* Οι πίνακες που αφορούν στις αποδόσεις των εμπορευμάτων από το χαμηλό 12μήνου και στις προβλέψεις των Deutsche Bank, HSBC, Credit Suisse για τα εμπορεύματα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

Aν και η άνοδος των κινεζικών επιτοκίων και η μερική ισχυροποίηση του δολαρίου αποτέλεσαν την αφορμή για διόρθωση των εμπορευμάτων, κοινή συνισταμένη των εκτιμήσεων των αναλυτών είναι ότι ο αναμενόμενος δεύτερος γύρος ποσοτικής χαλάρωσης στις ΗΠΑ θα παρατείνει μάλλον την ανοδική τους τάση, η οποία μακροπρόθεσμα συντηρείται τόσο από τη ζήτηση όσο και από τις ισχυρές προοπτικές των αναδυόμενων αγορών.

Για διάστημα σχεδόν επτά χρόνων πριν από την τελευταία μεγάλη κρίση, τα εμπορεύματα βρέθηκαν σε μια παρατεταμένη bull market, που οδήγησε τις τιμές τους στα ύψη. Η κατάρρευση ήρθε το 2008, όταν κυριάρχησαν η «μεγάλη απομόχλευση» (μείωση των επενδύσεων με δανεικά) και η ύφεση.

Καθώς όμως το 2009 άρχισε να παγιώνεται η αντίληψη ότι το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης αποτελεί πλέον παρελθόν, τα πράγματα άλλαξαν ξανά. Έτσι, η αυξανόμενη ζήτηση για πρώτες ύλες από την Κίνα, η ανάγκη ορισμένων βιομηχανιών να επανακτήσουν τα αποθέματά τους και η ενίσχυση της διάθεσης για ανάληψη επενδυτικού ρίσκου συνέτειναν στην ανάκαμψη των τιμών.

Στις αρχές του 2010 οι αναλυτές εκτιμούσαν και πάλι ότι, καθώς οι παρεμβάσεις των Αρχών είχαν εξαλείψει τα σενάρια καταστροφής, η εικόνα στα εμπορεύματα θα ήταν καλύτερη. Όταν όμως το β΄ τρίμηνο του έτους έκαναν την εμφάνισή τους η κρίση χρέους στην περιφέρεια της ευρωζώνης και οι φόβοι για το ενδεχόμενο νέας επιβράδυνσης στην παγκόσμια οικονομία, τα εμπορεύματα πήραν εκ νέου την κατιούσα. Εξάλλου, ο αντίκτυπος στη ζήτηση για τα κυκλικά εμπορεύματα ήταν αρνητικός, σε αντίθεση με τα πολύτιμα μέταλλα, που άρχισαν να σημειώνουν άνοδο.

Ο χρυσός, για παράδειγμα, το τελευταίο διάστημα σημειώνει αλλεπάλληλα ιστορικά ρεκόρ, το ασήμι βρέθηκε σε υψηλό 30 ετών, κέρδη παρουσιάζει και ο λευκόχρυσος, ενώ το παλλάδιο εμφανίζει τις υψηλότερες αποδόσεις, αντικατοπτρίζοντας τη στροφή των επενδυτών στην «ασφάλεια» των πολύτιμων μετάλλων.

Ακόμη, στη διάρκεια του καλοκαιριού, οι πυρκαγιές στη Ρωσία προκάλεσαν καταστροφές στη σοδειά του σιταριού και τελικά απαγόρευση στις εξαγωγές, με αποτέλεσμα η τιμή του να εκτιναχτεί, συμπαρασύροντας και τα άλλα αγροτικά προϊόντα, ιδίως εκείνα που είναι «κοντινά» υποκατάστατα.

--- Οι πρωταγωνιστές

Έτσι, μέχρι σήμερα, για το 2010 ανοδικά κινούνται κυρίως τα πολύτιμα μέταλλα και τα αγροτικά προϊόντα, ενώ ξεχωρίζουν επίσης το τιτάνιο, το νικέλιο, ο χάλυβας, ο σίδηρος αλλά και οι ευρωπαϊκοί ρύποι, την ώρα όπου η εικόνα στα βιομηχανικά μέταλλα παραμένει μάλλον μικτή.

Εξετάζοντας κάποιος την εικόνα των εμπορευμάτων από τα χαμηλά επίπεδα των τελευταίων 12 μηνών διαπιστώνει πως τα κέρδη για το παλλάδιο ανήλθαν στο 84%, για το βαμβάκι στο 82%, για το καλαμπόκι και ο κασσίτερος στο 81%, για το σιτάρι στο 73% και για το κριθάρι στο 71%.

Η ακατέργαστη ζάχαρη αυξήθηκε αντίστοιχα 69%, ο μόλυβδος 54%, το ασήμι και η ελαιοκράμβη 52%, τα ελαστικά και το νικέλιο 51%, το νάιλον και ο ψευδάργυρος 47%, ο καφές 38%, ο χαλκός 37%, το αλουμίνιο 36%, ο χαρτοπολτός 35%, η ξυλεία 32%, ο χρυσός 30%, η σόγια 28%, το πετρέλαιο και ο χάλυβας 24%, το ρύζι 11% και το κακάο σημείωσε άνοδο 8%.

Αν εξετάσουμε πόσο απέχουμε από το υψηλό που σημείωσαν τα τελευταία χρόνια (περίοδος 2007 - 2009), βλέπουμε πως το νικέλιο βρίσκεται σήμερα 55% χαμηλότερα, το ρύζι 52%, το σιτάρι 50%, ο ψευδάργυρος 48%, ο χάλυβας 43%, το πετρέλαιο 42%, ο μόλυβδος 40%, το κριθάρι 31%, η σόγια 30%, το καλαμπόκι 24%, το αλουμίνιο 21%, η ξυλεία 20%, το κακάο 18%, ο χαλκός 6% και η ακατέργαστη ζάχαρη έχει σημειώσει πτώση 1%.

Αντίθετα, υψηλότερα κινούνται το βαμβάκι (30%), ο χρυσός (13%), το ασήμι (12%), τα ελαστικά (11%), ο καφές (10%), ο πολτός (6%), το τιτάνιο (6%) κ.ά.

--- Η τάση

Συνολικά, όπως εκτιμούν και οι ειδικοί, σε αυτήν τη χρονική στιγμή τα πολύτιμα μέταλλα και τα αγροτικά προϊόντα θα συνεχίσουν να ευνοούνται από τις εξελίξεις, ενώ στις κορυφαίες επιλογές σύμφωνα με κάποιους αναλυτές εμπορευμάτων συγκαταλέγονται κυρίως το παλλάδιο, τα σιδηρομεταλλεύματα, ο θερμικός άνθρακας, ο χαλκός και ο ψευδάργυρος.

Ωστόσο, ίσως το ενδιαφέρον των επενδυτών μεσοπρόθεσμα θα πρέπει να είναι στραμμένο στην πορεία της παγκόσμιας ανάπτυξης, η οποία και θα καθορίσει τελικά τις οριστικές αποδόσεις. 

* Ειδικά για τον χρυσό, η Deutsche Βank, αν και αναμένει βραχυχρόνια μια διόρθωση στα πολύτιμα μέταλλα, εκτιμά ότι για να θεωρηθεί «φούσκα» η τιμή του θα πρέπει να ξεπεράσει τα 2.000 δολάρια ανά ουγκιά, αποτιμώντας ως ρεαλιστική τη μέση τιμή των 1.455 δολαρίων ανά ουγκιά για το 2011, ενώ προβλέπει τιμές στα 1.600 δολάρια ανά ουγκιά το 2012. Η γερμανική τράπεζα, πάντως, υποστηρίζει πως τα κέρδη θα είναι υψηλότερα μεσοπρόθεσμα για το ασήμι, ενώ η Citi, εμφανίζεται να ευνοεί το παλλάδιο. 

* Στον τομέα της ενέργειας, σύμφωνα με τους ειδικούς της Deutsche Bank, η αύξηση της ζήτησης για πετρέλαιο θα προέλθει κατά 60% από την περιοχή της Ασίας (εκτός Ιαπωνίας) το 2011, αλλά αναμένει η μέση τιμή του brent να κυμανθεί στα 80 δολάρια/βαρέλι το ίδιο έτος.

Εκτιμήσεις της Goldman Sachs και της JP Morgan Chase κάνουν λόγο για άνοδο των τιμών του πετρελαίου κυρίως το δεύτερο εξάμηνο του 2011. Την άνοδο του αργού στηρίζουν και οι εκτιμήσεις ότι οι χώρες του ΟPΕC θα οδηγήσουν την τιμή του «μαύρου χρυσού» στα 100 δολάρια το βαρέλι για να αντισταθμίσουν τα διαφυγόντα κέρδη τους από τυχόν νέα πτώση της ισοτιμίας του δολαρίου. Ωστόσο, όπως εκτιμάται, η αύξηση της προσφοράς από το Ιράκ θα συγκρατήσει τελικά τις τιμές. 

* Τα αγροτικά προϊόντα, πάντως, θεωρούνται από πολλούς υποψήφια για υπεραποδόσεις μεσομακροχρόνια. Ο ΟΗΕ, εξάλλου, εκτιμά ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός θα αυξηθεί από σχεδόν 7 δισ. φέτος σε πάνω από 9 δισ. το 2050.

Η αύξηση του πληθυσμού, όμως, θα προκαλέσει ενίσχυση στη ζήτηση και για τα γεωργικά προϊόντα. Λόγω της υψηλής ζήτησης, σε συνδυασμό με περιορισμούς της προσφοράς (π.χ. μείωση των γεωργικών εκτάσεων, πλημμύρες), οι τιμές των γεωργικών προϊόντων αναμένεται ότι θα ακολουθήσουν ανοδική τάση. Επιπλέον, η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου σε πολλές αναδυόμενες χώρες έχει επίσης αντίκτυπο στις διατροφικές συνήθειες.

--- Η «ειδική» αιτία

Οι άνθρωποι θα καταναλώνουν περισσότερο κρέας και γαλακτοκομικά προϊόντα. Ωστόσο, για ένα κιλό χοιρινού κρέατος απαιτούνται επτά έως εννέα κιλά δημητριακών. Η εξέλιξη αυτή θα ασκούσε σαφώς ανοδική πίεση στις τιμές των γεωργικών προϊόντων.

Οι παραγωγοί αυτών των αγροτικών προϊόντων (soft commodities) και των λιπασμάτων θα έχουν τη μεγαλύτερη ωφέλεια μακροπρόθεσμα. Οι αναδυόμενες αγορές διαδραματίζουν εξίσου κυρίαρχο ρόλο στη ζήτηση και για τα «σκληρά» εμπορεύματα (hard commodities), όπως τα μέταλλα.

Η βασική αιτία γι’ αυτό είναι η αστυφιλία. Βάσει στοιχείων του ΟΗΕ, μεταξύ των ετών 2000 και 2030 αναμένεται ότι 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα προστεθούν στις αστικές περιοχές, κυρίως στην Ασία. Στην Κίνα, ήδη περίπου το 50% των ανθρώπων ζει σήμερα σε αστικές περιοχές. Αυτό το ποσοστό εκτιμάται ότι θα αυξηθεί στο 60% το 2030.

Ο αστικός πληθυσμός στην Ινδία αναμένεται να σημειώσει άνοδο από το 30% σε ποσοστό άνω του 40% το 2030. Συγκριτικά, το 75% του ευρωπαϊκού πληθυσμού ζει σε αστικές περιοχές, ενώ στις ΗΠΑ το ποσοστό αυτό ανέρχεται στο 80%.

Συνεπώς, και όσον αφορά σε αυτήν την παράμετρο, ανοίγονται μεγάλες προοπτικές, καθώς η προσφορά δεν αρκεί για να αντισταθμίσει την ισχυρή ζήτηση. Λόγω αυτής της τάσης αστυφιλίας, οι αναδυόμενες αγορές, και ιδίως η Κίνα, είναι η παγκόσμια κινητήρια δύναμη της ζήτησης για εμπορεύματα.

Κατασκευαστικά υλικά και μέταλλα, όπως ο χάλυβας, ο χαλκός και ο ψευδάργυρος, θα παρουσιάσουν υψηλή ζήτηση. Το μερίδιο των αναδυόμενων αγορών στην παγκόσμια ζήτηση για βασικά μέταλλα αυτήν τη στιγμή κυμαίνεται σε ποσοστό 30% - 50%. Η προσφορά αυξάνεται επίσης, αλλά δεν αρκεί για να αντισταθμίσει τη ζήτηση. Οι ανεπαρκείς επενδύσεις στην παραγωγή τις τελευταίες δεκαετίες έχουν δημιουργήσει ελλείψεις που θα διατηρηθούν για αρκετά χρόνια.

Παράλληλα, καθώς η διαθεσιμότητα της καλλιεργήσιμης γης επηρεάζει την προσφορά των αγροτικών προϊόντων, τα μηνύματα από τον τομέα αυτόν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μεγάλες ελεύθερες εκτάσεις, για παράδειγμα, στο βόρειο και στο δυτικό τμήμα της Κίνας έχουν πλέον ερημοποιηθεί. Στη Ρωσία μεγάλες περιοχές είναι είτε βραχώδεις είτε σκεπασμένες από χιόνι για αρκετό διάστημα κάθε χρόνο.

Επιπρόσθετα, οι υποδομές σε περιοχές με υψηλό δυναμικό αγροτικής παραγωγής παραμένουν πάρα πολύ φτωχές, ενώ στη Βραζιλία το μεγαλύτερο μέρος της καλλιεργήσιμης γης είναι μέρος του δάσους του Αμαζονίου, μιας περιοχής που έχει γίνει στόχος των καλλιεργητών και στο παρελθόν.

Στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση μεγάλο ποσοστό των ελεύθερων εκτάσεων έχει αποκτήσει αστικά χαρακτηριστικά, περιορίζοντας έτσι τις περιοχές που θα μπορούσαν ενδεχομένως να υποστηρίξουν μια αυξημένη αγροτική παραγωγή.

Τα τελευταία γεγονότα, λόγου χάρη, στην αγορά των σιτηρών υπογραμμίζουν τα μακροπρόθεσμα προβλήματα που σχετίζονται με την επάρκεια των τροφίμων, τα οποία με τη σειρά τους επηρεάζουν σημαντικά άλλα αγροτικά προϊόντα. Κάθε αύξηση των σιτοπαραγωγικών εκτάσεων αποβαίνει σε βάρος της παραγωγής σόγιας ή καλαμποκιού, δύο προϊόντων με πολύ περιορισμένα αποθέματα.

--- Το ντόμινο

Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να λειτουργήσει πάλι ως καταλύτης στην περαιτέρω άνοδο της τιμής του καλαμποκιού ή της σόγιας, γεγονός που θα είχε θετική επίδραση στην τιμή του φοινικέλαιου.

Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνήσεις θα ενισχύσουν μεσοπρόθεσμα την παγκόσμια παραγωγή βιοκαυσίμων, ενώ είναι πιθανό να αυξηθούν και οι τιμές των λιπασμάτων, καθώς θα υπάρχει μεγαλύτερη εντατικοποίηση ορισμένων καλλιεργειών υψηλής απόδοσης.
 
Εξάλλου, το κλίμα που διαμορφώνεται ευνοεί την κινητικότητα στον κλάδο αγροτικής παραγωγής, καθώς η πολυδιάσπαση του χώρου δίνει τη δυνατότητα στις μεγάλες επιχειρήσεις να αντιμετωπίζουν θετικά τις εξαγορές εταιρειών παραγωγής λιπασμάτων.

Οι αυξήσεις στα αγροτικά προϊόντα, λοιπόν, ενδέχεται να αποτελούν μέρος μιας πιο μακροπρόθεσμης διαδικασίας, στο τέλος, της οποίας οι τιμές θα ισορροπήσουν σε υψηλότερα επίπεδα, κάτι που έχει συμβεί ήδη στους τομείς των μετάλλων και της ενέργειας. Πάντως σύμφωνα με τους ειδικούς ο αγροτικός κλάδος εισέρχεται θεωρητικά σε φάση υπεραπόδοσης.

* Οι πίνακες που αφορούν στις αποδόσεις των εμπορευμάτων από το χαμηλό 12μήνου και στις προβλέψεις των Deutsche Bank, HSBC, Credit Suisse για τα εμπορεύματα δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

** Αναδημοσίευση από το 657ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, 22 - 26 Οκτωβρίου 2010.