Ο,τι πρέπει να ξέρετε για το δικαίωμα της πλειοψηφίας να εξαγοράζει μετοχές της μειοψηφίας

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας αναφερθήκαμε στο δικαίωμα της μειοψηφίας να ζητήσει την εξαγορά των μετοχών της από την ΑΕ. Μας απασχόλησε, επίσης, το αντίστοιχο δικαίωμα της μειοψηφίας για εξαγορά των μετοχών της από τον μέτοχο πλειοψηφίας. Στο παρόν, θα μας απασχολήσει το δικαίωμα του πλειοψηφούντος μετόχου να αξιώσει την εξαγορά των μετοχών των μειοψηφούντων.

Έννοια

Το δικαίωμα του πλειοψηφούντος μετόχου (95%+ του μετοχικού κεφαλαίου) για εξαγορά των μετοχών των μειοψηφούντων (έως 5% του μετοχικού κεφαλαίου) συνιστά δικαίωμα αποκλεισμού από την ΑΕ των μετόχων μειοψηφίας -έναντι ανταλλάγματος («squeeze out» ή «freeze out»). Τις μετοχές αποκτά υποχρεωτικά, σε περίπτωση ευδοκίμησης της σχετικής δικαστικής διαδικασίας, ο πλειοψηφών μέτοχος, έναντι ανταλλάγματος/τιμήματος που, δικαστικά, θα οριστεί.

Σκοπός

Το συγκεκριμένο δικαίωμα εξαγοράς προασπίζει, κατά κύριο λόγο, τα συμφέροντα του φορέα του πλειοψηφούντος μετόχου. Αποκτά, με τον τρόπο αυτό, τον πλήρη έλεγχο της ΑΕ, εξοβελίζοντας τους (μικρο)μετόχους μειοψηφίας και ασήμαντες ποσοστιαία συχνά, όμως, ενοχλητικές μειοψηφίες. «Ενός», κατά κυριολεξία, «ανδρός αρχή».

Η συγκέντρωση, πάντως, του συνόλου των μετοχών σε ένα (φυσικό ή νομικό) πρόσωπο είναι ενδεχόμενο να είναι προβληματική σε ουσιαστικό και, ιδίως, νομικό επίπεδο˙ ενδεχομένως, όμως, να είναι και, υπό προϋποθέσεις, επωφελής ή/και λυτρωτική.

Δημόσια πρόταση(;)

Το δικαίωμα του πλειοψηφούντος μετόχου να αξιώσει την εξαγορά των μετοχών των μειοψηφούντων ισχύει και επί εισηγμένων˙ με την επιφύλαξη, πάντως, των διατάξεων και διαδικασίας σχετικά με την υποβολή δημόσιας πρότασης. Αποκλειστικά περιοριζόμαστε, στο παρόν, στις μη εισηγμένες, ΑΕ.

Ποσοστά πλειοψηφούντος & μειοψηφούντων

• Το 95%+ ποσοστό του πλειοψηφούντος

Ο φορέας του δικαιώματος εξαγοράς μέτοχος θα πρέπει να συγκεντρώνει ο ίδιος, κατά κυριότητα, ποσοστό, τουλάχιστον, 95% του συνολικού (αναληφθέντος και όχι, κατ’ ανάγκη, καταβεβλημένου) μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ. Αδιάφορο παραμένει το είδος των μετοχών που αυτός κατέχει (λ.χ. κοινές ή προνομιούχες).

Σημειώνεται πάντως ότι η συγκέντρωση του εν λόγω, αυξημένου, ποσοστού από τον πλειοψηφούντα θα πρέπει να έχει λάβει χώρα μετά την ίδρυση της ΑΕ. Γίνεται δεκτό, ωστόσο, ότι το εν λόγω δικαίωμα ασκείται και στην περίπτωση που ο πλειοψηφών μέτοχος κατείχε, κατά την ίδρυση, ποσοστό μεγαλύτερο από 95%, έπειτα μειώθηκε κάτω από αυτό μεταβιβάζοντας μετοχές του και, εκ νέου, το υπερέβη. Δεν υφίσταται, πάντως, δυνατότητα συνυπολογισμού μετοχών άλλων μετόχων.

• Το (έως) 5% ποσοστό των μειοψηφούντων

Όσον αφορά το (έως) 5% ποσοστό του μετοχικού κεφαλαίου που πρέπει να κατέχεται από τη μειοψηφία, δεν απαιτείται να ανήκει, κατ’ αποκλειστικότητα, σε έναν μέτοχο. Εφόσον, πάντως, υπάρχουν περισσότεροι μειοψηφούντες μέτοχοι, υποχρεούται ο πλειοψηφών να ασκήσει το δικαίωμα εξαγοράς έναντι του συνόλου αυτών.

Προθεσμία άσκησης

Ο ενεργητικά νομιμοποιούμενος-πλειοψηφών μέτοχος έχει το δικαίωμα να επιδιώξει δικαστικά την εξαγορά των μετοχών της μειοψηφίας μέσα σε αποκλειστική αποσβεστική προθεσμία πέντε ετών. Εκκινεί με την από μέρους του απόκτηση της κυριότητας μετοχών με τις οποίες υπερβαίνει το 95% του μετοχικού κεφαλαίου της ΑΕ.

Η άσκηση του δικαιώματος εξαγοράς

Το δικαίωμα εξαγοράς ασκείται με αίτηση του πλειοψηφούντος μετόχου ενώπιον του Μονομελούς Πρωτοδικείου της έδρας της ΑΕ. Ο πλειοψηφών μέτοχος υποχρεούται σε συνυποβολή (μη δεσμευτικής για το δικαστήριο) έκθεσης πραγματογνωμοσύνης. Εφόσον η αίτηση γίνει δεκτή, το δικαστήριο προσδιορίζει το (δίκαιο και εύλογο) αντάλλαγμα της εξαγοράς.

Η καταβολή του ανταλλάγματος

Εφόσον η αίτηση του πλειοψηφούντος μετόχου γίνει δεκτή, ακολουθεί η υποχρεωτική, εκ μέρους του, κατάθεση του ανταλλάγματος σε πιστωτικό ίδρυμα. Ο πλειοψηφών προσκομίζει, υποχρεωτικά, τη δικαστική απόφαση και αντίγραφο της έκθεσης πραγματογνωμοσύνης. Οι μειοψηφούντες αποκτούν, έτσι, άμεση αξίωση για καταβολή του ποσού του τιμήματος, που τους αναλογεί. Τυχόν άρνηση ανάληψης του τιμήματος από τους μειοψηφούντες δεν αποτρέπει την εξαγορά.

Δημόσια δήλωση vs ατομική γνωστοποίηση

Προϋπόθεση για την άσκηση του δικαιώματος του πλειοψηφούντος μετόχου για την εξαγορά των μετοχών της μειοψηφίας συνιστά η δημόσια, σχετική, δήλωση βούλησής του. Θα πρέπει να αναφέρεται, μεταξύ άλλων, στην εκδοθείσα δικαστική απόφαση και στην κατάθεση του ανταλλάγματος που προσδιορίστηκε. Η δημόσια αυτή δήλωση είναι δυνατό να αντικατασταθεί από μια διπλή ατομική γνωστοποίηση (με εξώδικη δήλωση ή συστημένη επιστολή) στον δικαιούχο (η δεύτερη είναι υποχρεωτικό να μην απέχει περισσότερες από δεκαπέντε ημέρες από τη συντέλεση της πρώτης). Η αυτοδίκαιη μεταβίβαση των μετοχών μειοψηφίας στον πλειοψηφούντα μέτοχο επέρχεται από τη δημοσίευση στο Γ.Ε.Μ.Η. ή τη δεύτερη ατομική γνωστοποίηση.

Το δικαίωμα του πλειοψηφούντος μετόχου ΑΕ (ιδιοκτήτη μετοχών του 95%+ του μετοχικού της κεφαλαίου) για αναγκαστική εξαγορά των μετοχών των μειοψηφούντων είναι πρόδηλο πως τα συμφέροντα του πρώτου εξυπηρετεί. Και τα συμφέροντα, όμως, της ίδιας της εταιρείας εξυπηρετούνται και προάγονται: απαλλάσσεται από εσωτερικές έριδες και «εν ενί πνεύματι» οδηγείται στην επίτευξη του εταιρικού σκοπού.

Και τα συμφέροντα, τέλος, του ίδιου του μειοψηφούντος εξυπηρετούνται˙ διαθέτοντας ένα τέτοιο ελάχιστο ποσοστό στο μετοχικό κεφάλαιο της ΑΕ (<5%) απολαμβάνει απολύτως περιορισμένα δικαιώματα και προστασία από το νόμο. Η αποχώρησή του, επομένως, από την ΑΕ, έναντι αξιόχρεου ανταλλάγματος, δεν θα ήταν δυνατό να θεωρηθεί (κατά κανόνα) βλαπτική για τον ίδιο.

Μετοχές πάντως της ΑΕ δεν αποκτούν μόνον οι μέτοχοι˙ δικαιούται και η ίδια η ΑΕ να αποκτήσει δικές της («ίδιες»). Περί αυτών, όμως, επόμενη αρθρογραφία μας.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm