί πως θα υπάρξουν νέες παροχές, λόγω διαφαινόμενου αυξημένου δημοσιονομικού χώρου το 2022. Πώς μπορεί να υπάρχουν τέτοια περιθώρια, όταν η χώρα δανείζεται για να πληρώνει τους τόκους των δανείων της, κοινώς έχει πρωτογενές έλλειμμα, είναι λεπτομέρεια. 

Προφανώς, ο πολιτικός σκοπός της επανεκλογής της κυβέρνησης προέχει. Θα στοιχηματίζαμε ότι κάτι το αντίστοιχο ή ακόμη χειρότερο θα έκανε οποιαδήποτε άλλη ήταν στη θέση της. Αυτό είναι το ελληνικό πελατειακό μοντέλο με επίκεντρο το κράτος, που διαιωνίζεται εδώ και 200 χρόνια. 

Αυτό που ίσως δεν έχουν καταλάβει οι σύγχρονοι θιασώτες του πελατειακού συστήματος είναι πως οι παροχές δεν «αγοράζουν» τόσες ψήφους όσο άλλοτε. Αφενός, γιατί θα υπάρχουν δυσαρεστημένοι που θα μείνουν απέξω και αφετέρου, γιατί γίνεται κτήμα σε μεγαλύτερο μέρος των φορολογούμενων πολιτών πως ένα σημαντικό μέρος των χρημάτων τους πάνε σε φοροφυγάδες υπό την μορφή κρατικών παροχών. 

Κάνουμε λάθος; Ο χρόνος θα δείξει. Πάντως, το πελατειακό σύστημα έχει γερές ρίζες και δεν κινδυνεύει. Σ’ αυτό θα συμφωνήσουμε.