Οι πράσινες επιδοτήσεις των ΗΠΑ και το ερώτημα του «προστατευτισμού»

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο περίφημος Νόμος για τη Μείωση του Πληθωρισμού (IRA) των ΗΠΑ που στοχεύει στην ενίσχυση των βιομηχανιών οι οποίες προωθούν την πράσινη μετάβαση θέτει σε σοβαρή δοκιμασία τις σχέσεις των ΗΠΑ με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, είναι προστατευτισμός;

Αν η ρήξη ΝΑΤΟ-Ουκρανίας με τη Ρωσία οδήγησε στη σύσφιξη των σχέσεων των ΗΠΑ-ΕΕ, τα οικονομικά μέτρα που προωθεί η αμερικανική κυβέρνηση θα έχουν το ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα, διότι πρόκειται για μέτρα που πλήττουν τις τσέπες των Ευρωπαίων.

Σύμφωνα με το κέντρο ερευνών Bruegel που εδρεύει στις Βρυξέλες, οι επιπτώσεις των θεωρούμενων προστατευτικών μέτρων του IRA είναι αρνητικές για την Ευρώπη. «Ο IRA θα μπορούσε να έχει άμεσες επιπτώσεις στο εμπόριο και στις αποφάσεις που αφορούν την εγκατάσταση μιας επιχείρησης», αναφέρει η ανάλυση. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, θα οδηγήσει σε μείωση της μέσης τιμής ενός αυτοκινήτου κατά 20%, καθιστώντας λιγότερο ανταγωνιστικά τα οχήματα που δεν λαμβάνουν κρατική ενίσχυση.

«Αυτό θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη δυνατότητα των ξένων επιχειρήσεων να διατηρήσουν τα ποσοστά πωλήσεών τους στην αμερικανική αγορά. Για την ΕΕ αυτό σημαίνει επίσης μεγάλες απώλειες στις εξαγωγές στις ΗΠΑ».

Να σημειωθεί ότι ο ΙRΑ δεν αφορά μικρο-επιδοτήσεις αλλά αντίθετα μία τεράστια οικονομική ενίσχυση στις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στις ΗΠΑ. O ΙRA ισοδυναμεί με 350 δισ. ευρώ, που θα χρησιμοποιηθούν τα επόμενα 10 έτη για να ενισχυθεί η ενεργειακή ασφάλεια και να καταπολεμηθεί η κλιματική αλλαγή.

Οι επιδοτήσεις/φοροαπαλλαγές προωθούν τις καθαρές μορφές ενέργειας όπως το πράσινο υδρογόνο, τα project ηλιακής και αιολικής ενέργειας κ.λπ. Επίσης παρέχουν κίνητρα για την παραγωγή των μεταλλευμάτων που είναι αναγκαία για τις μπαταρίες των ηλεκτροκίνητων αυτοκινήτων -λίθιο, μαγγάνιο, νικέλιο κ.λπ.

Τέλος, ο IRA προβλέπει επίσης φοροαπαλλαγές ύψους 7,5 χιλιάδων δολαρίων στους καταναλωτές για την αγορά νέου ηλεκτρικού αυτοκινήτου -στον βαθμό που τουλάχιστον το 40% των πρώτων υλών που θα χρησιμοποιηθούν για την μπαταρία του αυτοκίνητου θα προέρχεται από τις ΗΠΑ ή από χώρα με την οποία οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.

Από τις πρώτες επιχειρήσεις που προέβλεψε τις επιπτώσεις των αμερικανικών μέτρων ήταν η γερμανική Volkswagen, που ανακοίνωσε ότι αναιρεί τα σχέδιά της για το άνοιγμα ενός εργοστασίου μπαταριών στην Ανατολική Ευρώπη και ότι σκέφτεται να το κατασκευάσει στον Καναδά, όπου μπορεί να λάβει μέχρι 10 δισ. ευρώ σε επιδοτήσεις. Παράλληλα εντείνονται οι φήμες ότι και η Tesla θα μεταφέρει το πρόγραμμα κατασκευής μπαταριών από τη Γερμανία στις ΗΠΑ.

Ο IRA ασφαλώς κάνει διακρίσεις εναντίον προϊόντων (π.χ. ηλεκτρικών αυτοκινήτων) που δεν προέρχονται από τις ΗΠΑ. Όμως είναι προστατευτισμός; Πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν πως όχι -τουλάχιστον όχι στην παραδοσιακή του μορφή. «Ο προστατευτισμός είναι το αντίθετο από αυτό που κάνουν οι ΗΠΑ», δηλώνει στην El Pais ο καθ. Οικονομικών Roland Gillet.

Εξηγεί τη θέση του λέγοντας ότι «προσφέρουν χρηματοοικονομικά πλεονεκτήματα σε επιχειρήσεις που δεν είναι αμερικανικές. Η Ευρώπη θα μπορούσε να δώσει τα ίδια πλεονεκτήματα αν ήθελε να είναι ανταγωνιστική, αλλά αυτό θα της στοίχιζε πολύ ακριβά. Οι ΗΠΑ σε σχέση με την Ευρώπη δεν χτυπήθηκαν τόσο πολύ από τις τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου, για αυτό σήμερα έχουν τα μέσα να προσελκύσουν ξένες επιχειρήσεις, να εγκαταστήσουν μονάδες παραγωγής εκεί».

Ίσως περισσότερο από προστατευτισμό ο IRA αντιπροσωπεύει το κλασικό μοντέλο της «κρατικοδίαιτης» ανάπτυξης, όπου το κρατικό χρήμα (και όχι η αγορά) ασκεί τον καθοριστικό ρόλο στις κρίσιμες αποφάσεις μιας επιχείρησης.

Ο ΙRA λοιπόν θα επηρεάσει αρνητικά τις ευρωπαϊκές χώρες, αλλά όχι όλες με τον ίδιο τρόπο. Εκείνες που θα πληγούν ιδιαίτερα θα είναι οι οικονομικά ασθενέστερες χώρες, χώρες με μεγάλο χρέος που δεν έχουν τη δυνατότητα να προσφέρουν πακέτα οικονομικής ενίσχυσης προκειμένου να προσελκύσουν τις πράσινες επιχειρήσεις της νέας τεχνολογίας.

Μια χώρα όπως η Ελλάδα, με τεράστια προβλήματα χρέους, το τελευταίο που θα έπρεπε να επιθυμεί είναι να εμπλακεί σε έναν διεθνή ανταγωνισμό επιδοτήσεων.