Στις 31 Μαρτίου, σε σημείωμα με τίτλο «Ουκρανία: Με ευθύνη της Ευρώπης η ειρήνη θα αργήσει», γράφαμε πολύ συγκεκριμένα: «Το βασικό σενάριο πλέον είναι ότι οι ειρηνευτικές διαδικασίες δεν θα λάβουν ουσιαστική μορφή τουλάχιστον έως τα τέλη του τρέχοντος έτους, οπότε θα ξέρουμε και το αποτέλεσμα των θερινών επιχειρήσεων.
Οι εξελίξεις ενδέχεται να επιταχυνθούν, εάν η Ουκρανία παρουσιάσει σημάδια στρατιωτικής κατάρρευσης».
Τα τρέχοντα γεγονότα, με την αιφνιδιαστική κατάθεση νέου ειρηνευτικού σχεδίου από τις ΗΠΑ, δικαιώνουν απόλυτα εκείνη την εκτίμηση, την οποία επαναλάβαμε και δύο μήνες αργότερα.
Οι διαφορές στο νέο σχέδιο του Τραμπ
Όπως περιγράψαμε την προηγούμενη εβδομάδα, μέσα σε μερικούς μήνες, Ευρώπη και Ουκρανία έφτασαν πλέον στη φάση των έσχατων διλημμάτων. Κι αυτό αποτυπώνεται πλήρως στο νέο σχέδιο του Τραμπ, το οποίο από ορισμένες πλευρές είναι χειρότερο για την Ουκρανία, από εκείνα που είχε προτείνει στις προηγούμενες προσπάθειές του. Και φυσικά, είναι πολύ χειρότερο από το κείμενο της Κωνσταντινούπολης, το 2022, που απορρίφθηκε ανοήτως από τους Ουκρανούς, μετά και από παρέμβαση του Μπόρις Τζόνσον.
Ταυτόχρονα, όμως, παρότι απέχει πολύ από το να αποτελεί «τελικό κείμενο», για μια συνθήκη ειρήνης, περιλαμβάνει πλέον ευρύτερες διαστάσεις.
Αναφέρεται εμμέσως στη μελλοντική θέση της Ρωσίας σε μια ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας, αποκλείοντας την περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ προς ανατολάς, ενώ προδιαγράφει αυστηρή ουδετερότητα στην Ουκρανία, προσφέροντάς της ισχυρό στρατό, τις πολυπόθητες αμερικανικές εγγυήσεις και προδιαγράφοντας πόρους για την ανοικοδόμησή της.
Με άλλα λόγια, παρά την ύπαρξη αρκετών στοιχείων που πολύ απέχουν από τα διπλωματικά ειωθότα, είναι αρκετά ρεαλιστικό και ευρύ, για να αποτελεί βάση ουσιαστικών -και υποχρεωτικά λεπτομερών- διαπραγματεύσεων.
Αυτό φάνηκε να αναγνωρίζεται και από τις αγορές, που είχαν αγνοήσει επιδεικτικά τις προηγούμενες ειρηνευτικές προσπάθειες. Την Παρασκευή, όμως, μετοχές της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας κατέγραψαν σημαντική πτώση, προεξοφλώντας, για πρώτη φορά, την προοπτική τερματισμού του πολέμου. Ίσως και μιας λιγότερο ανταγωνιστικής σχέσης μεταξύ των Βορειοευρωπαίων και της Ρωσίας.
Η αμερικανική πλευρά φαίνεται να διαθέτει και ένα επιπλέον στοιχείο πίεσης: Σύμφωνα με πληροφορίες που δημοσίευσε η Wall Street Journal, «ανώτερος αξιωματούχος των ΗΠΑ δήλωσε ότι οι Ουκρανοί [σ.σ. ο Ουκρανός Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Ρουστέμ Ουμέροφ] άλλαξαν σημαντικά ένα από τα 28 σημεία.
Σε μια προφανή κίνηση για να αποκαλυφθεί η φερόμενη διαφθορά, το προσχέδιο προέβλεπε λογιστικό έλεγχο για όλη τη διεθνή βοήθεια που είχε λάβει η Ουκρανία. Η διατύπωση άλλαξε ώστε να αναφέρει ότι όλα τα μέρη θα λάβουν «πλήρη αμνηστία για τις πράξεις τους κατά τη διάρκεια του πολέμου».
O άμεσα εμπλεκόμενος έσπευσε να βγάλει διάψευση, η οποία όμως δεν φαίνεται να πείθει ούτε τους Ουκρανούς. Κάποιοι, υποθέτουμε όχι μόνο στην Ουκρανία, έχουν λερωμένη τη φωλιά τους και ζητούν «αμνηστία» αντί για έρευνα, πριν σιγήσουν τα όπλα.
Ένα «πλαίσιο» για την αρχή του τέλους
Παρότι τόσο ο ίδιος ο Ζελένσκι όσο και οι Ευρωπαίοι υπέρμαχοι της Ουκρανίας επισήμως δείχνουν αυτή τη φορά πιο διαλλακτική στάση απέναντι στο σχέδιο, είναι μάλλον απίθανο να δούμε τερματισμό των εχθροπραξιών σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Είναι σχεδόν βέβαιο ότι στη διάρκεια των διαβουλεύσεων, τόσο οι Βορειοευρωπαίοι όσο και η πτέρυγα των Δημοκρατικών στις Ηνωμένες Πολιτείες (συνεπικουρούμενη από κάποιους Ρεπουμπλικάνους) θα προσπαθήσουν να βάλουν τρικλοποδιές στην αποδοχή του σχεδίου.
Αυτό φάνηκε από νωρίς, με τις δηλώσεις ορισμένων Ευρωπαίων ηγετών, όπως η Κάγια Κάλας (που εκφράζει την απόλυτη αντίθεση στο σχέδιο, των μικρών χωρών της Βαλτικής), αλλά και από την αντίδραση των μεγάλων διεθνών ΜΜΕ που στηρίζουν απόλυτα αυτό τον πόλεμο, κατηγορούν τον Τραμπ σχεδόν για προδοσία και έσπευσαν να μιλήσουν για «σχέδιο υποταγής» της Ουκρανίας, αδιαφορώντας για τους πραγματικούς συσχετισμούς που έχουν διαμορφωθεί.
Επιβεβαιώθηκε δε την Κυριακή το βράδυ, από τις πληροφορίες για το περιεχόμενο των ανεδαφικών ευρωπαϊκών αντιπροτάσεων που δημοσιοποιήθηκαν χθες. Πρακτικά αποτελούν παλαιότερες εκπεφρασμένες θέσεις, που εφόσον υιοθετηθούν από τις ΗΠΑ, καθιστούν ανέφικτη την αποδοχή του από τη Ρωσία, προσδίδοντάς της τον ρόλο του ηττημένου!
Πρέπει να σημειωθεί ότι και έναντι του σχεδίου Τραμπ, η ρωσική πλευρά, έως στιγμής, κρατά πολύ προσεκτική στάση. Είναι πιθανό ότι θα υπάρξουν και από εκεί αντιρρήσεις επί της ουσίας (π.χ. για το μέγεθος του ουκρανικού στρατού), όπως και απαιτήσεις για πλήρη αποσαφήνιση των όρων του (αρχικού) σχεδίου.
Η Ρωσία θεωρεί (με βάση και τις επίσημες δηλώσεις που έχουν κάνει ο Φρανσουά Ολάντ και η Αγκελα Μέρκελ) ότι εξαπατήθηκε με τις ειρηνευτικές συμφωνίες του Μινσκ, προκειμένου να δοθεί χρόνος εξοπλισμού στην Ουκρανία.
Αυτό σημαίνει ότι ο Βλάντιμιρ Πούτιν θα απαιτήσει πολύ ισχυρές εξασφαλίσεις, σε σχέση με τις προβλέψεις μιας συμφωνίας, ενώ οι ευρωπαϊκές αντιπροτάσεις (περί ΝΑΤΟ, όχι ουδετερότητας της Ουκρανίας κ.λπ.) δεν θα έχουν καμία τύχη.
Δεδομένων των αντιδράσεων από πλευράς Ευρώπης και της έλλειψης διαπραγματευτικής διαδικασίας ως τώρα, στο καλό σενάριο, ίσως ένα σχέδιο σαν το αμερικανικό να καταλήξει σε υλοποίηση συμφωνίας περί την άνοιξη.
Ως τότε, μεσολαβεί ένας πολύ σκληρός χειμώνας για την Ουκρανία (χρηματοδοτικά, ενεργειακά και κυρίως στρατιωτικά), ο οποίος εκτιμάται ότι θα μειώσει περαιτέρω τα όρια αντίρρησης όσων επιδιώκουν συνέχιση του πολέμου.
Το ευρωατλαντικό «κόμμα του πολέμου»
Εδώ και πολύ καιρό, ο πόλεμος στην Ουκρανία εργαλειοποιείται από πολιτικές και άλλες δυνάμεις, σε αμφότερες τις όχθες του Ατλαντικού, προκειμένου να προετοιμάσει την Ευρώπη για μια αδυσώπητη σύγκρουση με τη Ρωσία, χωρίς όμως αντίστοιχη στρατηγική αιτιολόγηση.
Στις ΗΠΑ, επίκεντρο είναι η «αντίσταση» των «γερακιών» που έχουν κατακυριεύσει το Δημοκρατικό κόμμα, διότι γνωρίζουν ότι η ήττα τους στην Ουκρανία θα κάνει την αδικαιολόγητη εισβολή στο Ιράκ να μοιάζει με πταίσμα.
Στην Ευρώπη, πέραν της ιδεολογικής ταύτισης πολλών ευρωπαϊκών ηγεσιών με τα «γεράκια» του Δημοκρατικού κόμματος και τις πολιτικές συνέπειες μιας ήττας, υπάρχει ένας ακόμη παράγοντας. Η πίεση των χωρών γύρω από τη Βαλτική, η οποία συνδυάζεται με τον πανικό των Δυτικοευρωπαίων για τις αμυντικές «τρύπες» που τους δημιουργεί η αποστασιοποίηση των ΗΠΑ.
Η στάση τους, δυστυχώς, ξεχειλίζει από υποκρισία. Μιλούν ακόμη για πιθανότητες νίκης της Ουκρανίας, όταν σχεδόν όλοι οι ειδικοί αναγνωρίζουν πλέον ότι αυτές είναι ανύπαρκτες. Στην πραγματικότητα, επιδιώκουν τη συνέχιση του πολέμου για να «ματώνουν» τη Ρωσία και να κερδίζουν χρόνο προετοιμασίας, προβάλλοντας την αντιπαράθεση ως νομοτέλεια.
Ήδη από τον Μάρτιο του 2025, ο επικεφαλής των γερμανικών μυστικών υπηρεσιών επιβεβαίωσε τα παραπάνω λέγοντας φωναχτά το «μυστικό»: Ότι η παράταση του πολέμου στην Ουκρανία, πιθανώς ως το 2030, εξασφαλίζει την Ευρώπη από μια ρωσική επίθεση!
Παραδόξως, τις προθέσεις αρκετών στην Ευρώπη τις είχε καταλάβει από πολύ νωρίς ο ίδιος ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Το ανέφερε δημοσίως, τον Μάρτιο του 2022, πριν προσδεθεί οριστικά και αμετάκλητα στο άρμα των δυτικών υποστηρικτών του, όπως φαίνεται σε βίντεο της εποχής.
Επιπρόσθετα, ισχυροί κύκλοι της Ευρώπης, με επίκεντρο τη Γερμανία, φαίνεται πλέον να θεωρούν ότι οι τεράστιες νέες δαπάνες στην άμυνα και η προετοιμασία για μια σύγκρουση με τη Ρωσία αποτελούν μεγάλη ευκαιρία οικονομικού και δημοσιονομικού μετασχηματισμού.
Όπως έχουμε ξαναγράψει, προκρίνουν τη λύση του «μιλιταριστικού κεϊνσιανισμού» για την ενίσχυση της ανάπτυξης ( παρότι οι αμυντικές δαπάνες έχουν τον χαμηλότερο πολλαπλασιαστή στο ΑΕΠ) αλλά και ως έναυσμα για τη μείωση του κοινωνικού κράτους, με μικρότερες αντιδράσεις.
Οι «πολεμικές» δηλώσεις και η περίπτωση αποτυχίας
Έτσι εξηγούνται και οι παράδοξες δηλώσεις υπουργών Αμυνας και ανώτατων στρατιωτικών, σε χώρες που απέχουν από τη ρωσική παραμεθόριο αλλά κάνουν λόγο για «τελευταίο ειρηνικό καλοκαίρι στην Ευρώπη» (όπως έγινε με τον Γερμανό υπουργό Άμυνας Μπόρις Πιστόριους), είτε προειδοποιούν για θυσίες ζωών λόγω της ρωσικής απειλής, όπως συνέβη πρόσφατα με τον αρχηγό των ενόπλων δυνάμεων της Γαλλίας.
Ωστόσο, μη έχοντας να παρουσιάσουν οτιδήποτε θετικό στο πεδίο της μάχης, οι οπαδοί του «κόμματος του πολέμου» προσπαθούν ταυτόχρονα να πείσουν ότι η ρωσική οικονομία θα μπει σύντομα σε κρίση και τα δεδομένα θα αλλάξουν. Θέση που αποτελεί φαντασίωση όπως ανέφερε προ ημερών, παραθέτοντας στοιχεία, και ο φανατικός υποστηρικτής της Ουκρανίας, Νιλ Φέργκιουσον, διάσημος καθηγητής και αρθρογράφος του Bloomberg:
Παρ' όλα αυτά, όπως σημειώσαμε, είναι δεδομένο ότι οι οπαδοί της σκληρής αντιπαράθεσης με τη Ρωσία θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις. Αν το καταφέρουν, ο επόμενος γύρος θα γίνει με ακόμη χειρότερους όρους για την Ουκρανία και την Ευρώπη. Διότι η τροχιά του πολέμου δεν πρόκειται να αλλάξει. Κάτι τέτοιο θα απαιτούσε πλέον την άμεση εμπλοκή ευρωπαϊκών δυνάμεων, γεγονός που θα μας έφερνε άμεσα στο κατώφλι του τρίτου παγκόσμιου πολέμου.