12+1 απαντήσεις για τηλεργασία και ευπαθείς ομάδες

Το θέμα της πανδημίας απασχολεί τους πάντες. Περισσότερο όμως απασχολούν οι κίνδυνοι που διατρέχουμε -όλοι, εξάλλου, θα θέλαμε να τους απομειώσουμε. Η τηλεργασία κινείται προς την κατεύθυνση της απομείωσής τους.

Η Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου (Π.Ν.Π) της 22.8.2020 (ΦΕΚ Α’ 161/22.8.20), (όπως έκτοτε συμπληρώθηκε και ισχύει), επιχείρησε να διαχειριστεί το θέμα τηλεργασία και ευπαθείς ομάδες. Η από μέρους της όμως διαχείριση δεν ήταν πλήρης: ούτε τις ευπαθείς ομάδες προσδιόριζε ούτε και συνοδευόταν από κάποια σχετική Υπουργική Απόφαση.

Παρέπεμπε σε μέλλουσα να εκδοθεί Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ), των Υπουργών Εργασίας & Κοινωνικών Υποθέσεων και Υγείας. Χρειάστηκε να παρέλθουν δύο ολόκληροι μήνες και να εκδοθούν δύο ΚΥΑ (οι 37095/1436/17.9.20 και 39363/1537/30.9.20) για να αποσαφηνιστεί, ως κάποιο βαθμό, το θέμα. Τι προβλέπεται σε νομικό επίπεδο εντέλει; Πότε είναι υποχρεωτική η αξίωση των εργαζομένων για τηλεργασία; Και πότε όχι; Ας επιχειρήσουμε την αποκωδικοποίηση του σχετικού θεσμικού πλαισίου.

Ερώτημα 1ο: Ποιοι εργαζόμενοι ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες; 

Οι εργαζόμενοι που υπάγονται στην κατηγορία των ευπαθών ομάδων προσδιορίζονται στη διάταξη του άρθρου 1 της υπ’ αριθμ. 37095/1436 ΚΥΑ. Κατανέμονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: του υψηλού και του ενδιάμεσου κινδύνου. Όταν ένας εργαζόμενος συγκεντρώνει περισσότερα του ενός κριτήρια της κατηγορίας ενδιάμεσου κινδύνου θεωρείται ότι ανήκει, αυτοδίκαια, στην ομάδα υψηλού κινδύνου.

Ερώτημα 2ο: Ποιος/πώς πιστοποιεί την ένταξη εργαζομένου σε κάποια κατηγορία ευπαθών ομάδων;

Δεν αρκεί η διαβεβαίωση του εργαζομένου προς τον εργοδότη του πως ανήκει σε συγκεκριμένη κατηγορία ευπαθών ομάδων. Απαιτείται σχετική αιτιολογημένη γνωμάτευση αρμόδιου ιατρού. Στη συγκεκριμένη γνωμάτευση θα πρέπει να αναφέρεται επακριβώς η ασθένεια του εργαζομένου καθώς και η υπαγωγή του σε μία από τις προαναφερθείσες κατηγορίες του υψηλού ή ενδιάμεσου κινδύνου.

Ερώτημα 3ο: Ποιο δικαίωμα αναγνωρίζεται στους εργαζόμενους που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες «υψηλού κινδύνου»;

Οι εργαζόμενοι που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου έχουν το δικαίωμα (όχι την υποχρέωση) να ζητούν να τηλεργασθούν. Ακόμα όμως κι αν ο εργαζόμενος δεν ασκήσει το συγκεκριμένο δικαίωμά του, ο εργοδότης δεν απαλλάσσεται από κάθε υποχρέωση (σχετ.: 12ο Ερώτημα).

Ερώτημα 4ο: Πώς γνωστοποιεί ο εργαζόμενος στον εργοδότη ότι ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου και αιτείται την εξ αποστάσεως εργασία;

Το αίτημα του εργαζόμενου διαβιβάζεται στον εργοδότη, με κάθε πρόσφορο μέσο. Μπορεί να γίνει τηλεφωνικά, με email ή (ακόμα και) με γραπτό μήνυμα κινητού τηλεφώνου. Δεν αρκεί όμως η υποβολή του αιτήματος του εργαζόμενου προς τον εργοδότη του. Απαιτείται να προσκομίσει τη γνωμάτευση της ασθένειας και υπαγωγής του στην κατηγορία υψηλού κινδύνου (ιδ. ανωτέρω 2ο Ερώτημα).

Ερώτημα 5ο: Ποιες οι υποχρεώσεις του εργοδότη όσον αφορά τους εργαζόμενους που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου;

Η φύση της εργασίας του εργαζόμενου που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου προσδιορίζει τη δυνατότητά του (ή μη) να εργάζεται εξ αποστάσεως. Εφόσον είναι εφικτή η τηλεργασία, ο εργοδότης υποχρεούται να αποδεχθεί το αίτημα του εργαζόμενου.

Ερώτημα 6ο: Τι συμβαίνει όταν η τηλεργασία εργαζόμενου που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου αποδεικνύεται ανέφικτη;

Είναι ενδεχόμενο να αποδεικνύεται ανέφικτη η τηλεργασία εργαζόμενου που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου (γιατί, λ.χ., ο εργαζόμενος παρέχει χειρωνακτική εργασία). Στην περίπτωση αυτή, ο εργοδότης οφείλει να λάβει μέτρα, ώστε ο αιτών εργαζόμενος να μην παρέχει εργασία για την εκτέλεση της οποίας έρχεται σε επαφή με κοινό.

Ερώτημα 7ο: Υπό ποιες προϋποθέσεις (και για πόσο χρόνο) τίθεται σε αναστολή η σύμβαση εργασίας εργαζόμενου που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου;

Είναι ενδεχόμενο να αποδεικνύεται ανέφικτη η τηλεργασία εργαζόμενου που ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Επίσης και η απασχόλησή του σε άλλη θέση εργασίας στην οποία επαρκώς διασφαλίζεται η προστασία της υγείας του. Στην περίπτωση αυτή, ο εργοδότης ενημερώνει τον συγκεκριμένο εργαζόμενο (εγγράφως και αιτιολογημένα) και θέτει σε αναστολή τη σύμβαση εργασίας του. Ο χρόνος της αναστολής δεν είναι δυνατό να υπερβαίνει την 31.12.20.

Ερώτημα 8ο: Λαμβάνουν κάποια αποζημίωση οι εργαζόμενοι που ανήκουν σε ομάδα υψηλού κινδύνου και τελούν σε αναστολή οι συμβάσεις τους;

Οι συγκεκριμένοι εργαζόμενοι δεν υποχρεούνται να παρέχουν την εργασία τους, δεν δικαιούνται, κατά λογική ακολουθία, και μισθό. Στην περίπτωση που δεν συνδέονται με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας με άλλον εργοδότη, δικαιούνται αποζημίωση ειδικού σκοπού.

Ερώτημα 9ο: Ποιο το ύψος και ποια η μεταχείριση της αποζημίωσης ειδικού σκοπού;

Η αποζημίωση ειδικού σκοπού καταβάλλεται κατ' αναλογία των ημερών της αναστολής της σύμβασης εργασίας. Βάση υπολογισμού αποτελεί το ποσό των 534€ για τριάντα (30) ημερολογιακές ημέρες. Στους δικαιούχους εργαζόμενους παρέχεται πλήρης ασφαλιστική κάλυψη για τον χρόνο της αναστολής. Η αποζημίωση ειδικού σκοπού είναι αφορολόγητη, ανεκχώρητη και ακατάσχετη. Δεν υπόκειται σε κρατήσεις, τέλη και εισφορές.

Ερώτημα 10ο: Ποια η διαδικασία της λήψης της αποζημίωσης ειδικού σκοπού;

Η καταβολή της αποζημίωσης ειδικού σκοπού προϋποθέτει την υποβολή και καταχώρηση σχετικών με το θέμα υπευθύνων δηλώσεων στο ΕΡΓΑΝΗ τόσο από τους εργοδότες όσο και από τους εργαζόμενους.

Ερώτημα 11ο: Ποια η μεταχείριση εργαζομένων που ανήκουν σε ομάδες ενδιάμεσου κινδύνου;

Ο εργοδότης στον οποίο γνωστοποιείται η ένταξη εργαζόμενου σε ομάδα ενδιάμεσου κινδύνου υποχρεούται αρχικά να διερευνήσει το ενδεχόμενο της τηλεργασίας. Εφόσον αποδεικνύεται αδύνατη, τον απασχολεί σε θέση εργασίας στην οποία δεν έρχεται σε επαφή με το κοινό. Δεν τίθεται θέμα αναστολής της σύμβασης εργασίας του εν λόγω εργαζομένου.

Ερώτημα 12ο: Ποια τα Γενικά Μέτρα Προστασίας που ούτως ή άλλως θα πρέπει να λαμβάνει η επιχείρηση;

Ο εργοδότης υποχρεούται, σε κάθε περίπτωση, να λαμβάνει τα μέτρα προστασίας που προβλέπει η (υποχρεωτικώς υφιστάμενη) εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου. Επιπρόσθετα: η νομοθεσία για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία. Υποχρεούται επίσης να ευθυγραμμίζεται με τις ειδικότερες διατάξεις που ρυθμίζουν ζητήματα εφαρμογής μέτρων δημόσιας υγείας, όπως η τήρηση αποστάσεων και η χρήση μάσκας σε εργασιακούς χώρους.

Ερώτημα 13ο: Ποια η χρονική διάρκεια των συγκεκριμένων μέτρων;

Η χρονική διάρκεια ισχύος των συγκεκριμένων, προαναφερθέντων μέτρων εκτείνεται μέχρι την 31.12.20. Τα μέτρα που ελήφθησαν από την έναρξη, ακόμα, της πανδημίας πρωταρχικό γνώμονα είχαν τη διασφάλιση της ζωής και υγείας. Οι Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις που προσδιορίζουν την έννοια των ευπαθών ομάδων αλλά και τη μεταχείριση των εργαζομένων που εντάσσονται σε αυτές κινούνται προς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση. Στοχεύουν επαρκώς να διασφαλίσουν τα συγκεκριμένα αγαθά (:ζωή και υγεία) των εργαζομένων. Στοχεύουν όμως και σε κάτι ακόμα σημαντικό: την οριοθέτηση του σημείου ισορροπίας ανάμεσα στις εύλογες ανάγκες των εργαζομένων που εντάσσονται στις ευπαθείς ομάδες και σ’ εκείνες των επιχειρήσεων που απασχολούν τους συγκεκριμένους εργαζόμενους.

Σε ικανό βαθμό το επιτυγχάνουν.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm