Το Ισραήλ, η Παλαιστίνη και η προβληματική λύση των δύο κρατών

Το Ισραήλ και η Χαμάς είναι ορκισμένοι εχθροί. Αλλά συμφωνούν σε ορισμένα πράγματα. Ούτε η κυβέρνηση του Ισραήλ, ούτε η Χαμάς, έχουν πραγματικό συμφέρον να δοθεί μια «λύση δυο κρατών» στον πόλεμο Ισραήλ-Παλαιστίνης. Και καμία από τις δυο πλευρές δεν θέλει να σταματήσουν οι μάχες στη Γάζα –παρά το ότι η περιοχή γύρω τους καταστρέφεται.

Ωστόσο, κάποια στιγμή οι μάχες θα σταματήσουν. Την επόμενη ημέρα, ο κόσμος θα αντιμετωπίσει μια σειρά επειγόντων ερωτημάτων. Ποιος θα ανοικοδομήσει την περιοχή, ποιος θα την κυβερνήσει, πώς θα εφοδιάζεται;

Ακόμη και η κυβέρνηση Μπάιντεν επιμένει ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να επανακαταλάβει τη Γάζα. Αλλά οι σχέσεις μεταξύ του Ισραήλ και του ΟΗΕ έχουν ουσιαστικά καταρρεύσει. Και ο ΟΗΕ θα ήταν δικαιολογημένα επιφυλακτικός στην διεύρυνση των αρμοδιοτήτων του στη Γάζα, δεδομένου ότι περισσότεροι από εκατό υπάλληλοί του έχουν σκοτωθεί κατά την ισραηλινή επίθεση στην περιοχή.

Ελλείψει καλύτερης εναλλακτικής λύσης, οι ΗΠΑ επεξεργάζονται σχέδια για να επαναφέρουν την Παλαιστινιακή Αρχή, η οποία είναι κατ’ όνομα υπεύθυνη για τμήματα της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης, στη Γάζα. Αλλά η Παλαιστινιακή Αρχή θεωρείται ευρέως ως ένας αδύναμος και διεφθαρμένος οργανισμός με μικρή αξιοπιστία (αυτό είναι ένα ακόμα σημείο στο οποίο συμφωνούν το Ισραήλ και η Χαμάς).

Όσον αφορά τα χρήματα, έχω ακούσει ανώτερους αξιωματούχους της ΕΕ να λένε απερίφραστα ότι η Ευρώπη δεν θα πληρώσει για την ανοικοδόμηση της Γάζας (τα χρηματικά ποσά που απαιτούνται από την Ουκρανία είναι ήδη ασύλληπτα). Το αμερικανικό Κογκρέσο φαίνεται να στρέφεται εναντίον κάθε μορφής ξένης βοήθειας. Ο κόσμος μιλάει αβίαστα για τους Σαουδάραβες και άλλους Άραβες του Κόλπου που πληρώνουν το λογαριασμό. Αλλά θα το κάνουν πράγματι αυτό - χωρίς σαφείς πολιτικές δομές για να χρηματοδοτήσουν τη Γάζα;

Έτσι, μπορεί να μην υπάρχει τρόπος να αντιμετωπιστεί η άμεση καταστροφή στη Γάζα χωρίς συμφωνία, τουλάχιστον στα χαρτιά, για μια μακροπρόθεσμη πολιτική λύση.

Οι Σαουδάραβες, όπως και οι Αμερικανοί και η ΕΕ, υποστηρίζουν εδώ και καιρό τη λύση των δύο κρατών - στο πλαίσιο της εξομάλυνσης των σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και του αραβικού κόσμου. Όμως, αυτές τις μέρες, ακόμη και οι υποστηρικτές της λύσης των δύο κρατών ακούγονται συχνά να ντρέπονται να προφέρουν τη φράση. Είναι κατανοητό. Η ιδέα αυτή προωθείται επανειλημμένα εδώ και περισσότερο από 30 χρόνια - αλλά σταθερά αποτυγχάνει να ριζώσει.

Οι συνθήκες για μια συμφωνία δύο κρατών είναι, από τις περισσότερες απόψεις, πολύ χειρότερες από ό,τι ήταν το 1991 - όταν η ειρηνευτική διάσκεψη της Μαδρίτης έβαλε την ιδέα σταθερά στη διεθνή ατζέντα. Τότε, υπήρχαν λιγότεροι από 100.000 Ισραηλινοί έποικοι στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Σήμερα υπάρχουν περίπου 500.000.

Στη δεκαετία του 1990, υπήρχαν ακμάζοντα κινήματα ειρήνης τόσο στο Ισραήλ, όσο και μεταξύ των Παλαιστινίων. Αλλά αυτό ήταν πριν από την επέκταση των ισραηλινών εποικισμών στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη, τις δύο παλαιστινιακές ιντιφάντες, την τρομοκρατία στο εσωτερικό του Ισραήλ, την άνοδο της Χαμάς στη Γάζα και τις επανειλημμένες ισραηλινές επιθέσεις στην περιοχή.

Τα στρατόπεδα που τάσσονται υπέρ της ειρήνης τόσο στην Παλαιστίνη, όσο και στο Ισραήλ ήταν ήδη περιθωριοποιημένα, πριν από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ. Τώρα, όπως αναφέρει ο συνάδελφός μου Άντριου Ίνγκλανγ, ακόμη και ορισμένοι Ισραηλινοί που συμμετέχουν στον διακοινοτικό διάλογο μπαίνουν στη διαδικασία να μιλούν για «αφανισμό της Γάζας». Αν οι Ισραηλινοί αισθάνονται έτσι μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου, γιατί οι Παλαιστίνιοι να αισθάνονται διαφορετικά για το Ισραήλ μετά από περισσότερους από 17.000 θανάτους στη Γάζα;

Η ζοφερή αλήθεια είναι ότι μερικές από τις χειρότερες υποψίες που έχουν οι δύο πλευρές η μία για την άλλη είναι αληθινές. Η Χαμάς έχει πει επανειλημμένα ότι θα ήθελε να καταστρέψει το Ισραήλ και να σφάξει περισσότερους Ισραηλινούς. Υπάρχουν ακροδεξιοί εξτρεμιστές σε καίριες θέσεις στην ισραηλινή κυβέρνηση, οι οποίοι ονειρεύονται ανοιχτά να διώξουν τους Παλαιστίνιους από την κατεχόμενη Δυτική Όχθη και τη Γάζα.

Από τις 7 Οκτωβρίου, η κυβέρνηση Νετανιάχου δεν έχει επεξεργαστεί κανένα νέο μακροπρόθεσμο όραμα για το ισραηλινο-παλαιστινιακό ζήτημα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το Ισραήλ είναι τόσο επικεντρωμένο στο στόχο του, την καταστροφή της Χαμάς, που δεν μπορεί να σκεφτεί μακροπρόθεσμα. Ή μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι το σχέδιο της κυβέρνησης περιλαμβάνει τον εξαναγκασμό των κατοίκων της Γάζας να πάνε στην Αίγυπτο - μια ιδέα που τόσο η κυβέρνηση Μπάιντεν, όσο και η ίδια η Αίγυπτος έχουν επανειλημμένα απορρίψει.

Ο Νετανιάχου - όπως και ο πάλαι ποτέ φίλος του, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν (οι δύο άνδρες είχαν μια μακρά συνομιλία αυτή την εβδομάδα) - μπορεί να ελπίζει ότι θα ανοίξουν νέες ευκαιρίες, εάν και όταν ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέψει στον Λευκό Οίκο. Αλλά υπάρχει ένα εμπόδιο σε αυτή τη στρατηγική. Ο Τραμπ και ο γαμπρός του, Τζάρεντ Κούσνερ, είναι ένθερμοι υποστηρικτές του Ισραήλ. Ωστόσο, δίνουν επίσης μεγάλη σημασία στη σχέση τους με τους Σαουδάραβες. Το 2017, το πρώτο ταξίδι του Τραμπ ως προέδρου ήταν στο Ριάντ.

Ορισμένοι άνθρωποι γύρω από τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, τον de facto Σαουδάραβα ηγεμόνα, είναι εντυπωσιακά αδιάφοροι για την παλαιστινιακή υπόθεση. Η πραγματική τους εστίαση παραμένει ο εκσυγχρονισμός της Σαουδικής Αραβίας. Η εξομάλυνση των σχέσεων με το Ισραήλ, μια τεχνολογική δύναμη, θα μπορούσε να συμβάλει στην επίτευξη αυτού του στόχου - καθώς και να αναγκάσει τους Αμερικανούς να δώσουν στο Ριάντ εγγυήσεις ασφαλείας. Αλλά οι Σαουδάραβες γνωρίζουν ότι δεν μπορούν τώρα να εξομαλύνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ, αν φανεί ότι προδίδουν τους Παλαιστινίους κατά τη διαδικασία.

Έτσι, αν η Σαουδική Αραβία εμπλακεί σε μια προσπάθεια ανασυγκρότησης της Γάζας, σίγουρα θα απαιτήσει ως αντάλλαγμα πιο ουσιαστικές δεσμεύσεις του Ισραήλ για ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι να αμφιβάλλει κανείς για το αν το Ισραήλ θα μπορούσε ποτέ να τηρήσει οποιαδήποτε τέτοια υπόσχεση. Αλλά ο λαός της Γάζας δεν μπορεί απλά να αφεθεί να ζει ανάμεσα στα ερείπια των σπιτιών του. Η παροχή βραχυπρόθεσμης βοήθειας προς αυτούς εξακολουθεί να απαιτεί ένα μακροπρόθεσμο όραμα για την Παλαιστίνη. Αν κάποιος έχει μια καλύτερη ιδέα απ’ ότι είναι τα δύο κράτη για δύο λαούς, τώρα είναι η ώρα να εμφανιστεί.

© The Financial Times Limited 2023. All rights reserved.
FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Ltd.
Not to be redistributed, copied or modified in any way.
Euro2day.gr is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation