Το μέλλον δεν μοιάζει να είναι λαμπρό

Μιλώντας χθες στην εικονική διάσκεψη Bloomberg Invest Global, ο διευθύνων σύμβουλος της Blackrock,  Stephen Schwarzman, προέβλεψε οικονομική ανάκαμψη τύπου “V” σε δύο φάσεις.

Η πρώτη φάση θα υποστηρίζεται από το σταδιακό άνοιγμα των επιχειρήσεων και τη ρευστότητα, αλλά δεν θα είναι αρκετή για να οδηγήσει την οικονομία στα επίπεδα του 2019. Η ανακάλυψη ενός εμβολίου θα τροφοδοτήσει τη δεύτερη φάση της ανάκαμψης, τόνισε ο ίδιος, συμπληρώνοντας πως 130 φάρμακα δοκιμάζονται σήμερα και είναι πιθανό τουλάχιστον ένα από αυτά να αφιχθεί νωρίτερα από το αναμενόμενο.

Ο κ. Schwarzman αναφερόταν στην αμερικανική οικονομία, όμως η περιγραφή θα μπορούσε επίσης να ταιριάξει σ’ άλλες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής. Πρόκειται για μια αισιόδοξη ανάγνωση της σημερινής κατάστασης, που φαίνεται πως συμμερίζεται σημαντικό μέρος των συμμετεχόντων στις αγορές.

Όμως δεν συμφωνούν όλοι μ’ αυτή την άποψη, αν κρίνουμε από την άνοδο της τιμής του συμβολαίου του χρυσού για παράδοση τον Αύγουστο στα 1.779 δολάρια η ουγγιά χθες, που συνιστά το υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 8 ετών. Η άνοδος του χρυσού αποδίδετο στις ανησυχίες των επενδυτών για την έξαρση των κρουσμάτων του νέου κορωνοϊού, που δεν είναι καλό νέο για την οικονομία. Όμως, είναι επίσης γνωστό πως ο χρυσός επωφελείται από τα χαμηλά επιτόκια στα οποία είναι προσκολλημένες οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες.

Οι επενδυτές στο πολύτιμο μέταλλο δεν είναι οι μόνοι που είναι προβληματισμένοι. Αναλυτές και οικονομολόγοι, όπως ο Niall Ferguson, επισημαίνουν ότι οι πανδημίες συμπιέζουν τη συνολική ζήτηση και χρειάζεται χρόνος για να επιστρέψει η οικονομική δραστηριότητα στα προηγούμενα επίπεδα μετά την καραντίνα. Αυτό ευνοεί ένα πιο αποπληθωριστικό περιβάλλον, που χαρακτηρίζεται από χαμηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Όμως, τα προβλήματα δεν σταματούν εκεί. Οι επεκτατικές δημοσιονομικές πολιτικές που εφαρμόζουν πολλές χώρες για να περιορίσουν την ύφεση οδηγούν σε μεγαλύτερα ελλείμματα και χρέος. Το πρόβλημα είναι οξύτερο σε χώρες που η πανδημία βρήκε με υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους όπως η Ελλάδα, η Ιταλία κ.λπ. Χωρίς ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης στο ορατό μέλλον, κάτι που δεν φαίνεται στον ορίζοντα, το χρέος είναι αφερέγγυο. Η προοπτική του «κουρέματος» ή της αμοιβαιοποίησής του υπάρχει θεωρητικά στο τραπέζι, αλλά δεν είναι ρεαλιστική στην περίπτωση της ΕΕ.

Η εναλλακτική είναι να μετατραπεί η ΕΕ σε Ιαπωνία, με την κεντρική τράπεζα (ΕΚΤ) να αγοράζει πρακτικά το χρέος, τα επιτόκια να διατηρούνται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και την οικονομία υπό κεντρική διαχείριση σε μια διαδικασία που δεν καταλήγει σε αναζωπύρωση του πληθωρισμού αλλά σε νωθρούς ρυθμούς ανάπτυξης. 

Δεν συμφωνούν πάντως όλοι πως η ιαπωνοποίηση της ΕΕ ή των ΗΠΑ είναι εφικτή, με δεδομένες τις μεγάλες κοινωνικές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ της Ιαπωνίας και των άλλων χωρών και του υψηλού ποσοστού αποταμίευσης στη χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.

Μερικοί θεωρούν πως η ΕΕ και οι ΗΠΑ, οι οποίες δεν είναι εθνικά ομογενείς και δεν έχουν τόσο υψηλά ποσοστά αποταμίευσης, θα μπορέσουν να επιζήσουν από μια παρατεταμένη περίοδο στασιμότητας δεκαετιών α λα Ιαπωνία. 

Ποιοι έχουν δίκιο και ποιοι άδικο, θα φανεί.