* Οι πίνακες που αφορούν στις προβλέψεις και εκτιμήσεις για τις βασικές ισοτιμίες δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Aν και ο περίφημος «πόλεμος των νομισμάτων» ίσως να αποτελεί και κάποια υπερβολή των αγορών, εντούτοις, όπως εκτιμάται, το επόμενο διάστημα οι «αντιδικίες» μάλλον θα συνεχιστούν, καθώς κάποιες χώρες θα προσπαθούν να προστατεύσουν την ανταγωνιστικότητά τους, αποφεύγοντας ωστόσο να προκαλέσουν κινήσεις προστατευτισμού από τις άλλες.

Κι ενώ μια νέα συμφωνία για τις συναλλαγματικές ισοτιμίες σε αυτήν τη χρονική στιγμή συγκεντρώνει ελάχιστες πιθανότητες, μακροπρόθεσμα ίσως τα πάντα να κριθούν από τη μελλοντική διαμόρφωση των ισορροπιών μεταξύ των νομισμάτων του παλαιού ανεπτυγμένου κόσμου (δολάριο ΗΠΑ, ευρώ, γεν, στερλίνα) και των νομισμάτων του δυναμικού νέου κόσμου των μεγάλων αναδυόμενων αγορών, οι οποίες βλέπουν την οικονομική και πολιτική τους άνοδο να συνεχίζεται...

Υπάρχει, πάντως, μια διαδεδομένη άποψη στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη σύμφωνα με την οποία τα ασιατικά νομίσματα (ειδικά της Κίνας) είναι πλήρως υποτιμημένα και, αν αυτό με κάποιον τρόπο διορθωνόταν, θα περιορίζονταν και οι παγκόσμιες ανισορροπίες, και αυτό με τη σειρά του θα βοηθούσε και την παγκόσμια οικονομία.

Με την παραπάνω άποψη, όμως, δεν συμφωνούν αρκετές ασιατικές χώρες, οι οποίες θεωρούν πως οι ανισορροπίες αυτές είναι αποτέλεσμα δομικών προβλημάτων στον ανεπτυγμένο κόσμο.

--- Αγώνας... υποτίμησης

Σε αυτό το πλαίσιο, η άνοδος του ευρώ, η ισχνή ανάκαμψη της οικονομίας των ΗΠΑ και η δήλωση Σαρκοζί για «μια νέα νομισματική τάξη» αναζωπύρωσαν το τελευταίο διάστημα τις φήμες για... πόλεμο των νομισμάτων ανάμεσα στις ισχυρές οικονομίες του πλανήτη μας.

«Είμαστε στη μέση ενός διεθνούς συναλλαγματικού πολέμου, μιας γενικής αποδυνάμωσης των νομισμάτων», προειδοποίησε ο υπουργός Οικονομικών της Βραζιλίας, ενώ ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτίμησε ότι, «αν και δεν εισερχόμαστε σε μια εποχή νομισματικών πολέμων, σαφέστατα όμως θα υπάρχουν εντάσεις».

Για συναλλαγματικό πόλεμο προειδοποίησε και ο δισεκατομμυριούχος επενδυτής κ. Τζορτζ Σόρος σε συνέντευξή του στο ΒΒC, υπογραμμίζοντας ότι η πολιτική του υποτιμημένου γουάν, που μετέτρεψε την Κίνα σε υπ’ αριθμόν ένα εξαγωγέα διεθνώς, δεν μπορεί να συνεχιστεί.

Το Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων, επίσης, εκπροσωπώντας περισσότερους από 420 μεγάλους οικονομικούς οργανισμούς, προχώρησε σε δημόσια έκκληση για το πρώτο παγκόσμιο σύμφωνο συναλλάγματος από το Ρlaza Αccord του 1985.
 
Συνολικά, όπως φαίνεται, οι ισχυρές οικονομίες του πλανήτη επιδιώκουν με την υποτίμηση των νομισμάτων τους να αυξήσουν τις εξαγωγές τους, ενώ, καθώς τόσο πολλές χώρες θέλουν να ρίξουν την αξία των νομισμάτων τους, η ένταση έχει μάλλον φουντώσει για τα καλά.

Την τακτική αυτή εφαρμόζει εδώ και καιρό η Κίνα, ενώ και άλλα κράτη προσπαθούν να προχωρήσουν στην υποτίμηση των νομισμάτων τους. Για σοβαρές ανησυχίες και αγκάθια κάνουν λόγο οι αναλυτές ισοτιμιών, επισημαίνοντας τα ανησυχητικά μηνύματα που στέλνουν η μείωση των βασικών επιτοκίων της Ιαπωνίας στο μηδέν και η φημολογία ότι η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ θα διοχετεύσει ρευστό στις αγορές για να ενισχύσει την ισχνή ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας.

Όλα αυτά, όμως, αποτελούν ανταγωνιστικές στρεβλώσεις στο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα, αλλά, αφού οι στρεβλώσεις αυτές επιδρούν θετικά σε ορισμένες οικονομίες, κάθε χώρα έχει τις ιδιαιτερότητές της και επιδιώκει να αντιμετωπίσει τα προβλήματα με τη δική της στρατηγική.

Αν και οι φήμες αναφορικά με μια ενδεχόμενη διεθνή συμφωνία η οποία θα στοχεύει στη σταθεροποίηση των αγορών συναλλάγματος και θα διαχειρίζεται με τακτικό τρόπο την πτώση του δολαρίου εντάθηκαν, καθώς μικρά και μεγάλα κράτη προσβλέπουν στο φθηνό νόμισμα για να αντιμετωπίσουν με ανώδυνο τρόπο τα οικονομικά τους προβλήματα, μια νέα παγκόσμια νομισματική συμφωνία μοιάζει μάλλον απίθανη το επόμενο διάστημα, περιορίζοντας και τις πραγματικά ελεύθερα κυμαινόμενες συναλλαγματικές ισοτιμίες των νομισμάτων.

--- Το περιβάλλον τώρα

Την ίδια στιγμή, ενώ στην ευρωζώνη οι φωνές που κάνουν λόγο για τερματισμό στο πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας αυξάνουν, η Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ είναι έτοιμη για νέα ποσοτική χαλάρωση, γεγονός που πιέζει το δολάριο. Αυτή η τάση ίσως αναστραφεί κατά τις επικείμενες εκλογές.

Επίσης, σε ένα περιβάλλον που τροφοδοτείται από τη χρηματική ρευστότητα, οι μετοχικές αγορές αυτήν την περίοδο δείχνουν ότι μπορούν να συνεχίσουν την κερδοφορία τους.

Η ενίσχυση του ρόλου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στην αντιμετώπιση μελλοντικών νομισματικών πολέμων, πάντως, ήταν το θέμα που κυριάρχησε στην πρόσφατη σύνοδο του διεθνούς οργανισμού και της Παγκόσμιας Τράπεζας που πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον.

Στο μείζον ζήτημα της νομισματικής πολιτικής στην παρούσα χρονική στιγμή δεν στάθηκε δυνατόν να γεφυρωθεί το χάσμα, κυρίως ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα. Η διάσταση απόψεων έγινε κάτι παραπάνω από εμφανής στο κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε και στο οποίο αναφέρεται απλώς ότι ο ρόλος του ΔΝΤ θα πρέπει να αναβαθμιστεί, ενώ υπογραμμίζεται η ανάγκη να βρεθεί λύση στο άμεσο μέλλον.

Ο Αμερικανός υπουργός Οικονομικών, κ. Τίμοθι Γκάιτνερ, δήλωσε ότι το ΔΝΤ θα πρέπει να ενισχύσει την εποπτεία του στην πολιτική των συναλλαγματικών ισοτιμιών προκειμένου να ασκηθούν μεγαλύτερες πιέσεις στην Κίνα και στις λοιπές αναδυόμενες οικονομίες.

Αναφορικά με την πιθανότητα η Κίνα να αλλάξει τελικά πολιτική, ορισμένοι οικονομολόγοι εκτιμούν πως μεσοπρόθεσμα θα εμμείνει στις θέσεις της, μακροπρόθεσμα όμως θα μεταρρυθμίσει τη νομισματική της πολιτική για έναν πολύ απλό λόγο: η κινεζική οικονομία θα αναπτυχθεί με πολύ πιο γοργούς ρυθμούς από ό,τι οι δυτικές αγορές και ως εκ τούτου η εσωτερική αγορά θα αποκτήσει μεγαλύτερη σημασία από τις εξαγωγές.

Πάντως, καθώς οι Αμερικανοί χρειάζονται τους Κινέζους όσο και οι Κινέζοι τους Αμερικανούς, υπάρχει έντονη αλληλεξάρτηση και επομένως ένας νομισματικός πόλεμος που θα οδηγούσε στον προστατευτισμό μάλλον δεν είναι επιθυμητός από κανέναν.

Κάποιοι οικονομολόγοι, επίσης, εκτιμούν πως μέχρι σήμερα ο μεγάλος κερδισμένος από τον διεθνή ανταγωνισμό των υποτιμήσεων των νομισμάτωνη είναι η Γερμανία. Είναι κερδισμένη από τις «τεκτονικές κινήσεις» των τελευταίων ετών στο διεθνές εμπόριο και αισιοδοξεί για την καταπολέμηση της ανεργίας, αλλά φοβάται ότι μια διολίσθηση νομισμάτων θα μπορούσε να πυροδοτήσει τον πληθωρισμό.

Αυτός ο ανταγωνισμός υποτιμήσεων γίνεται προφανώς γιατί οι Αμερικανοί προσπαθούν να υποτιμήσουν το δολάριο μέσω μιας χαλαρής νομισματικής πολιτικής. Κάτι παρόμοιο έχουν κάνει ήδη οι Ιάπωνες, οι Νοτιοκορεάτες και οι Βραζιλιάνοι. Όσο για τον πληθωρισμό, αυτός ο κίνδυνος εκδηλώνεται κυρίως στις χώρες που υποτιμούν. Όπως υποστηρίζουν ορισμένοι αναλυτές, στις υπόλοιπες μάλλον το αντίθετο συμβαίνει: εκεί οδηγούμαστε στην κατεύθυνση του αποπληθωρισμού.

--- Οι αντιστοιχίες

Ορισμένοι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι οι ανταγωνιστικές υποτιμήσεις θυμίζουν τα πρώτα χρόνια μετά την οικονομική κρίση του 1929-30, όταν οι μεγάλες οικονομικές δυνάμεις είχαν επιδοθεί σε εμπορικό πόλεμο με αλλεπάλληλες υποτιμήσεις των νομισμάτων τους για να βελτιώσουν τις εξαγωγικές επιδόσεις τους.

Αποτέλεσμα: ο συνεχής ανταγωνισμός στη μείωση του κόστους παρέσυρε την παγκόσμια οικονομία σε νέα κρίση. Σήμερα, λοιπόν, ίσως οι κίνδυνοι να μην προέρχονται από τις νομισματικές παρεμβάσεις, αλλά από τα πιθανά αντίμετρα προστατευτισμού που μπορεί να προκαλέσουν αν τα πράγματα αρχίσουν να ξεφεύγουν.

Η αλληλεξάρτηση των αγορών, πάντως, είναι δεδομένη. Εάν οι Ευρωπαίοι ακολουθήσουν το παράδειγμα των Αμερικανών, τότε θα διαπιστώσουν ότι δεν πλήττονται μόνο οι κινεζικές εξαγωγές, αλλά και η ανάπτυξη της ίδιας της ευρωπαϊκής οικονομίας.

Όταν μειώνει κάποιος τον όγκο των συναλλαγών, περιορίζει αντίστοιχα και τις εξαγωγές του, γιατί σε αυτήν την περίπτωση οι Κινέζοι δεν θα διαθέτουν χρήματα για να αγοράσουν τα δικά μας εμπορεύματα.
 
Τα προστατευτικά μέτρα θα γίνουν μπούμερανγκ, ιδιαίτερα για τη Γερμανία, που είναι εξαγωγική δύναμη και μάλιστα εξάγει κεφαλαιουχικά αγαθά, ενώ αντιθέτως οι Κινέζοι εξειδικεύονται σε καταναλωτικά αγαθά, υφάσματα, φθηνά ηλεκτρονικά και παρόμοια προϊόντα.

Αν συνεχιστεί πάντως ο ανταγωνισμός των υποτιμήσεων, η γερμανική οικονομία, που έχει προετοιμαστεί κατάλληλα για το ευρώ μειώνοντας τα κόστη πριν καθιερωθεί το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα, με αποτέλεσμα να είναι σήμερα εξαιρετικά ανταγωνιστική, θα είναι και η μεγάλη κερδισμένη.
 
Για να μην ενισχύσει όμως μελλοντικά τον προστατευτισμό, ορισμένοι οικονομολόγοι εκτιμούν πως θα πρέπει η γερμανική οικονομία να επαναπροσανατολιστεί δίνοντας έμφαση πλέον στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης.

Σύμφωνα με την Deutsche Βank, μεσοπρόθεσμα, όπως στην περίπτωση της Ιταλίας υπάρχει οικονομικό χάσμα μεταξύ Βορρά και Νότου, το ίδιο θα συμβεί και στη ζώνη του ευρώ μεταξύ των αδύναμων χωρών της «περιφέρειας» σε σχέση με τα ισχυρά κράτη του «πυρήνα».

Σε αυτό το πλαίσιο, το χάσμα μεταξύ των πλούσιων και των φτωχών στη ζώνη του ευρώ θα αυξηθεί, με ό,τι αυτό σημαίνει και για την Ελλάδα, η οποία δεν έχει ξεφύγει ακόμη από τη στενωπό. Σε αυτήν την περίπτωση, μάλιστα, η Ελλάδα θα πρέπει να «αποκτήσει» το δικό της μοντέλο ανάπτυξης, καθώς μελλοντικά ίσως οι αγορές να αμφισβητήσουν και πάλι την ικανότητα ορισμένων χωρών να εξυπηρετήσουν το χρέος τους...

* Οι πίνακες που αφορούν στις προβλέψεις και εκτιμήσεις για τις βασικές ισοτιμίες δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 656ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 15 - 19 Οκτωβρίου 2010.