Οι διαφορετικές ταχύτητες της Ευρώπης στο δρόμο για το 5G

Μετά από μακρά αναμονή και πολυάριθμες αναλύσεις, τα νέα 5G δίκτυα γίνονται σταδιακά πραγματικότητα. Με ενεργές υλοποιήσεις δικτύων σε περισσότερες από 20 χώρες και πάνω από 200 εμπορικά διαθέσιμες 5G συσκευές, η παγκόσμια κοινότητα είναι έτοιμη να εκμεταλλευτεί τις δυνατότητες που προσφέρει η νέα τεχνολογία.

Ενώ οι καταναλωτές αναμένουν να αποκτήσουν ασύρματη πρόσβαση σε υπερυψηλές ταχύτητες, τα σημαντικότερα οφέλη του 5G αφορούν επιχειρηματικά και τεχνολογικά χαρακτηριστικά πέραν της ταχύτητας μεταφόρτωσης. Το υψηλό εύρος ζώνης σε συνδυασμό με τη χαμηλή καθυστέρηση (latency) καθιστούν το 5G θεμέλιο λίθο για την ανάπτυξη του διαδικτύου των πραγμάτων (Internet of Things – IoT) και την ανάπτυξη νέων εφαρμογών με άγνωστες ακόμα δυνατότητες. Παράλληλα, η χρησιμοποίηση λογισμικού για τη διαχείριση του δικτύου απελευθερώνει τους παρόχους από τα πρότυπα που ίσχυαν μέχρι σήμερα, εξασφαλίζοντας υψηλότερη αποδοτικότητα και δυνατότητα τμηματοποίησης (slicing) του δικτύου με χρήση υλισμικού.

Η προσέγγιση αυτή θα επιτρέψει την άνθιση πρωτοποριακών επιχειρηματικών μοντέλων όπως η «συγκατοίκηση» πολλαπλών παρόχων υπηρεσιών σε κοινό δίκτυο μοιράζοντας πόρους και δυνατότητες διαχείρισης, ξεφεύγοντας από τις παραδοσιακές προσεγγίσεις και την κλειστή σχέση παρόχου-πελάτη με πολλαπλά οικονομικά οφέλη. Ένα τέτοιο μοντέλο είναι αυτό του ουδέτερου παρόχου (Neutral Host) στο οποίο μια οντότητα (π.χ. Δήμος) αναπτύσσει και διαχειρίζεται το δίκτυο διευκολύνοντας την λειτουργικότητα, μειώνοντας τα κόστη και μεγιστοποιώντας την κοινωνική ωφέλεια καθώς απαλείφεται η ανάγκη επικαλυπτόμενων επενδύσεων.

Τα χαρακτηριστικά του 5G εκτιμάται ότι θα ευνοήσουν ιδιαιτέρως επιχειρήσεις με την υλοποίηση ιδιωτικών δικτύων και θα θεμελιώσουν τη δημιουργία ενός οικοσυστήματος καινοτομίας και επιχειρηματικότητας σε τομείς όπως η αυτοκίνηση, η ιατρική, η γεωργία, η βιομηχανία, η ενέργεια κλπ. Ήδη, παρόλο που το 5G βρίσκεται στα πρώτα του βήματα, η έμφαση στα ιδιωτικά δίκτυα είναι εμφανής σε όσους παρακολουθούν την αγορά.

Η ρυθμιστική αρχή της Γερμανίας, για παράδειγμα, πρόσφατα ανακοίνωσε 74 αδειοδοτήσεις για υλοποίηση τοπικών 5G δικτύων στο πλαίσιο της ενίσχυσης της επιχειρηματικής καινοτομίας όπου συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, πανεπιστήμια, τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι, αυτοκινητοβιομηχανίες, συμβουλευτικές. Παράλληλα, συμφωνίες για υλοποιήσεις ιδιωτικών δικτύων ανακοινώνονται με αυξανόμενη συχνότητα και προχωρούν σε σταδιακή διερεύνηση των πρακτικών δυνατοτήτων του 5G σε λιμάνια, εργοστάσια, βιομηχανίες, και διοργανώσεις όπως συναυλίες.

Για την πραγματοποίηση όμως των δυνατοτήτων του 5G χρειάζεται οι αρμόδιες αρχές να καλλιεργήσουν το κατάλληλο επενδυτικό περιβάλλον και να εναρμονιστούν με τις τεχνολογικές και επιχειρηματικές εξελίξεις, βοηθώντας παράλληλα την αντιμετώπιση των εμποδίων που αναμένεται να επιβραδύνουν την ανάπτυξη του 5G.

Η απαιτούμενη πυκνότητα των 5G δικτύων ασκεί επιπρόσθετη πίεση στους επενδυτές καθώς θα χρειαστεί να αναγνωρίσουν μεγάλο αριθμό κατάλληλων περιοχών (site acquisition), να εναρμονίσουν στο σχεδιασμό τους νέα ήδη υποδομών (στάσεις λεωφορείων, δημόσια κτίρια, στύλοι φωτισμού) που πιθανώς να μην αποτελούν μέρος του ρυθμιστικού πλαισίου, ενώ οφείλουν να λάβουν υπόψιν ανάγκες για πρόσβαση σε ηλεκτροδότηση και οπτικές οπισθοζεύξεις (backhauling).

Τέλος, πρέπει να διαπραγματευτούν την ενοικίαση των χώρων αυτών, και να λάβουν απαραίτητες εγκρίσεις από τις δημοτικές αρχές για τα δικαιώματα διέλευσης και την εγκατάσταση του εξοπλισμού. Αν αυτές οι διαδικασίες χρειαστεί να λάβουν χώρα σε τοπικό επίπεδο, είναι εύκολα αντιληπτή η πολυπλοκότητα που εμπεριέχεται, ενώ το κόστος του γραφειοκρατικού φόρτου μπορεί να αυξηθεί αισθητά.

Τα ζητήματα αυτά θίγονται και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η οποία συστήνει στα Κράτη Μέλη να θεσπίσουν μια ενιαία εργαλειοθήκη βέλτιστων πρακτικών με κύριους στόχους την μείωση του κόστους των υλοποιήσεων και την εξασφάλιση έγκαιρης και φιλικής προς τις επενδύσεις πρόσβασης σε φάσμα. Η προτυποποίηση των διαδικασιών αδειοδότησης και η δημιουργία ενός κέντρου πληροφόρησης κρίνεται ότι θα βοηθήσει στην επιτάχυνση των διαδικασιών και μείωση του κόστους.

Υπογραμμίζεται η ελαχιστοποίηση των καθυστερήσεων παροχής φάσματος στους ενδιαφερόμενους φορείς και η παροχή υποχρεώσεων και κινήτρων αλλά παράλληλα και η δημιουργία fast-track διαδικασιών για τοπικές υλοποιήσεις στα 26 GHz. Η ρόλος της συγκεκριμένης ζώνης αναμένεται να είναι κομβικής σημασίας για την καινοτομία στα πλαίσια του 5G λόγω φασματικής διαθεσιμότητας, προσφερόμενης ταχύτητας και χωρητικότητας.

Φασματοδότηση

Στα πλαίσια των ανωτέρω η inCITES Consulting πραγματοποίησε μια συγκριτική αξιολόγηση της προσέγγισης που ακολουθούν Κράτη Μέλη όπως απορρέει από τα στοιχεία των δημοπρασιών που έχουν πραγματοποιηθεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση σχετικά με τα δίκτυα 5G και πιο συγκεκριμένα στις μπάντες των 700 MHz, 3.6 GHz, και 26 GHz όπως έχουν αναγνωρισθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Στον πίνακα παρατηρείται ότι η συντριπτική πλειοψηφία των χωρών που εξετάζονται έχουν ολοκληρώσει την ανάθεση τουλάχιστον μιας εκ των τριών φασματικών ζωνών ενώ οι υπόλοιπες είτε έχουν εκκινήσει τη διαδικασία (Ελλάδα, Κύπρος, Εσθονία) ή έχουν ολοκληρώσει τις σχετικές διαβουλεύσεις (Βέλγιο, Πορτογαλία).
Ακόμη, φαίνεται ότι οι Ευρωπαίοι κρατούν πιο μετρημένη στάση όσον αφορά τη ζώνη των 26 GHz, καθώς ταιριάζει τεχνολογικά περισσότερο σε τοπικές και πυκνές υλοποιήσεις με περιορισμένη εμβέλεια σε αντίθεση με τα 700 MHz όπου προσφέρονται για υλοποιήσεις σε αγροτικές περιοχές και IoT (μεγάλη κάλυψη, χαμηλότερες ταχύτητες).

Η ρυθμιστική αρχή της Μ. Βρετανίας (Ofcom) δηλώνει σε σχετική 5G διαβούλευση για τη ζώνη άνω των 24 GHz (δλδ. mmWave) ότι είναι αβέβαιο το πώς θα χρησιμοποιηθεί και για το λόγο αυτό δεν τη συμπεριλαμβάνει στον πλειστηριασμό. Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση καθώς με οδηγία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα Κράτη Μέλη πρέπει να επιτρέψουν τη χρήση τουλάχιστον 1 GHz από τη ζώνη των 26 GHz αν υπάρχει σχετική ζήτηση. Παρόμοια στάση με τους Βρετανούς φαίνεται να διατηρούν και οι Γερμανοί, οι οποίοι διαβουλεύονται την παροχή των 26 GHz σε τοπικό επίπεδο αποφεύγοντας να δεσμεύσουν πόρους κατά την παραδοσιακή μέθοδο αδειών εθνικής εμβέλειας για αποκλειστική χρήση.

Υπάρχουν όμως και διαφορετικές μέθοδοι ενίσχυσης του ανταγωνιστικού και επιχειρηματικού προφίλ της αγοράς στα πλαίσια ανάπτυξης του 5G ειδικά στην ζώνη των 700 MHz η οποία θεωρείται ελκυστική για νεοεισερχόμενους ανταγωνιστές. Οι Ιταλοί προέβησαν σε δέσμευση 10 MHz φάσματος στην ζώνη των 700MHz για πιθανό νέο παίκτη, κάτι που εκμεταλλεύτηκε η Iliad Italy.

Η κίνηση αυτή όμως μπορεί να συσχετιστεί με την πρόσφατη συγχώνευση των εταιρειών H3G και Wind, ενώ αξίζει να σημειωθεί ότι χρησιμοποιήθηκε ως εργαλείο τόνωσης του ανταγωνισμού.

Παρόμοια προσέγγιση προτίθενται να ακολουθήσουν και οι Πορτογάλοι δεσμεύοντας τμήματα φάσματος στα 900 MHz και 1800 MHz αλλά και προτείνοντας έκπτωση της τάξεως του 25% της τελικής τιμής για νεοεισερχόμενους. Στόχος τους είναι η διευκόλυνση ανάπτυξης νέων ευέλικτων και βιώσιμων μοντέλων.

Οι περισσότερες όμως χώρες, είτε δεν παραχωρούν ειδικά δικαιώματα για νεοεισερχόμενους παίκτες στις δημοπρασίες τους είτε περιορίζονται σε διευκολύνσεις σχετικά με υποχρεώσεις κάλυψης. Για παράδειγμα η Γερμανία απαλλάσσει πιθανούς νεοεισερχόμενους από την υποχρέωση εθνικής κάλυψης του 98% των νοικοκυριών με ταχύτητα τουλάχιστον 50 Mbps που επιβάλλει στους υπόλοιπους πλειοδότες. Η Αυστριακοί από την πλευρά τους δίνουν μια πενταετία επιπλέον σε νέους παρόχους για να υλοποιήσουν τα επίπεδα κάλυψης που επιβάλλονται στους υφιστάμενους.

Μεγαλύτερο ενδιαφέρον όμως συγκεντρώνει ο τρόπος με τον οποίο οι ευρωπαϊκές χώρες αντιλαμβάνονται τις προοπτικές του 5G σε σχέση με τις δυνατότητες του για ιδιωτικές και τοπικές υλοποιήσεις. Όπως αναφέρθηκε ανωτέρω η Γερμανία ακολουθεί δυναμική πολιτική στο κομμάτι αυτό διαθέτοντας τη ζώνη των 3700-3800 MHz και των 26 GHz για περιφερειακή και τοπική χρήση.

Ακόμη, η Ολλανδία και η Σουηδία προτίθενται να δεσμεύσουν τμήματα φάσματος για τοπικές υλοποιήσεις όπως δηλώνεται σε διαβουλεύσεις και ευρυζωνικά πλάνα. Η Δανία από την πλευρά της εκτιμά στα πλαίσια δικής της διαβούλευσης ότι εφόσον Γερμανία, Ολλανδία και Σουηδία δεσμεύουν φάσμα για τοπικές υλοποιήσεις θα ήταν επιβλαβές να μην πράξει και εκείνη το ίδιο.

Γαλλία και Ελλάδα, από την άλλη, δεν προχωρούν σε δεσμεύσεις αλλά περιλαμβάνουν όρους δεσμεύσεων προς τους νικητές των πλειστηριασμών ώστε να γίνονται αποδεκτά αιτήματα για εκμίσθωση και χρήση των συχνοτήτων, παραχωρώντας στους ιδιοκτήτες φάσματος ρόλο μεσάζοντα.

Οι ιταλικές αρχές από την πλευρά τους χρησιμοποιούν την προσέγγιση αυτή και επιπρόσθετα επιτρέπουν την ελεύθερη χρησιμοποίηση φάσματος από κατόχους άδειας σε περιοχές όπου άλλοι κάτοχοι δεν το χρησιμοποιούν υιοθετώντας μια πρωτότυπη τεχνική κοινής χρήσης φάσματος (spectrum sharing). Η κοινή χρήση φάσματος διευκολύνεται από τις τεχνολογικές ικανότητες του 5G και μπορεί να βοηθήσει σημαντικά την ανάδειξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων.

Σύμφωνα με την Ofcom, σε διαβούλευση για τα 26 GHz, είναι πολύ πιθανό νέοι παίκτες να χρειαστούν πρόσβαση σε φάσμα και η καινοτόμος επιχειρηματικότητα πιθανώς να δικαιολογεί διαφορετική προσέγγιση στη φασματοδότηση. Αυτό ακριβώς έπραξε θεσπίζοντας ένα πλαίσιο για την κοινή χρήση φάσματος το οποίο καθορίζει διάφορους τύπους αδειών και περιλαμβάνει φάσμα διαθέσιμο προς κοινή χρήση από διάφορες φασματικές ζώνες, μεταξύ το οποίων και εσωτερικές υλοποιήσεις στα 24-26 GHz.

Η Ιρλανδία επιτρέπει συμμαχίες για συμμετοχή σε πλειστηριασμούς και αδειοδοτεί σε μη αποκλειστική βάση, το Λουξεμβούργο σκοπεύει να επιτρέψει την κοινή χρήση στους δικαιούχους, η Αυστρία επιτρέπει την κοινή χρήση υπό προϋποθέσεις ενώ η Γερμανία επιτρέπει την χρήση φάσματος που δεν χρησιμοποιείται από τους δικαιούχους.

Συμπέρασμα

Γίνεται σαφές ότι υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι με τους οποίους οι αρμόδιες αρχές μπορούν να προσεγγίσουν τα ζητήματα που αφορούν τα δίκτυα 5G. Δεν χρειάζονται σαρωτικές αλλαγές αλλά ένας εκσυγχρονισμός σχετικά με το πως αντιλαμβάνονται τις δυνατότητες και τα οφέλη του 5G.

Είναι κρίμα μια νέα τεχνολογία να δίνει τόσες δυνατότητες και τα περισσότερα κράτη να παραμένουν αγκυλωμένα στην παραδοσιακή σχέση πάροχος-πελάτης καθώς και να εκχωρούν το διαθέσιμο φάσμα σε συγκεκριμένους παίκτες για πολλά χρόνια υψώνοντας άθελα τους εμπόδια στην καινοτομία και «σκοτώνοντας» έτσι κάθε προοπτική για καινοτόμα επιχειρηματικά μοντέλα.

Θα πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι στο πολυσυζητημένο οικοσύστημα γύρω από το 5G να καταλάβουν ότι έρχονται μεγάλες αλλαγές στις οποίες θα πρέπει να προσαρμοστούν αν θέλουν να επιζήσουν.

* Ο Ιωάννης Νεοκοσμίδης (φωτό δεξιά) είναι Διευθύνων Σύμβουλος στην inCITES Consulting S.A. και ο Βαγγέλης Λογοθέτης (φωτό αριστερά) είναι Σύμβουλος Επιχειρήσεων στην inCITES Consulting S.A.