Η Τουρκία θα πληρώσει το μπλόκο στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ

Απίθανη πριν τις εθνικές εκλογές της Τουρκίας αργότερα φέτος (σ.σ. 14 Μαΐου) θεωρείται η πρόοδος στις διαπραγματεύσεις μεταξύ της Τουρκίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας για ένταξη των δύο τελευταίων στο ΝΑΤΟ, κάτι που θα εμποδίσει την πώληση αμερικανικών F-16 στην Άγκυρα και θα ενισχύσει τις φωνές εκείνων στη Δύση που αμφισβητούν τη θέση της Τουρκίας στη στρατιωτική συμμαχία.

Οι πολιτικοί υπολογισμοί στην Τουρκία επιβραδύνουν τις διαπραγματεύσεις μεταξύ της χώρας και της Σουηδίας και Φινλανδίας που θέλουν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, καθώς η Άγκυρα πολλαπλασιάζει τα αιτήματά της ώστε η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι να κάνουν πολιτικά δύσκολα (και νομικά αμφισβητήσιμα) βήματα για να στοχεύσουν πολίτες στο δικό τους έδαφος, τους οποίους η Άγκυρα κατηγορεί ότι υποστηρίζουν την κουρδική μαχητικότητα.

Στις 16 Ιανουαρίου, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πρόσθεσε μια νέα απαίτηση: η Φινλανδία και η Σουηδία πρέπει να εκδώσουν περίπου 130 άτομα που δεν κατονομάζονται δημοσίως, προκειμένου το τουρκικό κοινοβούλιο να επικυρώσει την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Τα σχόλια ήρθαν λίγες μόλις ημέρες αφότου η Τουρκία απαίτησε η Σουηδία να ασκήσει διώξεις σε διαδηλωτές που κρέμασαν ομοίωμα του Ερντογάν κατά τη διάρκεια διαδήλωσης. Μετά από αυτό το περιστατικό, η Τουρκία ακύρωσε την επίσκεψη που θα έκανε στην Άγκυρα ο πρόεδρος του σουηδικού κοινοβουλίου Αντρέας Νόρλεν. Παρά τις τουρκικές απαιτήσεις, Σουηδός εισαγγελέας είπε πως δεν θα ερευνηθεί το περιστατικό, που οι Σουηδοί πολιτικοί είπαν πως προστατεύεται από τους νόμους περί ελευθερίας του λόγου στη χώρα. Κάτι ανάλογο επαναλήφθηκε λίγες ημέρες μετά, όταν διαδηλωτής έκαψε το Κοράνι.

Η Σουηδία και η Φινλανδία υπέβαλαν αίτηση ένταξης στο ΝΑΤΟ την άνοιξη του 2022, λίγες εβδομάδες μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη στροφή στην ουδέτερη στάση που τηρούσαν μέχρι τότε στις αντιπαραθέσεις Ανατολής-Δύσης. Αλλά η Τουρκία αντιτάχθηκε, επικαλούμενη υποτιθέμενη σουηδική και φινλανδική πολιτική υποστήριξη προς οργανώσεις όπως το PKK και απαίτησε οι δυο σκανδιναβικές χώρες να λάβουν αυστηρότερα μέτρα κατά της οργάνωσης αυτής, προκειμένου η Άγκυρα να υποστηρίξει την ένταξή τους στη συμμαχία (η οποία απαιτεί ομόφωνη υποστήριξη από όλα τα μέλη).

Το κυβερνών Κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης της Τουρκίας (AKP) εκμεταλλεύεται το θέμα για να κερδίσει εθνικιστές στις επερχόμενες εκλογές -που θα πραγματοποιηθούν τον Μάιο όπως ανακοίνωσε την Κυριακή ο Ερντογάν-, στις οποίες το AKP ανταγωνίζεται με τα κόμματα της αντιπολίτευσης για την εθνικιστική ψήφο προκειμένου να έχει τον έλεγχο της Βουλής.

Τα κράτη του ΝΑΤΟ όπως οι ΗΠΑ έχουν ανεπισήμως δεσμευτεί να υπερασπιστούν τα σύνορα των σκανδιναβικών χωρών, ασχέτως του στάτους που θα έχουν στο NATO. Αυτό έχει ελαχιστοποιήσει την επείγουσα ανάγκη να ενταχθούν οι δύο χώρες στη συμμαχία, δίνοντας στην Τουρκία χρόνο να καθυστερήσει την ενταξιακή διαδικασία, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει παραχωρήσεις.

Λόγω των συνταγματικών τους συστημάτων, οι Φινλανδοί και οι Σουηδοί δεν θα μπορούν νομικά να λάβουν περαιτέρω μέτρα κατά της δημόσιας έκφρασης υποστήριξης προς τους Κούρδους μαχητές, ενώ η Τουρκία είναι απίθανο να κάνει πίσω από τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις της, όσο αυτές ωφελούν την πολιτική στρατηγική του AKP ενόψει των εκλογών. Αυτό καθιστά απίθανο το ενδεχόμενο να υπάρξει πρόοδος πριν τις τουρκικές εθνικές εκλογές.

Η Φινλανδία και η Σουηδία έχουν ήδη χαρακτηρίσει τρομοκρατική οργάνωση το PKK, αλλά ως συνταγματικές δημοκρατίες και οι δύο δεν μπορούν να κάνουν τα περαιτέρω βήματα που απαιτεί η Τουρκία, όπως το να προχωρήσουν σε δίωξη ατόμων για γενικότερο φιλοκουρδικό και αντιτουρκικό αίσθημα -ένα αίσθημα που γίνεται όλο και πιο ισχυρό λόγω της παρεμπόδισης από την Τουρκία της συνεχιζόμενης ενταξιακής διαδικασίας.

Εν τω μεταξύ, αν αποσύρει τις απαιτήσεις της ενόψει των εθνικών εκλογών χωρίς να υπάρξουν αυτές οι μεγάλες παραχωρήσεις από τις σκανδιναβικές χώρες, θα κόστιζε στο AKP ψήφους από τους αναποφάσιστους. Αυτοί οι ψηφοφόροι θα μπορούσαν να στραφούν στο αντιπολιτευτικό εθνικιστικό κόμμα Iyi και να εγκαταλείψουν το AKP και το υπερεθνικιστικό συμμαχικό Κόμμα του Εθνικιστικού Κινήματος, που δυσκολεύεται να διατηρηθεί πάνω από το εκλογικό όριο του 7% που απαιτείται για να μπει στη Βουλή.

Η Τουρκία δεν δίνει πάντα συγκεκριμένα ονόματα ανθρώπων που θέλει να εκδοθούν, κάνοντας ορισμένους παρατηρητές να εικάσουν πως η Άγκυρα θέλει να χρησιμοποιήσει το θέμα ως σημείο συζήτησης για την εσωτερική πολιτική, αντί για μια μεγάλη προσπάθεια να αναγκάσει μια αλλαγή αισθήματος στη Φινλανδία και τη Σουηδία.

Τον Δεκέμβριο του 2022, σουηδικό δικαστήριο μπλόκαρε την έκδοση του Τούρκου δημοσιογράφου Μπουλέντ Κενές, που είχε απαιτήσει η τουρκική κυβέρνηση λόγω των φερόμενων δεσμών του με τους γκιουλενιστές. Ο Κενές κατηγόρησε τον Ερντογάν ότι απαιτεί την έκδοσή του επειδή ήταν γνωστός αντιπολιτευόμενος δημοσιογράφος και όχι επειδή έχει συγκεκριμένα και ισχυρά στοιχεία εναντίον του.

Οι ΗΠΑ είναι πιθανόν να συνεχίσουν να συνδέουν την επερχόμενη πώληση των F-16 στην Τουρκία με την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, ενώ η πολιτική της Τουρκίας θα ενισχύσει το γενικότερο αίσθημα της Δύσης πως οι πολιτικές της Άγκυρας υπονομεύουν την αποτελεσματικότητα της συμμαχίας.

Μακροπρόθεσμα, αυτό θα μεταφραστεί σε μεγαλύτερη πολιτική πίεση, ώστε οι ΗΠΑ να προσπαθήσουν να αναγκάσουν την Τουρκία να αλλάξει πολιτική και να ευθυγραμμιστεί καλύτερα με τη συμμαχία. Τον Ιανουάριο του 2023, η Wall Street Journal ανέφερε πως η κυβέρνηση Μπάιντεν προετοιμάζεται να ενημερώσει το Κογκρέσο για την από καιρό επιδιωκόμενη πώληση των F-16 στην Τουρκία, προκειμένου να εκσυγχρονιστεί η πολεμική αεροπορία της χώρας, αλλά η πώληση θα εξαρτηθεί τόσο από την έγκριση του κογκρέσου όσο και από τη συναίνεση της Τουρκίας για την ένταξη σκανδιναβικών χωρών στο ΝΑΤΟ.

Στο Κογκρέσο, ο γερουσιαστής Ρόμπερτ Μενέντεζ -που συχνά καθυστερεί πωλήσεις όπλων μέσω της θέσης που έχει ως πρόεδρος της Επιτροπής Ενόπλων Δυνάμεων- έχει επίσης απειλήσει πως θα μπλοκάρει την πώληση εν μέρει, βάσει της αντίθεσης της Τουρκίας σε ό,τι αφορά την ένταξη αλλά και λόγω των επιδόσεων της Άγκυρας στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τέτοιες θέσεις φαίνονται πιθανό να σκληρύνουν ακόμα περισσότερο, εάν μετά τις εκλογές εξακολουθεί να μην υπάρχει πρόοδος στο θέμα της ένταξης των σκανδιναβικών χωρών στη συμμαχία.

Οι σχέσεις Τουρκίας-Δύσης είναι τεταμένες και λόγω άλλων τουρκικών πολιτικών, συμπεριλαμβανομένης της σχετικής ουδετερότητας της πρώτης στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, όπου η Άγκυρα μέχρι στιγμής αρνείται να εφαρμόσει κυρώσεις κατά της Μόσχας, για να αποφύγει να βλάψει την ασταθή οικονομία της Τουρκίας.

Η Τουρκία και οι ΗΠΑ από καιρό βρίσκονται επίσης σε κόντρα λόγω της στενής σχέσης της Ουάσιγκτον με τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις, που χρησιμοποιούν Κούρδους μαχητές τους οποίους η Τουρκία κατηγορεί ως τρομοκράτες, λόγω της αγοράς ρωσικών S-400 καθώς και λόγω των γενικότερων επιδόσεων της Τουρκίας στα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Τον Σεπτέμβριο του 2022, Αμερικανοί και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι πίεσαν σιωπηρά την Άγκυρα να βάλει τέλος στο ρωσικό σύστημα πληρωμών Mir, προκειμένου να απομονώσει τη ρωσική οικονομία, κίνηση στην οποία η Τουρκία είχε αρχικά αντισταθεί, σε μια προσπάθεια να διατηρήσει οικονομικές σχέσεις με τη Μόσχα.

Αυτές οι απειλές δεν μετατράπηκαν σε ισχυρές κυρώσεις, αλλά ήταν ενδεικτικές της αυξημένης προθυμίας της Δύσης να πιέσει την Τουρκία να απομακρυνθεί από την ουδέτερη στάση της στον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο.