Το τελευταίο διάστημα υπήρξε ένας έντονος και ενδιαφέρον δημόσιος διάλογος, επειδή το κρατικό ΕΚΚΟΜΕΔ απέσυρε τη χρηματοδότηση του σε ένα ντοκιμαντέρ του Skai, με τη δημοσιογραφική επιμέλεια του Αλέξη Παπαχελά, το οποίο θα περιελάμβανε συνέντευξη του Δημήτρη Κουφοντίνα και άλλων φυλακισμένων τρομοκρατών.
Η δημοσίευση τέτοιων συνεντεύξεων δεν βρίσκεται εκτός του σύγχρονου «δυτικού πολιτισμού». Υπάρχουν πολλά προηγούμενα και μάλιστα για χειρότερες περιπτώσεις. Με περιβόητους serial killers, οι οποίοι σκότωναν απλώς επειδή αυτό τους ικανοποιούσε, χωρίς οποιαδήποτε απόπειρα πολιτικής αιτιολόγησης.
Το αν αυτό είναι σωστό ή λάθος, αν τελικά ενθαρρύνει άλλα άρρωστα μυαλά, είναι μια μεγάλη συζήτηση, που τα προηγούμενα τουλάχιστον χρόνια, υποτασσόταν στην ελευθερία του λόγου και της έκφρασης.
Ένας καταδικασμένος βαρυποινίτης, μπορεί με βάση τον σύγχρονο δημοκρατικό πολιτισμό μεγάλου μέρους της Δύσης, να γίνει πλούσιος από τα δικαιώματα του βιβλίου που θα γράψει ή τις συνεντεύξεις που θα δώσει. Είναι αυτό σωστό, ή μήπως είναι λάθος; Σίγουρη απάντηση δεν έχει υπάρξει, μόνο απόψεις και για τις δύο πλευρές.
Στη περίπτωση του ντοκιμαντέρ για την 17 Νοέμβρη, κανένα θέμα κρατικής λογοκρισίας δεν τέθηκε, ας μην μπερδευόμαστε. Το θέμα που τέθηκε είναι αν δικαιούται μια κρατική οντότητα να χρηματοδοτεί, έστω και εν μέρει, μια τέτοια συνέντευξη.
Όσο κι αν φανεί σε κάποιους παράξενο, πρόκειται για ίδιας «υφής» δίλημμα, με αυτό που τέθηκε από κάποιους, όταν ο τότε βουλευτής της Νίκης, Νίκος Παπαδόπουλος, εισέβαλε και βανδάλισε μια έκθεση της Εθνικής Πινακοθήκης, επειδή ορισμένα έργα προσέβαλλαν το θρησκευτικό του συναίσθημα.
Θα έπρεπε ένας οργανισμός που λειτουργεί με χρήματα των φορολογούμενων, να εκθέτει έργα που προσβάλλουν το συναίσθημα σημαντικού μέρους των θρησκευόμενων πολιτών;
Δύσκολα διλήμματα τα οποία έχουν «σίγουρες» απαντήσεις μόνο για τους απόλυτους και τους φανατισμένους. Για αυτό και οι λύσεις που δίνονται από την πολιτεία, όσο κι αν παρουσιάζονται ως μόνιμες, δεν αντέχουν πάντα στη συγκυρία του «κοινού αισθήματος», που ενίοτε μεταβάλλεται.
Από τον Βολτέρο στη σκιά του νέου Μακαρθισμού
Δυστυχώς όμως, στη «φωτισμένη Ευρώπη», στην οποία κι εμείς ανήκουμε, αρχίζουν να προκύπτουν πολύ σοβαρότερα θέματα.
Για να το πούμε με μια φράση, ο γερουσιαστής Μακάρθι, ένα όνομα που στιγμάτισε την αμερικανική δημοκρατία στην πρώτη εποχή του Ψυχρού Πολέμου, με το κυνήγι μαγισσών κατά των «κομμουνιστών», σιγά σιγά φαίνεται να μετοικεί μεταθανάτια στην Ευρώπη. Διεκδικώντας τη θέση του Βολταίρου, στον οποίο αποδίδεται, ως περιγραφή τρίτου για τις θέσεις του, η διάσημη φράση «διαφωνώ με όσα λες, αλλά θα υπερασπιστώ μέχρι θανάτου το δικαίωμα σου να τα λες».
Αυτή η ρήση αφορά ένα από τα θεμέλια της «δυτικού τύπου δημοκρατίας», στην οποία, ας μην γελιόμαστε, οι πολίτες έχουν δύο βασικά δικαιώματα: Να λένε ελεύθερα την άποψη τους και να ψηφίζουν ανά διαστήματα, αν τους αρέσει ή κυβέρνηση και με ποιον θα ήθελαν να την αντικαταστήσουν.
Σε μεγάλα τμήματα της σημερινής δημοκρατικής Ευρώπης όμως, είναι μάλλον πιο εύκολο να δηλώσεις δημοσίως ότι αισθάνεσαι… γάτα, παρά να εκφράσεις σκληρή κριτική για θέματα που ενοχλούν το ευρωπαϊκό κατεστημένο και τους ισχυρούς εκπροσώπους του. Ιδίως όταν έχουν να κάνουν με το μεταναστευτικό, τον εθνικισμό, ή τη Ρωσία και την Ουκρανία.
Η ηγεσία της Κομισιόν, αναμφίβολα με την υποστήριξη των «φιλελεύθερων» κυβερνήσεων σε ισχυρά κράτη της Ευρώπης, υποτίθεται ότι ενισχύει συνεχώς το πλαίσιο «προστασίας» των πολιτών της από «υποβολιμαία συμφέροντα», στα social media.
Aναθέτοντας σε τρίτους, από το πλέγμα των «ανεξάρτητων» ΜΚΟ, που λιγότερο ή περισσότερο χρηματοδοτούνται από την… ίδια, να κάνει το χωροφύλακα, γνωστότερο πλέον ως «fact checker».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι μυστικές υπηρεσίες διαφόρων χωρών, από τη Ρωσία και την Κίνα, έως χώρες της Μέσης Ανατολής, χρησιμοποιούν τα social media για να διαμορφώσουν απόψεις, ή να πλήξουν αντιπάλους. Το ίδιο όμως κάνουν και οι Δυτικές Δημοκρατίες.
Ποιος πληρώνει, για παράδειγμα, τους στρατούς φιλοουκρανικών τρολ που επίσης ξημεροβραδιάζονται ποστάροντας συχνότατα fake news και βρίζοντας όσους έχουν αντίθετη άποψη; Ποιος τους ελέγχει;
Πώς φτάσαμε στο σημείο ακόμη και ο Economist, να παραδέχεται προ μηνών ότι η βρετανική αστυνομία, μια χώρα από τα πρότυπα της δυτικής δημοκρατίας, «περιορίζει την ελευθερία του λόγου με ανησυχητικούς τρόπους», σημειώνοντας ότι οι συλλήψεις για… on line σχόλια ενίοτε ασήμαντα, έφτασαν τις… χίλιες το μήνα;
Υπάρχουν βεβαίως και τα παραδοσιακά ΜΜΕ, τα οποία δεν παραλείπουν να επαινούν οι άρχοντες των Βρυξελλών. Μόνο που κι εκεί η κατάσταση έχει γίνει παράδοξη.
Eλάχιστοι ίσως περίμεναν ότι θα δούμε πρωτοσέλιδο του Politico.eu (αμερικανογερμανικών συμφερόντων), να χαρακτηρίζει το Βέλγιο και τον πρωθυπουργό του, Μπαρτ Ντε Βέβερ «πολυτιμότερο πράκτορα του Πούτιν στην Ευρώπη».
Γιατί; Επειδή τόσο ο ίδιος όσο και η συντριπτική πλειονότητα του πολιτικού συστήματος της χώρας του, θεώρησαν ότι το Βέλγιο δεν πρέπει να φέρει το κύριο βάρος της δημιουργικής κατάσχεσης των αποθεματικών της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσίας, που βρίσκονται εκεί. Κι απαίτησαν σθεναρά, πλήρη αλληλεγγύη στην ευθύνη.
Πλην όμως, ουδείς μεγαλόσχημος πολιτικός καταδίκασε αυτό το δημοσίευμα, εκτός από τον ίδιο τον Βέλγο πρωθυπουργό, ο οποίος επέλεξε- και ορθά- να κρύψει κάπως την οργή του, καταφεύγοντας στη σάτιρα:
Ίσως συνέβη αυτό, διότι το Politico ακολουθεί πιστά τη γραμμή του κατεστημένου των Βρυξελλών και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Αντίθετα με ένα άλλο μεγάλο site, που καλύπτει στενά τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, το Euractiv.com.
Εκείνο, όπως κατήγγειλε πρόσφατα η ηγεσία του, τιμωρήθηκε με απαγόρευση της παρουσίας δημοσιογράφων του στα λεγόμενα «background briefings» της Κομισιόν. Στα οποία η τελευταία, «περνάει γραμμή» στα ΜΜΕ για τις θέσεις της.
Η «κόκκινη απειλή» στην Ευρώπη του 21ου αιώνα
Μαζί με το ψυχροπολεμικό κρεσέντο που έχει κάνει την εμφάνιση του στην Ευρώπη, με τις συνεχείς δηλώσεις πολύ υψηλόβαθμων αξιωματούχων, στη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, για πόλεμο με τη Ρωσία και προετοιμασία αιματοβαμμένων «θυσιών» της νέας γενιάς, η ελευθερία του λόγου υποτάσσεται στην αντίληψη των όψιμα πανικοβλημένων, που «πρέπει» να κυριαρχήσει.
Η κατάσταση στα μεγάλα διεθνή MME των φιλελεύθερων κάποτε απόψεων, αρχίζει πια να θυμίζει την περίοδο της περιβόητης «κόκκινης απειλής» δηλαδή του φαινομένου που αποκαλέστηκε «Red Scare» στις ΗΠΑ.
Στη δεύτερη περίοδο της «κόκκινης απειλής» τη δεκαετία του 1950, η υστερία για τον κομμουνιστικό κίνδυνο και τους πράκτορες του, μια εκδοχή αυτού που αποκαλούμε σήμερα «υβριδική απειλή», οδήγησε στο φαινόμενο του μακαρθισμού, προκαλώντας την απαξίωση και τη δίωξη, ακόμη και καλλιτεχνών, πολλές φορές με εντελώς ανύπαρκτα στοιχεία.
Τους πραγματικούς πράκτορες της ΕΣΣΔ, όμως, διότι και τέτοιοι υπήρχαν, δεν κατάφεραν να τους βρουν, όπως αποκαλύφθηκε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Σήμερα, ειδικά στο Βορρά της Ευρώπης, όσοι εκφράζουν δημοσίως αποκλίνουσες απόψεις, σε σχέση με την κεντρική γραμμή για τον πόλεμο στην Ουκρανία, εξοστρακίζονται από τα μεγάλα διεθνή ΜΜΕ, καθυβρίζονται από τα τρολ του διαδικτύου και με ευκολία χαρακτηρίζονται «μίσθαρνα υποχείρια» του Πούτιν.
Ακόμη και στη χώρα μας, είδαμε πρόσφατα παραπολιτικές στήλες να υπαινίσσονται ευθέως ότι η στάση βαριών ονομάτων της πολιτικής μας σκηνής με διαφορετικές πολιτικές καταβολές, όπως ο Κώστας Καραμανλής, ο Αντώνης Σαμαράς και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, μπορεί να εξυπηρετεί ρωσικά συμφέροντα!
Ωστόσο στις 15 Δεκεμβρίου συνέβη κάτι άλλο, σοβαρότερο. Μετά από εισήγηση της ύπατης εκπροσώπου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δηλαδή της Eσθονής Κάγια Κάλλας και με απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, επιβλήθηκαν κυρώσεις σε διάφορα φυσικά πρόσωπα, κυρίως Ρώσους.
Μεταξύ τους όμως, αυτή τη φορά ήταν και ο Ζακ Μπόντ, ένας Ελβετός πολίτης, απόστρατος συνταγματάρχης του στρατού, με εμπειρία στις μυστικές υπηρεσίες και στην αντιτρομοκρατία και σημαντικές θέσεις παλαιότερα, τόσο σε υπηρεσίες των Ηνωμένων Εθνών, όσο και στο ΝΑΤΟ. Στον οποίο επιβλήθηκε απαγόρευση εισόδου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά και πάγωμα τυχόν περιουσιακών στοιχείων του στην ΕΕ.
Ποια είναι η κατηγορία; Ότι μια σειρά βιβλίων που έχει εκδώσει και η παρουσία του σε «φιλορωσικές» εκπομπές, τον καθιστούν «φερέφωνο της ρωσικής προπαγάνδας», που υπερασπίζεται «θεωρίες συνωμοσίας υπέρ της Ρωσίας, όπως ότι η Ουκρανία υποκίνησε τη ρωσική εισβολή, επειδή ήθελε να μπει στο ΝΑΤΟ».
Για αυτό το λόγο και χωρίς να υπάρχει καμία απόδειξη ότι είναι χρηματοδοτούμενος πράκτορας της Ρωσίας, ή κάποιες ελεγχόμενες πράξεις, η σχετική απόφαση της ΕΕ καταλήγει:
«Ο Ζακ Μποντ ευθύνεται για την εφαρμογή ή τη στήριξη ενεργειών ή πολιτικών, αποδιδόμενων στην Κυβέρνηση της Ρωσικής Ομοσπονδίας, οι οποίες υπονομεύουν ή απειλούν τη σταθερότητα ή την ασφάλεια σε τρίτη χώρα (την Ουκρανία), μέσω της εμπλοκής του σε πρακτικές χειραγώγησης και παρέμβασης στην ενημέρωση».
Η «μαχόμενη» δημοκρατία προπομπός της… ανελεύθερης;
Με άλλα λόγια, τα όργανα της δημοκρατικής Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποφάσισαν ότι οι- έστω συνωμοσιολογικές- απόψεις και τα βιβλία ενός Ελβετού απόστρατου συνταγματάρχη, άγνωστου στους περισσότερους, υπονομεύουν ή απειλούν τη σταθερότητα και την ασφάλεια στην Ουκρανία!
Πρόκειται για επικίνδυνο προηγούμενο, σε μια περιοχή που κάποτε βρισκόταν στο άλλο άκρο, δίνοντας αγώνες και θρηνώντας θύματα, όπως με την επίθεση μουσουλμάνων εξτρεμιστών στο περιοδικό Charlie Hebdo, για το απόλυτο δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης. Ακόμη και στα εξ ορισμού πολύ ευαίσθητα, θρησκευτικά ζητήματα.
Που έχουν άραγε εξαφανιστεί σήμερα, αυτοί οι διαπρύσιοι υποστηρικτές του ελεύθερου λόγου και της έκφρασης;
Κάποιοι, ίσως να ισχυριστούν ότι βρισκόμαστε σε περίοδο «μαχόμενης δημοκρατίας», ότι όσα συμβαίνουν γίνονται για να υπερασπιστούν τελικά αυτές τις αρχές. Υπάρχει όμως και η άλλη άποψη. Που λέει ότι ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις. Ότι αυτή η υφέρπουσα αποστασιοποίηση από βασικές αρχές της Δημοκρατίας, ακόμη και εν είναι καλοπροαίρετη, μάλλον στρώνει το χαλί, για τις «ανελεύθερες δημοκρατίες».
Διότι κι εκεί οι πολίτες ψηφίζουν. Αλλά δεν μπορούν να πουν πάντα αυτό που θέλουν, ή όταν το λένε, πολύ απλά, δεν ακούγεται. Παρά μόνο στα «καταραμένα» social media, εάν κι αυτά δεν έχουν λογοκριθεί ή απαγορευτεί.
* Καλές γιορτές, με υγεία και ευτυχία. Το επόμενο σημείωμα θα είναι στις οθόνες σας, μετά το νέο έτος.