Διαχειριστής Ανώνυμης Εταιρείας: Προϋποθέσεις και πονοκέφαλοι

Σε προηγούμενη αρθρογραφία μας ασχοληθήκαμε με τον πολυσήμαντο ρόλο, τον οποίο διαδραματίζει το ΔΣ μιας ΑΕ. O νομοθέτης, ωστόσο, εισήγαγε και τον θεσμό του Μονομελούς Διοικητικού Οργάνου (ή, αλλιώς, τον αποκαλούμενο «Σύμβουλο–Διαχειριστή»). Περί αυτού το παρόν.

Σκοπός Ρύθμισης: Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα

Η καινοτομία του θεσμού του μονομελούς διοικητικού οργάνου, αποσκοπεί στην κάλυψη προηγούμενου κενού, που ανέδειξε η επιχειρηματική και οικονομική πραγματικότητα.

Δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να επιλέγεται ο εταιρικός τύπος της ΑΕ, ακόμη και αν αφορά δραστηριότητα πολύ μικρού ή μικρού μεγέθους. Τα πλεονεκτήματά της, έναντι της ΙΚΕ λ.χ., είναι πρόδηλα.

Υπήρχε, υπό το προϊσχύσαν καθεστώς, ιδιαίτερη δυσκολία στην επάνδρωση του ΔΣ. Κι όσοι, εν τέλει, εμφανίζονταν ως μέλη του ΔΣ δεν ήταν απίθανο να ευρίσκονται εκτεθειμένοι σε ευθύνες, χωρίς στην πραγματικότητα να δρουν αποφασιστικά ή, έστω, να γνωρίζουν τα ελάχιστα για την ΑΕ.

Η ανάθεση, ωστόσο, της εξουσίας διοίκησης σε σύμβουλο-διαχειριστή πιθανό να αποδειχθεί επιζήμια για τα εταιρικά συμφέροντα. Ο σύμβουλος-διαχειριστής, ούτε λογοδοτεί, ούτε εποπτεύεται (όπως θα συνέβαινε επί πολυμελούς ΔΣ). Ευκολότερη, εξάλλου, και η χειραγώγησή του από τους μετόχους. Δυνητικά προβληματική και η εικόνα της ΑΕ έναντι πιθανών επενδυτών.

Υποκειμενικό Πεδίο Εφαρμογής Προϋποθέσεις Διορισμού Συμβούλου -Διαχειριστή

Ο θεσμός του συμβούλου-διαχειριστή αφορά, αποκλειστικά τις μη εισηγμένες σε ρυθμισμένη αγορά «μικρές» και «πολύ μικρές» ΑΕ.

Προϋποθέσεις Ύπαρξης Συμβούλου-Διαχειριστή

Προκειμένου να εκλεγεί Σύμβουλος-Διαχειριστής (:πάντοτε φυσικό πρόσωπο), αναγκαία είναι η ύπαρξη σχετικής καταστατικής πρόβλεψης. Στην πράξη, ωστόσο, συνηθίζεται να συνιστά, απλώς, εναλλακτική (αντί, δηλαδή, της εκλογής ΔΣ).

Ρυθμιστικό Πλαίσιο

Ο νομοθέτης επιχείρησε να καθορίσει τις ρυθμίσεις εκείνες του νόμου για τις ΑΕ που αφορούν στον σύμβουλο-διαχειριστή παραπέμποντας, κατά τα λοιπά, «στους κανόνες που ισχύουν για το διοικητικό συμβούλιο, στο βαθμό που είναι συμβατές με τον χαρακτήρα του συμβούλου-διαχειριστή, ως μονομελούς οργάνου». Στο πλαίσιο αυτό:

Διορισμός/Εκλογή Συμβούλου-Διαχειριστή & Άσκηση Εξουσιών

Ως προς τον τρόπο διορισμού/εκλογής (κατ’ επέκταση και τα συναφή ελαττώματα) καθώς και τις προϋποθέσεις εκλογιμότητας ισχύουν, σε γενικές γραμμές, όσα και στην περίπτωση του ΔΣ. Η ανάδειξη του συμβούλου-διαχειριστή είναι δυνατή με διορισμό του, κατά την ίδρυση της ΑΕ-απευθείας από το καταστατικό ή κατόπιν εκλογής του, από τη ΓΣ. Δεν νοείται, πάντως, απευθείας διορισμός του από μέτοχο/μετόχους ούτε εκλογή του βάσει καταλόγων.

Ευκταίο η ΓΣ να έχει εκλέξει, παράλληλα, και αναπληρωματικό μέλος. Διαφορετικά, σε περίπτωση απώλειας της σχετικής ιδιότητας του συμβούλου-διαχειριστή (λ.χ. λόγω θανάτου, κωλύματος κ.ο.κ.), η εταιρεία περιέρχεται σε καθεστώς έλλειψης διοίκησης. Μονόδρομο, τότε, θα αποτελέσει ο (δικαστικός) διορισμός προσωρινού διαχειριστή-εκτός κι αν μεσολαβήσει αυτόκλητη και καθολική ΓΣ για την εκλογή νέου.

Απονομή τίτλων και αξιωμάτων δεν χωρεί. Όπου ο νόμος ή το καταστατικό αναφέρονται σε καθήκοντα λ.χ. του προέδρου του ΔΣ, αυτά αφορούν στον σύμβουλο–διαχειριστή.

Είναι δυνατό ο σύμβουλος-διαχειριστής να αναθέσει τη διαχείριση και εκπροσώπηση της εταιρείας σε τρίτο, υποκατάστατο όργανο, το οποίο είναι δυνατό να είναι νομικό πρόσωπο -διατηρώντας, σε κάθε περίπτωση, την ευθύνη εποπτείας του.

Λήψη Αποφάσεων

Λόγω του μονομελούς χαρακτήρα του οργάνου, παρέλκει οποιαδήποτε αναφορά σε ζητήματα τήρησης ή μη της -νόμιμης ή καταστατικής- διαδικασίας (περί σύγκλησης του οργάνου κ.ο.κ), η οποία, άλλωστε, αρμόζει στο ΔΣ. Αποκλείεται, επομένως, να ανακύψουν ζητήματα παράνομης, λ.χ., σύνθεσης ή ελαττωματικότητας ληφθείσας από το μονοπρόσωπο όργανο απόφασης, λόγω μη επίτευξης απαρτίας και πλειοψηφίας.

Η προσβολή του κύρους απόφασης του συμβούλου-διαχειριστή είναι δυνατό να στηριχθεί στις γενικές διατάξεις του ΑΚ (λόγω ανικανότητας, λ.χ. προς δικαιοπραξία).

Υποχρέωση καταχώρισης στο βιβλίο πρακτικών της ΑΕ υφίσταται για εκείνες, μόνο, τις αποφάσεις, οι οποίες είτε δεν αφορούν θέματα τρέχουσας διαχείρισης ή είτε είναι καταχωριστέες στο Γ.Ε.ΜΗ.

Σύγκρουση Συμφερόντων: Σύμβουλος-Διαχειριστής VS AE

Ο σύμβουλος-διαχειριστής βαρύνεται, με υποχρέωση πίστης. Οφείλει, επομένως, να απέχει από ενέργειες που είναι αντίθετες προς το εταιρικό συμφέρον ή συντρέχει περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων για τον ίδιο ή συνδεδεμένα με αυτόν μέρη. Στην περίπτωση αυτή, θεμελιώνεται αποκλειστική, αποφασιστική αρμοδιότητα της ΓΣ.

Η παραπομπή του θέματος στη ΓΣ υπολείπεται σκοπιμότητας σε περίπτωση που ο σύμβουλος συνιστά, παράλληλα, και τον μοναδικό μέτοχο της ΑΕ. Θα αρκεί, τότε, η τήρηση του έγγραφου τύπου.

Υποχρέωση Ενημέρωσης Μετόχων

Τον σύμβουλο-διαχειριστή βαρύνει η υποχρέωση ενημέρωσης των μετόχων όταν, αντίστοιχα, μέλος ΔΣ φέρει τέτοια υποχρέωση έναντι των λοιπών μελών.

Αξιώσεις Κατά Συμβούλου-Διαχειριστή

Η έγερση τυχόν αξιώσεων της ΑΕ κατά του συμβούλου-διαχειριστή καθίσταται δυνατή –σε περίπτωση μη αντικατάστασής του- μέσω, και εν προκειμένω, του διορισμού ειδικού εκπροσώπου.

Η επιλογή της θέσπισης Μονομελούς Διοικητικού Οργάνου/Συμβούλου Διαχειριστή στην ΑΕ (αντί ΔΣ) υπήρξε μια σοφή επιλογή του νομοθέτη που ήρθε να αντιμετωπίσει μια πραγματικότητα όπου μονομετοχικές (μικρές ή πολύ μικρές) ΑΕ (ή δύο, το πολύ, μετόχων) αναζητούσαν τρία πρόσωπα για το ΔΣ τους. Η επιλογή κατέληγε να είναι, κατά βάση, αναγκαστική για πρόσωπα τα οποία, εν πολλοίς, δεν είχαν την ευχέρεια της επιλογής. Το σημαντικότερο: πρόσωπα που αγνοούσαν τις ευθύνες, δικαιώματα και υποχρεώσεις τους ως μέλη του ΔΣ.

Ακόμα, όμως, και σήμερα, ο ρόλος του Συμβούλου-Διαχειριστή δεν είναι χωρίς ευθύνες. Προσεκτική, κατά τούτο, θα πρέπει να είναι τόσο η επιλογή του, όσο και η άσκηση των εξουσιών του.

* O κ. Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner στην Koumentakis and Associates Law Firm