Κυβερνητικό πακέτο 10 δισ. «αντίδοτο» στα αυξημένα κόστη ενέργειας

Πόρους έως 10 δισ. ευρώ φιλοδοξεί να ξεκλειδώσει η κυβέρνηση σταδιακά μέχρι το 2032 μέσω τριών νέων κοινοτικών εργαλείων για τη στήριξη των ευάλωτων νοικοκυριών, των πολύ μικρών επιχειρήσεων, καθώς και για την αναβάθμιση κρίσιμων υποδομών και τομέων της οικονομίας.

Στο επίκεντρο βρίσκεται η αντιμετώπιση των κοινωνικών και γεωγραφικών ανισοτήτων που αναμένεται να ενταθούν από το 2027 και μετά, οπότε η Κομισιόν, προκειμένου να καταπολεμήσει την κλιματική αλλαγή και να αποθαρρύνει τη χρήση των ορυκτών καυσίμων, προωθεί την εφαρμογή του περίφημου «φόρου άνθρακα» στα καύσιμα (βενζίνες, ντίζελ) και στα κτίρια που χρησιμοποιούν ακόμη για θέρμανση, αέριο και πετρέλαιο.

Είναι το αμφιλεγόμενο «ETS2». Το νέο και πιο αυστηρό σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών CO2, που σε δύο χρόνια από σήμερα αναμένεται να επεκταθεί σε νέους τομείς, συναντώντας ισχυρότατη κριτική από πολλές χώρες που ανησυχούν ότι τα ενεργειακά τους κόστη θα εκτιναχθούν.

Ενδεικτική είναι πρόσφατη ανάλυση του BloombergNEF, ότι η τιμή των δικαιωμάτων CO2 θα μπορούσε να εκτιναχθεί το 2030 στα 149 €/τόνος από 70-71 € σήμερα.

Αν και πυκνώνουν οι πιέσεις κυβερνήσεων για μετάθεση προς τα πίσω του φόρου άνθρακα -ενδεικτική η στάση του πολωνού πρωθυπουργού Ντόναλντ Τουσκ όσο και η πρόσφατη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας για την πράσινη μετάβαση-,  η Κομισιόν φαίνεται να επιμένει. Και προκειμένου να μετριάσει το πλήγμα, έχει εξαγγείλει ότι το «Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο» θα προικοδοτείται με έσοδα από τις δημοπρασίες δικαιωμάτων εκπομπών CO2, για να χρηματοδοτεί επιδοματικά αλλά κυρίως διαρθρωτικά μέτρα σε ενεργειακά ευάλωτα νοικοκυριά και επενδύσεις σε υποδομές.

Στην περίπτωση της Ελλάδας εκτιμάται ότι μέχρι το 2032, οπότε και θα έχει τεθεί σε πλήρη εφαρμογή το ETS2, δηλαδή το νέο Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών CO2, η χώρα θα μπορούσε να συγκεντρώσει από δημόσιους πόρους κοντά στα 10 δισ. ευρώ, σε μεγάλο βαθμό μέσω δημοπρασιών δικαιωμάτων διοξειδίου του άνθρακα.

Τον σχεδιασμό της ελληνικής κυβέρνησης για το «Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο», καθώς και για δύο ακόμη εργαλεία που θα χρηματοδοτούνται επίσης με έσοδα από τα δικαιώματα εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, το «Ταμείο Εκσυγχρονισμού» και το «Ταμείο Απανθρακοποίησης Νήσων», αναμένεται να παρουσιάσουν σήμερα στο υπουργικό συμβούλιο ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κωστής Χατζηδάκης και ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου.

Στο παιχνίδι έχουν εμπλακεί συνολικά έξι υπουργεία, τα Περιβάλλοντος - Ενέργειας, Μεταφορών - Υποδομών, Παιδείας, Ανάπτυξης, Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και Ναυτιλίας. Η έμφαση που δίνει η κυβέρνηση φαίνεται από το γεγονός ότι τα παραπάνω θα παρουσιαστούν σήμερα σε διυπουργική συνέντευξη υπό τον Κ. Χατζηδάκη και με τη συμμετοχή των Σ. Παπασταύρου, Σ. Ζαχαράκη, Κ. Κυρανάκη, Τ. Θεοδωρικάκο, Δ. Μιχαηλίδου και Β. Κικίλια.

Πόροι άνω των 4 δισ. από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα

Στην κορυφή βρίσκεται το «Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο» που θα μπορούσε να ενεργοποιήσει πόρους πάνω από 4 δισ. ευρώ για στοχευμένα προγράμματα όπως νέα «Εξοικονομώ» για ευάλωτα νοικοκυριά και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, που αναμένεται να πληγούν περισσότερο από το ETS2.

Κάθε ένα από τα παραπάνω υπουργεία θα επιχειρήσει προφανώς να «κουμπώσει» δικές του δράσεις στο «Κοινωνικό Κλιματικό Ταμείο», π.χ. μέτρα για τη μείωση του ενεργειακού κόστους των μετακινήσεων για τους νησιώτες (Ναυτιλίας) ή κοινωνικές κατοικίες χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης (Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας).

Ένα επίσης θέμα που μένει να φανεί αφορά τα μέτρα που θα περιλαμβάνονται στα νέα «Εξοικονομώ» (κατά το παρελθόν είχε επιχειρηθεί να ενταχθούν επιδοτήσεις και για συστήματα κλιματισμού, χωρίς αυτό να καταστεί εφικτό).

Αλλωστε τα μέχρι σήμερα «Εξοικονομώ» δεν έχουν πάει καλά. Από τα προγράμματα της περιόδου 2019-2023, οι καταβληθείσες πληρωμές δεν ξεπερνούν το 10% του συνόλου των εγκεκριμένων αιτήσεων. Τα παράπονα είναι πολλά και η κυβέρνηση προβληματίζεται να αλλάξει το μοντέλο.

Εχει επίσης τη σημασία του ότι ο Κανονισμός του Κλιματικού Ταμείου υποχρεώνει τις χώρες να επαναπροσδιορίσουν τους ευάλωτους που βρίσκονται κάτω του μέσου εισοδηματικού ορίου. Αυτό σημαίνει ότι οι δυνητικά δικαιούχοι τέτοιων δράσεων θα μπορούσαν να είναι πολλαπλάσιοι των σημερινών δικαιούχων του ΚΟΤ (135.000 πέρυσι), κάτι που είναι και το ζητούμενο.

Ποια έργα θα μοιραστούν τα περίπου 2 δισ. ευρώ του Decarbonization Fund

Στην περίπτωση του «Ταμείου Απανθρακοποίησης Νήσων», εκπνέει σήμερα η προθεσμία για την αποστολή στην Κομισιόν της αναλυτικής λίστας με τα πολλές δεκάδες έργα σε Κυκλάδες, Δωδεκάνησα, Ιόνιο και Κρήτη, που εισηγείται η ελληνική πλευρά να χρηματοδοτηθούν από το συγκεκριμένο εργαλείο.

Τα κεφάλαια που θα μαζέψει στον «κουμπαρά» του συνδέονται ευθέως με τα έσοδα από τις δημοπρασίες 25 εκατομμυρίων δικαιωμάτων εκπομπών CO2. Και κρίνοντας από έναν υπολογισμό με λίγο πάνω από 70 €/τόνο CO2, εκτιμάται ότι μπορεί να συγκεντρωθούν κεφάλαια πάνω από τις αρχικές εκτιμήσεις για 1,75 δισ. ευρώ.

Τα έργα θα «σπάνε» σε τρεις πυλώνες: Τις επενδύσεις σε ΑΠΕ, τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις και τις συμπληρωματικές τεχνολογίες (π.χ. μπαταρίες, αντλησιοταμιευτικά, υβριδικά κ.λπ.).

Το πλέον σημαντικό στοίχημα αφορά τις διασυνδέσεις των υπόλοιπων νησιών (Δωδεκάνησα, Β. Αιγαίο), τις οποίες τρέχει ο ΑΔΜΗΕ. Δίχως αυτές, όσο δηλαδή τα νησιά παραμένουν απομονωμένα και δεν μπορούν να πουλήσουν την παραγόμενη ενέργεια στο σύστημα, το «πρασίνισμα» και οι μαζικές επενδύσεις σε ΑΠΕ δεν πρόκειται να περπατήσουν.

Εδώ, το μεγάλο στοίχημα δεν είναι η εξεύρεση των κεφαλαίων, όσο το κατά πόσο τα νησιά διαθέτουν τον διοικητικό μηχανισμό για να τρέξει όλα αυτά τα επιμέρους έργα. Το ίδιο ισχύει ως προς το αν θα βρεθούν οι κατάλληλοι promoters, κάτι που αφορά τους ανάδοχους επενδυτές των δεκάδων διαγωνισμών που θα γίνουν. Κρίνοντας από τη μέχρι τώρα εμπειρία της ΕΤΕΠ, αυτοί συχνά απουσιάζουν, παρά τα χαμηλά επιτόκια δανεισμού.

«Από τους συνολικά 332 δήμους της Ελλάδας, διοικητική ικανότητα για να απορροφούν επιδοτήσεις από τα κοινοτικά ταμεία έχουν μόνο 20. Ξέρετε πόσοι απ' αυτούς αφορούν νησιά; Κανείς», είχε πει σε πρόσφατη ημερίδα ο Γενικός Γραμματέας Ενέργειας του ΥΠΕΝ Αριστοτέλης Αϊβαλιώτης. Εξηγώντας δηλαδή γιατί η διοικητική ικανότητα των δήμων συνδέεται ευθέως με την εξεύρεση πολλών διαθέσιμων να τοποθετηθούν στα νησιά επενδυτών.

Τα πρώτα έσοδα από το Ταμείο Εκσυγχρονισμού

Δίχως να θεωρείται το ίδιο ώριμο με τα δύο άλλα Ταμεία, οι βασικές δράσεις εδώ είναι δύο. Η απανθρακοποίηση και η ενεργειακή εξοικονόμηση. Τέτοια στοχευμένα προγράμματα θα μπορούσαν να αφορούν τις δημόσιες υποδομές, τον πρωτογενή τομέα (αγροτικές εγκαταστάσεις, κ.λπ.), αλλά και τη ναυτιλία.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, το μερίδιο από το δεύτερο «Ταμείο Εκσυγχρονισμού» (2024-2030) πλησιάζει τα 20 εκατομμύρια δικαιώματα εκπομπών CO2, που με μια μέση τιμή άνθρακα 75 €/τόνο μεταφράζονται σε έσοδα 1,5 δισ. ευρώ.

Τον Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) είχε εγκρίνει τις τέσσερις πρώτες επενδυτικές προτάσεις της Ελλάδας, ύψους 208 εκατ. ευρώ. Δύο για ηλεκτρικά λεωφορεία και λεωφορεία υδρογόνου, και δύο για αντλίες θερμότητας σε θερμοκήπια και δημοτικά κολυμβητήρια. Το ποσό αυτό αντιστοιχούσε περίπου στα έσοδα της χώρας από το Ταμείο για το 2024.