Το υπαρξιακό πρόβλημα της ΕΕ και οι λάθος απαντήσεις

Ο κορωνοϊός δεν απειλεί μόνο με δημογραφική συρρίκνωση την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αποτελεί πλέον και βόμβα μεγατόνων για την οικονομική και νομισματική της συνοχή. Και αυτή η διάσταση της σημερινής κρίσης έγινε σαφέστατα ορατή στο τελευταίο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που είναι και το ύπατο όργανο λήψης αποφάσεων στην ΕΕ.

Η αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ιταλία και τη Γερμανία είναι το δέντρο που κρύβει το δάσος. Το τεράστιο πρόβλημα της ευρωζώνης και κατ' επέκταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν είναι αν πρέπει να εκδοθούν «κορωνo-ομόλογα» ή όχι. Το τεράστιο πρόβλημα της ευρωζώνης και της ΕΕ είναι αν θα υπάρξει ευρωπαϊκή οικονομική πολιτική, γεγονός που απαιτεί και την απαραίτητη πολιτική βούληση.

Μετά τον πόλεμο κατά της νόσου Covid-19, η ΕΕ θα βγει τραυματισμένη. Το αν ο τραυματισμός αυτός θα είναι ισχυρός ή ήπιος θα το δούμε τις εβδομάδες που ακολουθούν. Σε κάθε περίπτωση, όμως, το τραύμα θα είναι μέρος της παγκόσμιας πραγματικότητας. Και ως τέτοιο, δεν θα επηρεάσει μόνον την Ευρώπη αλλά ολόκληρο τον πλανήτη. Και αυτή η διάσταση είναι πρόσθετο και σημαντικό βάρος για την Ευρώπη.

Όταν οι μεγάλοι του κόσμου ξανακαθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, πόσο ισχυρή και ενωμένη θα είναι η Ευρώπη; Κίνα, Η.Π.Α., Ιαπωνία, Βραζιλία, Ρωσία, Καναδάς, Ινδία και Αυστραλία, αντιπροσωπεύουν το 76% του παγκόσμιου πληθυσμού και το 80% του παγκόσμιου πλούτου. Τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά ποσοστά είναι 3,2% και 17%. Αν, δε, τα ποσοστά αυτά μοιραστούν μεταξύ των χωρών-μελών της ΕΕ, μιλάμε για μια τρύπα στο νερό. Μια κατακερματισμένη Ευρώπη θα είναι παγκοσμίως ανύπαρκτη. Όσο για τα παραμύθια περί του «έθνους-κράτους» είναι καλά για να αποκοιμίζουν.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η σημερινή Ευρώπη της υγειονομικής κρίσης αντιμετωπίζει πλέον υπαρξιακό πρόβλημα που παραμερίζει τη συνήθη στενόκαρδη εθνικιστική φιλολογία. Το καίριο ερώτημα για την Ευρώπη δεν είναι η αναγκαιότητα/σκοπιμότητα της ένωσής της, αλλά ο τρόπος με τον οποίον το κεκτημένο 63 ετών θα προσαρμοστεί στον δραστικά μεταβαλλόμενο κόσμο μας.

Για να κρατηθεί ζωντανή η Ευρώπη στη μετα-πανδημία εποχή, οι ηγέτες της πρέπει να καταλάβουν τι συνέβη και τι συμβαίνει, χωρίς ιδεολογικές και εθνικιστικές παρωπίδες.

Ο κορωνοϊός ανοίγει ήδη μια νέα δραματική σελίδα στο ευρωπαϊκό εγχείρημα. Και όπως όλες οι πανδημίες που έπληξαν τις ανθρώπινες κοινωνίες στο πέρασμα της ιστορίας, το ίδιο θα συμβεί και σήμερα. Στη μετά την πανδημία εποχή θα υπάρξουν δραματικές ανατροπές και καλό θα ήταν να προβλεφθούν, έστω και κατά προσέγγιση.

Όπως αυτό συνέβη εξάλλου, από ιστορικής σκοπιάς, και με τις προηγούμενες πανδημίες. Και από την άποψη αυτή, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι οι αλλαγές αυτές θα είναι προς το όφελος των λαών της Ευρώπης και της ευημερίας τους. Είναι κατάδηλο ακόμα και τώρα, στις δύσκολες ώρες, ότι οι φωνές της ασυναρτησίας και της οργανωμένης παραπληροφόρησης είναι πάντα ενεργές, δραστήριες και δηλητηριώδεις. Οι δε φορείς τους δεν ορρωδούν μπροστά σε τίποτε, γιατί γνωρίζουν ότι στην ουσία, ο λαϊκισμός και η ανευθυνότητα παίζουν τα τελευταία τους χαρτιά.

Ήδη δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πολλές χώρες που πλήττονται από την Covid-19, ο κόσμος δεν περιμένει παχιά λόγια από δημοκόπους και άλλους πολιτικούς λαθρεμπόρους, αλλά θέλει ευθύνη και σοβαρότητα.

Έσπευσαν κάποιοι κύκλοι ανωμαλίας να προβλέψουν τη διάλυση της ευρωζώνης και ενδεχομένως το τέλος της ΕΕ στη συνέχεια. Πλανώνται πλάνην οικτράν. Παρά την κρίση που προκαλεί η Covid-19, για την ώρα το ευρώ πάει καλά. Η εμπιστοσύνη στο δεύτερο αποθετικό νόμισμα του κόσμου υπάρχει ακόμη. Η Ευρώπη όμως πρέπει να αποδείξει την αξιοπιστία της δημιουργώντας ένα καταφύγιο τελευταίου δανειστή. Ίσως όχι μέσω της ΕΚΤ, μια και κάποια κράτη μέλη προτιμούν τον ρόλο αυτό να τον παίξει ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης, με την έκδοση κορωνο-ομολόγων, χαλάρωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας, την ολοκλήρωση της Τραπεζικής Ένωσης και την έγκριση του κοινοτικού προϋπολογισμού 2021-27.

Κατά την εκτίμησή μας, οι διαπραγματεύσεις πάνω στο θέμα αυτό θα πάνε πολύ πιο μακριά. Ιδιαίτερα τώρα που ολοκληρώθηκε το Brexit. Θα δρομολογηθεί εκ των περιστάσεων η πίεση και για την πολιτική Ευρώπη. Αισιόδοξο από την άποψη αυτή ήταν και το μήνυμα της απόφασης για έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με τη Βόρεια Μακεδονία και την Αλβανία, όπως και η εγγύηση των συνόρων μας με την Τουρκία. Δίνει ένα ισχυρό μήνυμα σχετικά με τις φιλοδοξίες της Ένωσης να διατηρήσει το οικοδόμημά της.

Είναι βέβαιο ότι η ανθρωπότητα θα επιζήσει και αυτής της καταστροφής. Η Ε.Ε. όμως, για ένα χρονικό διάστημα, θα είναι επιρρεπής στην Κίρκη του λαϊκισμού και της υπονόμευσης των αξιών της. Αν προσέξουμε, δεν θα χάσουμε την ομπρέλα ασφάλειας, το κοινωνικό κράτος και τη φιλελεύθερη δημοκρατία μας. Συνεπώς οφείλουμε όλοι μας να στρατεύουμε στη διατήρηση της κληρονομιάς που μας χάρισε η γενιά του Πολέμου. Γιατί σε πόλεμο είμαστε κι εμείς.