Το μοντέλο συμφωνίας για Ουκρανία που επιδιώκει η Μόσχα

Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν άφησε να εννοηθεί δημοσίως τις τελευταίες εβδομάδες ότι θα ήταν ανοιχτός σε συζητήσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία με τους όρους της Μόσχας, ενώ έχει πάρει στρατιωτικά το μομέντουμ, σημειώνει ανάλυση της WSJ.

Τα περιγράμματα μιας συμφωνίας που πιθανότατα θέλει ο Ρώσος ηγέτης φαίνονται σε ένα προσχέδιο συνθήκης ειρήνης που συντάχθηκε από Ρώσους και Ουκρανούς διαπραγματευτές τον Απρίλιο του 2022, περίπου έξι εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου. Δυτικοί αξιωματούχοι και αναλυτές λένε ότι αυτοί οι στόχοι παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητοι μετά από δύο χρόνια μαχών: Μετατροπή της Ουκρανίας σε ένα «ουδέτερο» κράτος, μόνιμα ευάλωτο στη ρωσική στρατιωτική επιθετικότητα.

Ενώ οι γενικές γραμμές των τελικά αποτυχημένων ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων έχουν αποκαλυφθεί, το πλήρες έγγραφο 17 σελίδων, το οποίο διάβασε η Wall Street Journal δεν έχει δημοσιοποιηθεί.

Το έγγραφο, με ημερομηνία 15 Απριλίου 2022, σκιαγραφεί τον τρόπο με τον οποίο οι διαπραγματευτές και στις δύο πλευρές προσπάθησαν να τερματίσουν τις μάχες συμφωνώντας να μετατρέψουν την Ουκρανία σε ένα «μόνιμα ουδέτερο κράτος που δεν συμμετέχει σε στρατιωτικά μπλοκ», στο οποίο απαγορεύεται η ανοικοδόμηση του στρατού με Δυτική υποστήριξη και το οποίο αφήνει την Κριμαία υπό τον de facto ρωσικό έλεγχο.

Τελικά δεν υπήρξε καμία συμφωνία. Το μέγεθος των ρωσικών εγκλημάτων πολέμου στην Ουκρανία έγινε εμφανές, η στρατιωτική δύναμη της Ουκρανίας βελτιώθηκε και η Δύση έστειλε όπλα για να ενισχύσει το Κίεβο.

Σήμερα, η Ουκρανία λέει ότι δεν θα ξεκινήσει ειρηνευτικές συνομιλίες έως ότου η Ρωσία αποσύρει τα στρατεύματα από τη χώρα. Δύο χρόνια σύγκρουσης έχουν σκληρύνει την ουκρανική κοινή γνώμη ενάντια σε κάθε είδους ειρηνευτική συμφωνία και ο Ουκρανός πρόεδρος Β. Ζελένσκι έχει προειδοποιήσει ότι οποιαδήποτε διακοπή των εχθροπραξιών θα επέτρεπε απλώς στη Ρωσία να επανεξοπλιστεί και να επιτεθεί πιο δυνατά στην Ουκρανία αργότερα. Οι αναλυτές λένε ότι μια στρατιωτική νίκη φαίνεται όλο και πιο απρόσιτη και για τις δυο πλευρές.

Το έγγραφο δείχνει τις μεγάλες παραχωρήσεις που εξέταζαν οι διαπραγματευτές από την ουκρανική πλευρά, καθώς το Κίεβο πάλευε τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Λειτουργεί επίσης ως υπενθύμιση των συμβιβασμών που η Ρωσία μπορεί να προσπαθήσει να αναγκάσει την Ουκρανία να καταπιεί εάν η δυτική στρατιωτική υποστήριξη στερέψει και η Ρωσία πετύχει σημαντικά εδαφικά κέρδη.

Το προσχέδιο συνθήκης αναφέρει ότι η Ουκρανία, ενώ της επιτρέπεται να επιδιώξει την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, δεν θα της επιτραπεί να ενταχθεί σε στρατιωτικές συμμαχίες, όπως το ΝΑΤΟ. Δεν θα επιτρέπονταν ξένα όπλα στο ουκρανικό έδαφος. Ο στρατός της Ουκρανίας θα μειωθεί σε ένα συγκεκριμένο μέγεθος. Η Ρωσία προσπάθησε να περιορίσει τα πάντα, από τον αριθμό των στρατευμάτων και των αρμάτων μάχης μέχρι το μέγιστο βεληνεκές των ουκρανικών πυραύλων.

Η χερσόνησος της Κριμαίας, ήδη κατεχόμενη από τη Ρωσία, θα παρέμενε υπό την επιρροή της Μόσχας και δεν θα θεωρούνταν ουδέτερη. Η Μόσχα πίεσε επίσης ώστε η ρωσική γλώσσα να λειτουργεί σε ίση βάση με την ουκρανική στην κυβέρνηση και τα δικαστήρια, μια ρήτρα που δεν είχε υπογράψει το Κίεβο, σύμφωνα με το προσχέδιο του εγγράφου.

Το μέλλον της περιοχής της ανατολικής Ουκρανίας στο οποίο εισέβαλε κρυφά και κατελήφθη από τη Ρωσία το 2014, δεν συμπεριλήφθηκε στο προσχέδιο, αφήνοντας τον Πούτιν και τον Ζελένσκι να ολοκληρώσουν τις συνομιλίες πρόσωπο με πρόσωπο. Αυτή η συνάντηση δεν έγινε ποτέ.

Η συνθήκη επρόκειτο να είναι εγγυημένη από ξένες δυνάμεις, οι οποίες αναφέρονται στο έγγραφο όπως οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Κίνα, η Γαλλία και η Ρωσία. Σε αυτές τις χώρες θα ανατεθεί η ευθύνη να υπερασπιστούν την ουδετερότητα της Ουκρανίας εάν παραβιαζόταν η συνθήκη. Ωστόσο, ενώ ίσχυε η συνθήκη, οι εγγυητές θα έπρεπε να «τερματίσουν διεθνείς συνθήκες και συμφωνίες, ασυμβίβαστες με τη μόνιμη ουδετερότητα της Ουκρανίας», συμπεριλαμβανομένων τυχόν υποσχέσεων για διμερή στρατιωτική βοήθεια. Οι διεθνείς εγγυήσεις ασφαλείας δεν θα ισχύουν για την Κριμαία και τη Σεβαστούπολη.

Το έγγραφο αντικατοπτρίζει τις βαθιά ριζωμένες ρωσικές φοβίες ότι η Δύση, με επικεφαλής τις ΗΠΑ, ανέπτυξε για χρόνια την Ουκρανία ως «αντι-Ρωσία» για να υπονομεύσει, να περιορίσει και να προσπαθήσει να καταλάβει τον έλεγχο της Ρωσίας. Μετά την αποτυχία της αρχικής προσπάθειας του Πούτιν να πάρει τον έλεγχο του Κιέβου και να ανατρέψει την κυβέρνηση, το έγγραφο φαίνεται να προσφέρει το επόμενο καλύτερο πράγμα: έναν τρόπο να διακοπεί η δυτική υποστήριξη προς το Κίεβο, γράφει η WSJ.

Ενώ ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσφέρθηκε νωρίτερα αυτή την εβδομάδα να φιλοξενήσει εκ νέου συνομιλίες, οποιαδήποτε νέα προσπάθεια ειρήνης φαίνεται απίθανη στο άμεσο μέλλον, ενώ η Ουκρανία αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα.  

Δυτικοί αξιωματούχοι προειδοποιούν ότι παρά τα δύο χρόνια δαπανηρών μαχών, ο Πούτιν διατηρεί τους μαξιμαλιστικούς του στόχους στην Ουκρανία, οι οποίοι περιλαμβάνουν την αλλαγή καθεστώτος στο Κίεβο για να εξασφαλίσει ένα κράτος που θα τηρεί τις εντολές του Κρεμλίνου.

Οποιαδήποτε τέτοια ειρηνευτική συμφωνία από την Ουκρανία «την αφήνει στο έλεος της Ρωσίας για οποιαδήποτε μελλοντική επανάληψη της εισβολής», λέει ο Keir Giles, διευθυντής στο Conflict Studies Research Centre, ένα think tank στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Ο πρώτος γύρος δοκιμαστικών ειρηνευτικών συνομιλιών ξεκίνησε λίγες μόνο μέρες μετά την εισβολή του Φεβρουαρίου 2022. Το σχέδιο συνθήκης με την Ουκρανία περιελάμβανε την απαγόρευση ξένων όπλων, «συμπεριλαμβανομένων των πυραυλικών όπλων κάθε τύπου, των ενόπλων δυνάμεων και των σχηματισμών». Η Μόσχα ήθελε οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας να διαθέτουν 85.000 στρατιώτες, 342 άρματα μάχης και 519 πυροβόλα. Οι Ουκρανοί διαπραγματευτές ήθελαν 250.000 στρατιώτες, 800 άρματα μάχης και 1.900 πυροβόλα, σύμφωνα με το έγγραφο. Η Ρωσία ήθελε το βεληνεκές των ουκρανικών πυραύλων να έχει ανώτατο όριο τα 40 χιλιόμετρα. 

Οι διαπραγματεύσεις συνεχίστηκαν -ακόμη και μέσω του Zoom- αλλά τελικά σταμάτησαν εντελώς τον Ιούνιο του 2022.