Καύσωνες και μεγα-καύσωνες, οι επιπτώσεις για Ελλάδα

Σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο κλίμα, θα πρέπει να αρχίσουμε να δημιουργούμε νέους όρους για να περιγράψουμε ένα νέο καιρικό φαινόμενο. Το 2021 γνωρίσαμε τις «μέγα-πυρκαγιές», και ίσως φέτος θα πρέπει να μιλήσουμε για έναν «μέγα-καύσωνα». 

Όχι, ο καύσωνας του φετινού Ιουλίου δεν είναι απλά μια θερμή περίοδος του καλοκαιριού που έχει ξανασυμβεί πολλές φορές στο παρελθόν. Μπορεί να έχουμε την αίσθηση ότι μπορούμε από μόνοι μας να συγκρίνουμε καιρικές καταστάσεις με μόνο εργαλείο τη μνήμη μας, όμως τα δεδομένα είναι αμείλικτα. 

Αρχικά, ο όρος «ανθρωπογενής κλιματική κρίση» είναι διαφορετικός από την «κλιματική αλλαγή». Δεν έχουμε να κάνουμε πλέον με την φυσική μεταβλητότητα του κλίματος, αλλά με μια επιταχυνόμενη αλλαγή στο κλίμα που η γενιά μας δεν μπορεί να αποτρέψει. Μπορεί όμως να δουλέψει για μια καλύτερη προσαρμογή στην νέα πραγματικότητα και να μειώσει τις επιπτώσεις της για τις επόμενες γενιές. 

Αφού ξεκαθαρίσαμε τι είναι η κλιματική κρίση, ας δούμε τι έχει επιφέρει και τι μας επιφυλάσσει για το μέλλον, με έμφαση στην υγεία μας. Η παγκόσμια υπερθέρμανση έχει ήδη αυξήσει την ένταση, τη συχνότητα εμφάνισης, και την έκταση των καυσώνων, τόσο στην ξηρά, όσο και στη θάλασσα. Πλέον σε πολλές περιοχές του πλανήτη τα ρεκόρ υψηλών θερμοκρασιών δεν καταρρίπτονται με διαφορά μερικών δεκαδικών ψηφίων, αλλά μερικών ολόκληρων βαθμών Κελσίου.

Είναι επίσης γεγονός ότι οι καύσωνες είναι παγκοσμίως η πρώτη αιτία θανάτων που συνδέεται με καιρικά φαινόμενα. Το καλοκαίρι του 2022 μόνο, πάνω από 61.000 Ευρωπαίοι έχασαν τη ζωή τους από τις υψηλές θερμοκρασίες. Η χώρα μας είχε η δεύτερη μεγαλύτερη θνητότητα με 280 νεκρούς ανά εκατομμύριο, πράγμα που δείχνει ότι στον τομέα της πρόληψης πάσχουμε αρκετά. 

Ο «μέγα-καύσωνας» του φετινού Ιουλίου δυστυχώς αναμένεται να έχει πολλές επιπτώσεις στην υγεία των Ελλήνων (και λόγων των πυρκαγιών), οι οποίες θα γίνουν γνωστές μερικούς μήνες αργότερα. Πέρα από την επιβάρυνση σε έναν ευπαθή οργανισμό που προκαλούν οι υψηλές θερμοκρασίες, η μεγάλη διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών λειτουργεί σωρευτικά. Στις μεγάλες πόλεις η ελάχιστη θερμοκρασία της ημέρας δεν υποχωρεί κάτω από τους 30°C επί πολλές ημέρες. Στον «Κλέωντα» και στον επικείμενο καύσωνα της περιόδου 21 – 27 Ιουλίου 2023, η διάρκεια των υψηλών θερμοκρασιών μπορεί να συγκριθεί μόνο με ελάχιστες περιπτώσεις τoν τελευταίο αιώνα. Επίσης, είναι η δεύτερη φορά μετά το 2021 που βιώνουμε έναν «μέγα-καύσωνα», κάτι που στο παρελθόν συνέβαινε μια φορά στα 20 με 25 χρόνια. 

Πλέον η συζήτηση για την επιρροή της κλιματικής κρίσης στα ακραία καιρικά φαινόμενα πρέπει  να δώσει τη θέση της σε συζητήσεις για την προσαρμογής μας σε ένα θερμότερο και πιο επικίνδυνο (καιρικά) μέλλον, με σκοπό τη μείωση των ανθρώπινων απωλειών από ακραία καιρικά φαινόμενα. 

(*) Ο Σταύρος Ντάφης είναι Φυσικός – Μετεωρολόγος, Ph.D. Επιστημονικός συνεργάτης Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών/meteo.gr