Νέες δύσκολες εποχές για μάνατζερ

Πατέρας του επιστημονικού μάνατζμεντ θεωρείται ο Φρειδερίκος ΓουϊνσλοουΤαίηλορ (1856-1915), Αμερικανός μηχανικός, παθιασμένος με την οργάνωση της παραγωγής και τη βιομηχανική αποτελεσματικότητα.

Τις δε ιδέες και τεχνικές του άρχισε να τις εφαρμόζει το 1890, ένώ το 1911 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Αρχές του Επιστημονικού Μάνατζμεντ». Εξάλλου, το 2001, το βιβλίο αυτό, η Αμερικανική Ακαδημία Μάνατζμεντ, το ψήφισε ως το σημαντικότερο βιβλίο Διοίκησης των Επιχειρήσεων του 20ου αιώνα.

Πιθανότατα δε η επιλογή της ήταν ορθή δεδομένου ότι ο ταιηλορισμός κυριάρχησε στη βιομηχανική οργάνωση τουλάχιστον για μια πεντηκονταετία. Από χρόνια βέβαια οι αρχές και τα πρότυπα του Ταίηλορ έχουν εγκαταλειφθεί, πλην όμως, όπως είχε επισημάνει και ο Πήτερ Ντράκερ, υπήρξε ο πρώτος άνθρωπος στην καταγεγραμμένη ιστορία ο οποίος ανέλυσε την εργασία ύστερα από συστηματική παρατήρηση και μελέτη. Κατάλαβε έτσι ότι κρύβει μέσα της απίθανες παραγωγικές πλευρές, η αξιοποίηση των οποίων είναι μοναδική πηγή πλούτου.

Αυτή εξάλλου η φύση της εργασίας, την οποίαν ανέδειξε ο Ταίηλορ που στις ελεύθερες ώρες του ήταν και δεινός τενίστας, έδωσε λαβή για την αμφισβήτηση μεθόδων του οι οποίες κρίνονταν ψυχολογικά καταπιεστικές και αντιπαραγωγικές από ένα σημείο και μετά. Η τελειοποίηση του ταιηλορισμού έτσι από τον Γάλλο Φαγιόλ, έφερε στο προσκήνιο θέματα όπως αυτό του ρόλου των ιθυνόντων της επιχείρησης, της διοικητικής της δομής και της ψυχολογίας των εργαζομένων.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και μετά, με αφετηρία πάντα τις ΗΠΑ, η διοίκηση των επιχειρήσεων μπαίνει σε νέα μονοπάτια, με το ρόλο του ανθρώπινου παράγοντα να γίνεται πολυεπίπεδος και αποφασιστικός.

Παράλληλα, η ανάπτυξη των βιομηχανικών χωρών αλλάζει τις δομές των επιχειρήσεων και φέρνει στο προσκήνιο θέματα ηγεσίας, διακυβέρνησης τους και κοινωνικής ευθύνης, υπό την ευρεία έννοια του όρου.

Η επιχείρηση αποτελεί πλέον πέρα από πηγή παραγωγής πλούτου και ισχυρό κοινωνικό κύτταρο, που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την οικογένεια, τη δημογραφία και το κοινωνικό γίγνεσθαι.

Υπό αυτή την έννοια, σήμερα, η πρόκληση της πανδημίας είναι το πιο σοβαρό διακύβευμα για το επιχειρείν γιατί για πολλά χρόνια θα προσδιορίσει τις δομές και λειτουργίες του. Αναδύονται συνεπώς υπαρξιακά προβλήματα για τις επιχειρήσεις και τις ηγεσίες τους, τα οποία λόγω της κρισιμότητας των καταστάσεων δεν προσφέρονται για υπεραπλουστευμένες προσεγγίσεις και τις γνωστές λαϊκίστικες χυδαιολογίες.

Δεν προσφέρονται επίσης και για τους γνωστούς αλαζονικούς πειραματισμούς στο εσωτερικό των επιχειρήσεων. Οπως πολύ σωστά τονίζει ο καθηγητής Δημ. Μπουραντάς στο πολύ εύστοχο βιβλίο του «Επιτυχημένος Ηγέτης και Μάνατζερ» (Εκδόσεις Ψυχογιός) η κατανόηση των εννοιών και της σπουδαιότητας του προϊσταμένου, του μάνατζερ και του ηγέτη προϋποθέτει, πρώτον, την κατανόηση των λόγων ύπαρξης των κοινωνικών οργανώσεων, όπως είναι για παράδειγμα η επιχείρηση, το σχολείο ή το νοσοκομείο.

Δεύτερον, είναι απαραίτητη η κατανόηση των θεμελιωδών προϋποθέσεων που οι οργανώσεις πρέπει να πληρούν ώστε ν' ανταποκρίνονται στους λόγους ύπαρξης τους και κατά συνέπεια επιβίωσης τους.

Ο βασικός λόγος ύπαρξης των οργανώσεων είναι η δημιουργία αξιών για την ικανοποίηση αναγκών διαφόρων ομάδων ενδιαφερομένων, όπως για παράδειγμα σε μια επιχείρηση είναι οι εργαζόμενοι, οι πελάτες, οι μέτοχοι και η κοινωνία ευρύτερα. Στο πανεπιστήμιο είναι οι φοιτητές, οι εργαζόμενοι, οι εργοδότες, οι φορολογούμενοι και η κοινωνία…

Στη σημερινή συγκυρία, ο λόγος ύπαρξης μιας οργάνωσης είναι άμεσα εξαρτημένος και από τον ορισμό της αποστολής της και του τρόπου που τη φέρνει εις πέρας.

Για παράδειγμα, η αποστολή της Ελληνικής Αστυνομίας είναι να εξασφαλίζει την ασφάλεια και την ελευθερία των πολιτών. Η αποστολή του Κράτους είναι να εξασφαλίζει την κοινωνική συνοχή και ευημερία. Η αποστολή μιας φαρμακευτικής επιχείρησης είναι να συμβάλλει στην καλή υγεία των ανθρώπων.

Σχετικά με αυτό τον βασικό λόγο ύπαρξης των οργανώσεων, τίθεται το ερώτημα: γιατί αρκετές ανθρώπινες ανάγκες ικανοποιούνται καλύτερα μέσω των κοινωνικών οργανώσεων και όχι ατομικά; Ποιός θα έπρεπε να είναι ο ρόλος μιάς επιχείρησης σε περιπτώσεις πανδημίας όπου απειλούνται ανθρώπινες ζωές, ήτοι αυτές των καταναλωτών και του παραγωγικού δυναμικού που είναι εν τέλει αυτή η ίδια η ζωή της εταιρίας;

Οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά και άλλα που ανακύπτουν κάθε μέρα, αυτό είναι και μείζον διακύβευμα για στελέχη και επιχειρηματίες, σε περιόδους που είναι δύσκολες, προφανώς γιατί έχουν και έντονο μεταβατικό χαρακτήρα.