Τι μας διδάσκει για τον κορωνοϊό η ιστορία του ανθρώπου

Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες του είδους, οι πρώτοι ανατομικά σύγχρονοι άνθρωποι έζησαν στην Αφρική περίπου 200.000 χρόνια πριν. Όπως και τα περισσότερα πρωτεύοντα, οι άνθρωποι ήταν κοινωνικοί από τη φύση τους. Παρόλα αυτά, ήταν το μόνο είδος που αξιοποίησε συστήματα επικοινωνίας για αυτοέκφραση, για ανταλλαγή ιδεών, και για την οργάνωση. Παρότι δημιούργησαν πολυσύνθετες κοινωνικές κατασκευές από οικογένειες μέχρι έθνη, τελικά έδωσαν τη θέση τους σε άλλους περισσότερο εξελιγμένους και ικανούς να προσαρμοστούν στις αλλαγές.

Στην αρχή της Ύστερης Παλαιολιθικής περιόδου, πριν από 50.000 χρόνια, είχαν ήδη εμφανιστεί τα σύγχρονα χαρακτηριστικά και επιτεύγματα του ανθρώπου όπως η ομιλία, η μουσική και άλλα. Η μετακίνηση των πληθυσμών έξω από την Αφρική εκτιμάται πως έγινε πριν από 70.000 χρόνια. Οι σύγχρονοι άνθρωποι σταδιακά εξαπλώθηκαν σε όλες τις ηπείρους, αντικαθιστώντας τις άλλες ανθρωπίδες (σημειώστε ότι και αυτές εξαφανίστηκαν…!): έφτασαν στην Ευρασία και την Ωκεανία πριν από 40.000 χρόνια και στην Αμερική τουλάχιστον πριν από 14.500 χρόνια.

Μέχρι περίπου 10.000 χρόνια πριν, οι περισσότεροι άνθρωποι ζούσαν ως τροφοσυλλέκτες και κυνηγοί. Σχημάτιζαν μικρές νομαδικές ομάδες, που αποτελούσαν τις απλούστερες μορφές κοινωνίας. Η ανάπτυξη της γεωργίας οδήγησε στη Νεολιθική επανάσταση, όπου οι άνθρωποι εγκαταστάθηκαν για πρώτη φορά σε μόνιμους οικισμούς, εξημέρωσαν τα ζώα και αξιοποίησαν τη χρήση μεταλλικών εργαλείων. Η γεωργία βοήθησε στην ανάπτυξη του εμπορίου και της συνεργασίας, και συνέβαλε στη δημιουργία πολύπλοκων κοινωνιών.

Αλήθεια, έχετε επισκεφτεί κάποιο μουσείο φυσικής ιστορίας για να δείτε από κοντά πως έμοιαζαν αυτοί οι προγονοί μας; Είναι βέβαιο ότι αντικαταστάθηκαν από περισσότερο εξελιγμένους απογόνους και πως μόνο όσοι μπόρεσαν να προσαρμοστούν επέζησαν τελικά.

Περίπου 6.000 χρόνια πριν, τα πρώτα κράτη δημιουργήθηκαν στη Μεσοποταμία, την Αίγυπτο και στην περιοχή του Ινδού ποταμού. Για προστασία δημιουργήθηκαν στρατιωτικές δυνάμεις, καθώς και διοικητικά όργανα για να συντονίσουν την κοινωνία. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των κρατών για την εξασφάλιση σημαντικών πόρων οδηγούσε πολλές φορές στον πόλεμο. Περίπου 2.000-3.000 χρόνια πριν, μερικά κράτη, όπως η Ινδία, η Κίνα, η Ρώμη και η Ελλάδα, κατόρθωσαν να επεκτείνουν τα εδάφη τους μέσω εκστρατειών.

Στα τέλη της Μεσαιωνικής περιόδου εμφανίστηκαν επαναστατικές ιδέες και καινοτομίες. Στην Ευρώπη, η επαν-ασχόληση με τις κλασσικές επιστήμες οδήγησε στην Αναγέννηση τον 14ο και 15ο αιώνα. Τα επόμενα 500 χρόνια, οι ανακαλύψεις και η αποικιοκρατία βοήθησαν στην επέκταση μερικών Ευρωπαϊκών κρατών εις βάρος των τοπικών πληθυσμών.

Η Επιστημονική επανάσταση του 17ου αιώνα και η Βιομηχανική Επανάσταση τον 18ο και 19ο αιώνα συνέβαλαν καθοριστικά στην ανάπτυξη της ανθρώπινης τεχνολογίας. Ο Διαφωτισμός και στη συνέχεια η Γαλλική Επανάσταση εξύψωσαν το ανθρώπινο πνεύμα, θεμελίωσαν τα ανθρώπινα δικαιώματα και ενέπνευσαν διάφορες επαναστάσεις για ανεξαρτησία τους τελευταίους τρεις αιώνες.

Η αυγή της Εποχής της πληροφορίας στα τέλη του 20ου αιώνα, χαρακτηρίζεται από την παγκοσμιοποίηση και τη διασύνδεση των ανθρώπων από όλον τον κόσμο. Σύμφωνα με στοιχεία, το 2020 σχεδόν 6 δισεκατομμύρια άτομα μπορούν να επικοινωνήσουν μέσω του Διαδικτύου και μέσω κινητών τηλεφώνων.

Σήμερα οι επιστήμες έχουν πραγματικά απογειωθεί. Ζούμε στην εποχή του συνδυασμού των επιστημών και των διεπιστημονικών εφευρέσεων που με καταλύτη την τεχνολογία, έχουν επιταχύνει την εξέλιξη με ξέφρενους ρυθμούς. Οι καλύτεροι των μεσηλίκων είναι ικανοί να προσαρμοστούν τεχνολογικά ενώ ο τεχνολογικός αποκλεισμός αποτελεί τη σύγχρονη «ασθένεια». Η πρόσβαση στην τεχνολογία δεν αποτελεί από μόνη της το αναγκαίο συστατικό για την χρήση της. Η εκπαίδευση, επανεκπαίδευση και η δια βίου μάθηση είναι τόσο απαραίτητα όσο και η τροφή. Άλλωστε αποτελούν την τροφή του πνεύματος, που είναι το διαφοροποιό στοιχείο των ανθρώπων από τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου.

Οι εξελίξεις αυτές έχουν, από την πρώτη εμφάνιση του σύγχρονου ανθρώπου μέχρι σήμερα, φέρει σε δεύτερη μοίρα μια σειρά από δεξιότητες που ανάπτυσσε ο άνθρωπος στο χρόνο. Σήμερα ολοένα και λιγότερο απαιτείται χειρωνακτική εργασία στη γεωργία και την κτηνοτροφία, στα εργοστάσια, τις κατασκευές και σε μια σειρά από μηχανικές εργασίες «λευκών κολλάρων».

Οι υπάλληλοι γραφείου υποκαθιστούνται από μηχανές και ψηφιακά ρομπότ. Τα μαθηματικά, οι υπολογιστές και η τεχνητή νοημοσύνη υπόσχονται πλήρη εξάλειψη της ανάγκης για χρήση της ανθρώπινης ευφυΐας σε χαμηλού επιπέδου εργασίες. Όμως τι μένει σήμερα για τον άνθρωπο; Πρόκειται να αποκλειστεί από τις μηχανές και να αποτελεί απλά τον κατασκευαστή των υποκατάστατων του;

Θα ζήσουμε το Matrix και το Blade Runner στην πραγματικότητα; Πιστεύω ακράδαντα πως όχι! Ο άνθρωπος απελευθερώνεται από τις χαμηλού επιπέδου δραστηριότητες, κυρίως επαναλαμβανόμενες και μικρής προστιθέμενης αξίας και μπορεί να συγκεντρωθεί στη Νέα Αναγέννηση. Μπορεί πραγματικά να συγκεντρωθεί στην ανάπτυξη αξιών, φιλοσοφίας, πολιτισμού και την αναζήτηση της πραγματικής ευτυχίας.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο εμφανίστηκε ένας νέος εχθρός. Ένας ιός που μεταπήδησε από το ζωικό βασίλειο (εξελιγμένος και αυτός) και πραγματικά θερίζει! Ζούμε μια νέα απειλή την οποία καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε προσαρμοζόμενοι γρήγορα και αποτελεσματικά. Ζούμε μια πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσουμε όλοι μαζί απομονωμένοι! Ας δούμε λοιπόν τη φάση στην οποία μας βρίσκει αυτό το νέο πλήγμα, αυτός ο μαύρος κύκνος…

Σε αυτή τη φάση της ιστορίας του ανθρωπίνου γένους, απελευθερωνόμαστε από τα δεσμά των δεξιοτήτων μέτριας αξίας, ακόμα και από την ανάγκη να γνωρίζουμε μια γλώσσα για να επικοινωνήσουμε μεταξύ μας και μπορούμε να συγκεντρωθούμε στη σύγχρονη επιστήμη της Συμπεριφοράς. Μπορούμε να βελτιώσουμε την κοινωνία και τον πολιτισμό μας, να αναδείξουμε τις πανανθρώπινες αξίες και την αλληλεγγύη και να αρχίσουμε να εξετάζουμε πως θα ζήσουμε καλύτερα σε ένα πλανήτη που έχει χρηματική αξία εκατομμύρια φορές μικρότερη από την πραγματική.

Μπορούμε να ασχοληθούμε με τη φύση που μας προσφέρει τα πάντα και να της προσφέρουμε σεβασμό και αγάπη. Μπορούμε να ασχοληθούμε με τα παιδιά μας και τα παιδιά των παιδιών μας και να τα διδάξουμε ότι ο κόσμος βρίσκεται στη θέση του γιατί το σύμπαν «συνωμοτεί». Μπορούμε να τα διδάξουμε ότι προς το συμφέρον του ανθρωπίνου γένους είναι η προστασία του πλανήτη, γιατί ο πλανήτης θα βρει την ισορροπία που του έχουμε διαταράξει και μάλλον δε θα βρίσκεται ο άνθρωπος μέσα στη νέα αυτή ισορροπία, όπως τόσα άλλα είδη στο παρελθόν.

Ναι συνάνθρωποι μου, μπορούμε να ασχοληθούμε με το μοναδικό στοιχείο που μας απομένει και ήταν από την αρχή το διαφοροποιό του γένους μας, τη Συμπεριφορά μας. Ας ξεκινήσουμε τη νέα αυτή διαδρομή «μένοντας σπίτι» για λίγες μέρες…

*Ο Θεόδωρος Ν. Κρίντας, PhD, CIIA είναι Συμπεριφορικός Οικονομολόγος. Είναι ο Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της Koubaras Ltd.