Πού «πάσχει» το νέο πλαίσιο για την τηλεργασία

Ο πρόσφατος εργασιακός νόμος (ν. 4808/2021), επέφερε πλήθος τροποποιήσεων στην εργατική νομοθεσία-πολλές από αυτές μας έχουν εξάλλου απασχολήσει στην πρόσφατη αρθρογραφία μας. Αντικαθιστά, μεταξύ άλλων, και την ισχύουσα, μέχρι πρόσφατα, ρύθμιση για την τηλεργασία (άρ. 5, ν. 3846/2010). Στο παρόν θα μας απασχολήσουν ζητήματα που αφορούν στη συμφωνία της τηλεργασίας και τους όρους της. Σε επόμενο άρθρο θα μας απασχολήσουν θέματα που αφορούν την προστασία του εργαζομένου, θέματα υγιεινής και ασφάλειας. Επίσης, το (ιδιαίτερα σημαντικό) δικαίωμα αποσύνδεσης.

Τι είναι τηλεργασία...

Με βάση το νόμο  (άρ. 67, ν. 4808/2021): «τηλεργασία είναι η εξ αποστάσεως παροχή της εξαρτημένης εργασίας του εργαζομένου και με τη χρήση της τεχνολογίας, δυνάμει της σύμβασης εργασίας πλήρους, μερικής, εκ περιτροπής ή άλλης μορφής απασχόλησης, η οποία θα μπορούσε να παρασχεθεί και από τις εγκαταστάσεις του εργοδότη».

Ο, κατά βάση, οικειοθελής χαρακτήρας της

Η πρόσφατη (όπως εξάλλου και η παλαιότερη) ρύθμιση προβλέπει τον, κατά βάση, οικειοθελή χαρακτήρα της τηλεργασίας. Προϋποτίθεται, στο πλαίσιο αυτό, συμφωνία εργοδότη-εργαζόμενου. Η συμφωνία για την τηλεργασία είναι δυνατό να είναι (και) προφορική. Αρκεί ο έγγραφος τύπος να μην επιβάλλεται από τον τύπο της σύμβασης εργασίας (στις συμβάσεις μερικής απασχόλησης, λ.χ.).

Στην περίπτωση που η τηλεργασία συμφωνείται κατά τροποποίηση υφιστάμενης σύμβασης εργασίας, ασφαλέστερη θα πρέπει να θεωρείται (και) η ρύθμιση της ενδεχόμενης ανάκλησής της.

Η μονομερής επιβολή της τηλεργασίας

Παρά τον, κατά βάση, οικειοθελή χαρακτήρα της τηλεργασίας, κάποιες φορές είναι δυνατό να επιβάλλεται μονομερώς. Ιδίως:

 (α) Μετά από απόφαση του εργοδότη (ύστερα από σχετική ΚΥΑ), για λόγους προστασίας της δημόσιας υγείας.

(β) Μετά από αίτηση του εργαζόμενου, σε περίπτωση τεκμηριωμένου κινδύνου της υγείας του, ο οποίος θα αποφευχθεί αν εργάζεται μέσω τηλεργασίας (για τις λεπτομέρειες αναμένεται σχετική ΚΥΑ).

(γ) Μετά από αίτημα γονέων παιδιών έως δώδεκα ετών ή φροντιστών, οι οποίοι δικαιούνται να ζητούν, για τη διευκόλυνσή τους, ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας, μεταξύ των οποίων και η τηλεργασία. Το δικαίωμα αυτό μας απασχόλησε, ήδη, σε προηγούμενη αρθρογραφία μας.

(δ) Ως προσωρινό μέτρο (του εργοδότη ή του Σ.ΕΠ.Ε.) για την προστασία έναντι επικείμενου κινδύνου για τη ζωή ή την υγεία ή την ασφάλεια εργαζομένου από περιστατικό βίας και παρενόχλησης (βλ. προηγούμενη αρθρογραφία για το ρόλο του Σ.ΕΠ.Ε στα θέματα αυτά).

Η υποχρέωση γνωστοποίησης των όρων τηλεργασίας

Η έγγραφη γνωστοποίηση των όρων εργασίας-γενικά, αφορά ήδη γνωστή υποχρέωση του εργοδότη (ιδ. προηγούμενη αρθρογραφία μας). Η υποχρέωση γνωστοποίησης των όρων τηλεργασίας (εντός 8ημέρου από την έναρξή της) συνιστά, ωστόσο, πρόσθετη υποχρέωσή του. Αφορά στους όρους της συμβάσεως εργασίας που τροποποιούνται εξαιτίας της τηλεργασίας. Πρόκειται, ενδεικτικά, για:

(α) Το δικαίωμα αποσύνδεσης.

(β) Την ανάλυση του πρόσθετου κόστους, με το οποίο βαρύνεται ο τηλεργαζόμενος. 

(γ) Τον αναγκαίο για την παροχή τηλεργασίας εξοπλισμό (που διαθέτει ο τηλεργαζόμενος ή παρέχει ο εργοδότης) καθώς και τις διαδικασίες τεχνικής υποστήριξης, συντήρησης και αποκατάστασης των βλαβών του. 

(δ) Οποιουσδήποτε περιορισμούς στη χρήση του εξοπλισμού ή εργαλείων πληροφορικής και τις κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασής τους. 

(ε) (Ενδεχόμενη) συμφωνία περί τηλετοιμότητας. 

(στ) Τους όρους υγιεινής και ασφάλειας της τηλεργασίας και τις διαδικασίες αναγγελίας, ενδεχόμενου, εργατικού ατυχήματος. 

(ζ) Την υποχρέωση προστασίας των επαγγελματικών δεδομένων καθώς και των προσωπικών δεδομένων του τηλεργαζομένου και τις συναφείς ενέργειες και διαδικασίες. 

Όταν οι όροι της τηλεργασίας δεν αφορούν εξατομικευμένα κάποιον εργαζόμενο, είναι δυνατό να γνωστοποιούνται συλλογικά. Μέσω ανάρτησης, λ.χ., σε εσωτερικό δίκτυο (intranet) της επιχείρησης ή μέσω κοινοποίησης σχετικής επιχειρησιακής πολιτικής.

Επιμέρους παράμετροι της τηλεργασίας (ωράριο τηλεργασίας και αναλογία τηλεργασίας και εργασίας στις εγκαταστάσεις του εργοδότη) πρέπει, πάντως, να δηλώνονται στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ.

Το κόστος της τηλεργασίας

Το κόστος της τηλεργασίας βαρύνει, κατά ρητή πρόβλεψη του νόμου, τον εργοδότη. Πρόκειται για το σύνολο του κόστους της τηλεργασίας [κόστος εξοπλισμού (λ.χ. εξοπλισμός που αφορά στην εργονομία του χώρου ή ηλεκτρονικός εξοπλισμός), τηλεπικοινωνιών, συντήρησης εξοπλισμού, αποκατάστασης βλαβών ή αντικατάστασης του εξοπλισμού].

Ενδέχεται, ωστόσο, να συμφωνηθεί πως το κόστος που αναλαμβάνει ο εργοδότης θα είναι απομειωμένο ή θα βαρύνει, εν μέρει, τον εργαζόμενο.

Τις δαπάνες της τηλεργασίας, ο νόμος τις εξαιρεί ρητά από τις αποδοχές του εργαζομένου. Συνιστούν, στο μέτρο που καταβάλλονται από την επιχείρηση, εκπιπτέες δαπάνες που δεν υπόκεινται σε φόρο ή τέλος ούτε οφείλονται επ’ αυτών ασφαλιστικές εισφορές. Ο τρόπος χρηματικής αποκατάστασης των ως άνω αναφερόμενων δαπανών πρέπει να ορίζεται στη σύμβαση ή στη σχέση εργασίας του εργαζομένου. Εκκρεμεί, και εν προκειμένω, η προβλεπόμενη ΥΑ. 

Η τηλεργασία όχι μόνον εισήλθε βίαια, εξαιτίας του lockdown, στη ζωή μας και στις εργασιακές σχέσεις της χώρας μας αλλά και (όπως, κατ’ επανάληψη έχουμε υποστηρίξει σε σειρά παρουσιάσεων, ημερίδων και αρθρογραφίας) «ήρθε για να μείνει».

Και έμεινε.

Οι ρυθμίσεις του πρόσφατου εργασιακού νόμου κινούνται προς την ορθή κατεύθυνση. Αποδεικνύονται όμως ελλιπείς. Και τούτο, γιατί ικανό χρονικό διάστημα μετά την ψήφισή του δεν έχουν εκδοθεί οι (απολύτως αναγκαίες) Υπουργικές Αποφάσεις, που θα καλύπτουν τα κενά του.

Οι επιχειρήσεις καλούνται, δυστυχώς, να αυτοσχεδιάσουν, αναλαμβάνοντας οι ίδιες και τους σχετικούς κινδύνους. Για μια ακόμα φορά. 

* Ο κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm