Η Ελλάδα πρέπει να επενδύσει στη... θάλασσα

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η δημογραφική μετάφραση της μπλε ανάπτυξης εκδηλώνεται με πειστικό τρόπο: 3.8 δισ. άτομα κατοικούν σε λιγότερο από 100 χλμ. από την ακτή. Με βάση τον ΟΗΕ, 60.000 πλοία διασχίζουν τους ωκεανούς (2019), αναδεικνύοντας τις θαλάσσιες μεταφορές το πιο σπουδαίο μέσο του παγκόσμιου εμπορίου. Το 2020, περίπου 10 δισ. τόνοι, ήτοι το 90% της παγκόσμιας κυκλοφορίας θα πρέπει να δανειστεί θαλάσσιους δρόμους. Ωστόσο, αυτή η εκθετική ανάπτυξη δημιουργεί αναπόφευκτα μια ανάλογη αύξηση των κινδύνων και των απειλών.

Κίνδυνοι και απειλές

Σύμφωνα με το Διεθνή Θαλάσσιο Οργανισμό (ΙΜΟ), η διακίνηση ναρκωτικών, όπλων και ανθρώπων (διακίνηση που χρηματοδοτεί επίσης την τρομοκρατία) αυξήθηκαν 25% τα τελευταία δέκα χρόνια. Αν και σταθεροποιήθηκε η πειρατεία στην περιοχή της Αφρικής (Somalie, Djiibouti, Ethiopia, Erythree), αυτή παραμένει απειλητική στο στενό της Malacca (Μαλαισία), στον κόλπο της Guinee (Ατλαντικός Ωκεανός) και ακόμη μερικές ζώνες των Αντιλλών. Στις απειλές αυτές προστίθενται οι επαναλαμβανόμενς παραβιάσεις του θαλάσσιου διεθνούς δικαίου στη θάλασσα της Κίνας και μέσα στους ευαίσθητους κλάδους από τα πιο πολυσύχναστα στενά και περάσματα.

Νέοι εμπορικοί δρόμοι

Πολύ συχνά αναφέρεται ότι η οικονομία είναι μπλε, η μεγέθυνση είναι μπλε ή το λιγότερο ότι σέβεται το περιβάλλον. Βέβαια, η θάλασσα αποτελεί μια ευκαιρία ανάπτυξης, αλλά αυτό περιλαμβάνει ένα καθήκον ελέγχου, μια αναγκαιότητα να γνωρίζεις τι συμβαίνει.

Ο πρώην πρόεδρος Clinton έλεγε “όταν μια κρίση ξεσπούσε, η πρώτη ερώτηση που έθετε ήταν: ποιο αεροπλανοφόρο ήταν πιο κοντά σε αυτήν”. Με βάση το παράδειγμα των κρίσεων του Περσικού κόλπου, οι επίγειες κρίσεις της παγκοσμιοποίησης τελείωναν πάντα με το να “χυθούν μέσα στο νερό”.

Σε αντίθεση με τη Ρωσία, η οποία εμπλέκεται στρατιωτικά σε πολλά μέτωπα (Συρία, Ουκρανία, Αρκτική), η Κίνα χρησιμοποιεί τη μάσκα για να προωθήσει τη στρατηγική της επέκτασης. Για αυτήν προέχει το σλόγκαν: “πρώτα το πολιτικό, μετά το στρατιωτικό”.

Το 2013, ο πρόεδρος Xi Jinping προωθούσε το σχέδιο του: η επανίδρυση του ιστορικού “Δρόμου του Μεταξιού” που συνδέει εδώ και μια χιλιετία, την Ευρώπη, την Ασία με ένα δίκτυο εμπορικών δρόμων (βλ. Ατσαλάκης, Ζοπουνίδης, Οι προοπτικές του Δρόμου του Μεταξιού, Εργαστήριο Financial Engineering). Με το όνομα “One Belt, One Road”, η Κίνα οραματίζεται σήμερα να επανασυνδέσει την Ασία με την Ευρώπη με την ανάπτυξη υποδομών διαμέσου 70 χωρών. Πέρα από μια καλοπροαίρετη ομιλία του Πεκίνου, αυτή η στρατηγική επιβεβαιώνει μια επεκτατική βούληση, αν όχι ιμπεριαλιστική. Πρόσφατα, ο δρόμος του μεταξιού μετατρέπεται σε πολικό (βλ. Ζοπουνίδης, European Business Review, 4 Φεβρουαρίου 2020).

Συμπερασματικά, κάθε κράτος που θέλει να έχει ένα σημαντικό ρόλο στην παγκοσμιοποίηση, πρέπει να επενδύσει στο νέο όρο της “θαλασσιοποίησης” βελτιστοποιώντας τις γνώσεις, τα εργαλεία, την έρευνα και την άμυνά της. Η χώρα μας έχοντας την πρώτη θέση στον κόσμο σε εμπορικό στόλο, πρέπει να εκμεταλλευθεί στο έπακρο αυτή τη δύναμη και να επιτύχει πολλαπλά οφέλη από τη μπλέ οικονομία.

* Ο Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης είναι Ακαδημαϊκός, καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης και το Audencia Business School, France.