Στο συρτάρι μένουν επενδύσεις 600 εκατ. μέσω ΠΔΕ

Συνήθεια τείνει να γίνει τα τελευταία χρόνια η υποεκτέλεση του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) και μάλιστα φέτος προεξοφλήθηκε από τον Σεπτέμβριο στο προσχέδιο του προϋπολογισμού ότι η απόκλιση θα είναι της τάξεως των 600 εκατ. ευρώ. Δηλαδή από τα 6,75 δισ. ευρώ θα απορροφηθούν τα 6,15 δισ. ευρώ.

Η πρόβλεψη του Σεπτεμβρίου επαναλαμβάνεται στο τελικό σχέδιο (του προϋπολογισμού) που κατατέθηκε χθες στη Βουλή, με τη διαφορά ότι αφήνεται και ανοικτό το ενδεχόμενο η απόκλιση να είναι μεγαλύτερη από αυτή που έχει εκτιμηθεί.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, «στον βαθμό που θα διαπιστωθούν αποκλίσεις στο ύψος της τελικής υλοποίησης του ΠΔΕ, λόγω των συνεπειών των διαδοχικών εκλογικών περιόδων, θα επιδιωχθεί να κατευθυνθούν οι πόροι του σε προγράμματα με δυνατότητες απορρόφησης και στα επόμενα έτη μέσω της αξιοποίησης χρηματοοικονομικών εργαλείων».

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από τα 6,75 δισ. ευρώ του ΠΔΕ 2019, τα 5,75 προέρχονται από το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος (κοινοτικοί και εθνικοί πόροι με αναλογία περίπου 80% προς 20%) και το 1 δισ. ευρώ, αποκλειστικά από εθνικούς πόρους. Για το 2020, το συνολικό ποσό παραμένει στα ίδια επίπεδα, με τη διαφορά ότι το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος ανέρχεται στα 6 δισ. ευρώ και το εθνικό στα 750 εκατ. ευρώ.

Βάσει των εκτιμήσεων του προϋπολογισμού, για το ΠΔΕ 2019 δεν θα απορροφηθούν πόροι 400 εκατ. ευρώ από το συγχρηματοδοτούμενο σκέλος και 200 εκατ. ευρώ από το εθνικό σκέλος. Δηλαδή το συγχρηματοδοτούμενο θα κλείσει στα 5,35 δισ. ευρώ και το εθνικό στα 800 εκατ. ευρώ. Τονίζεται πως ό,τι περισσέψει από το εθνικό σκέλος του προγράμματος θα προστεθεί στο πλεόνασμα.

Υπενθυμίζουμε ότι η απόκλιση του περυσινού ΠΔΕ ήταν 513 εκατ. ευρώ, ωστόσο υπήρξε διόγκωση του εθνικού σκέλους του προγράμματος, το οποίο έκλεισε στα 2,638 δισ. ευρώ από το 1 δισ. που είχε προϋπολογισθεί και αντίθετα, υποεκτέλεση του συγχρηματοδοτούμενου που έκλεισε στα 3,599 δισ. αντί των 5,75 δισ. ευρώ. Οι αυξημένες δαπάνες του εθνικού σκέλους του ΠΔΕ 2018 οφείλονται στη μεταβίβαση 900 εκατ. ευρώ προς την Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα για τη δημιουργία χρηματοδοτικών εργαλείων και 600 εκατ. ευρώ προς τις περιφέρειες.

Επί του ίδιου συνολικού ύψους, δηλαδή των 6,75 δισ. ευρώ, απόκλιση της τάξεως των 800 εκατ. ευρώ καταγράφηκε στο ΠΔΕ του 2017 και κατά 462 εκατ. ευρώ σε αυτό του 2016.

Οι λόγοι της απόκλισης

Όπως προαναφέρθηκε, στο κείμενο του προϋπολογισμού επισημαίνεται ότι η απόκλιση οφείλεται στις «διαδοχικές εκλογικές περιόδους». Είναι προφανές ότι σε μια εκλογική χρονιά για την τοπική αυτοδιοίκηση, οι δήμαρχοι και οι περιφερειάρχες θα επικεντρώνονταν στην προσπάθεια επανεκλογής τους, αφήνοντας πίσω και για το μέλλον τις γραφειοκρατικές διαδικασίες απορρόφησης του ΕΣΠΑ.

Ως προς τις βουλευτικές εκλογές και με την αλλαγή κυβέρνησης, ήταν εκ φύσεως δεδομένο ότι μέχρι την ανάθεση των αρμοδιοτήτων στους νέους γενικούς και ειδικούς γραμματείς, θα υπήρχε ένα χρονικό κενό.

Τα παραπάνω είναι η μία όψη του νομίσματος. Η άλλη, και ίσως σημαντικότερη, είναι η έλλειψη μεγάλων ώριμων έργων που θα έπρεπε να μπορούσαν να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ, όπως έγινε στην προγραμματική περίοδο 2007 - 2013. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα που αντιμετώπισε και η προηγούμενη και αντιμετωπίζει και η σημερινή κυβέρνηση, καθώς στη διάρκεια της κρίσης, δεν υπήρξε σχεδιασμός τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό επίπεδο για την υλοποίηση μεγάλων έργων. Ακόμα και για μεσαίου μεγέθους έργα σε διάφορους δήμους της χώρας, που είναι απαραίτητα και συζητούνται εδώ και πολλά χρόνια, δεν υπήρξαν μελέτες και συνεπώς αποφάσεις για ένταξη στο ΕΣΠΑ.

Όμως, και στις περιπτώσεις που υπήρξαν μελέτες και διαγωνισμοί για μεσαίου μεγέθους τεχνικά έργα, διαπιστώθηκε ένα ακόμα πρόβλημα: αυτό των υπερβολικών εκπτώσεων, τα οφέλη των οποίων (εκπτώσεων) είναι αμφιλεγόμενα.

Τα προβλήματα αυτά δεν είναι εφικτό να λυθούν σε μερικούς μήνες και όπως αναφέρουν αρμόδια στελέχη, η έλλειψη μεγάλων έργων θα υπάρχει καθ' όλη τη διάρκεια της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, ενώ για το επίπεδο των εκπτώσεων, θα υπάρξει σύντομα παρέμβαση. Για αυτό η πρώτη προτεραιότητα που τίθεται, πλέον, είναι η ωρίμανση μεγάλων έργων που θα ενταχθούν στη νέα προγραμματική περίοδο 2021 - 2027.

Ελλείψει μεγάλων έργων, η χώρα πλέον καλείται να απορροφά ετησίως έως το τέλος του 2023 τουλάχιστον 5 δισ. ευρώ, κάτι που μόνο εύκολο δεν είναι.

Η εικόνα του ΕΣΠΑ

Με βάση πρόσφατα στοιχεία του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος του ΕΣΠΑ (14/10/2019), η πορεία υλοποίησης των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (ΕΠ) του ΕΣΠΑ 2014-2020 έχει ως εξής:

- για το σύνολο των ΕΠ έχουν δημοσιευθεί προσκλήσεις ύψους 27,4 δισ. ευρώ,

- οι συνολικές δαπάνες ανέρχονται για το σύνολο του ΕΣΠΑ στα 7,4 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 27% του συνολικού προϋπολογισμού.

- η συγχρηματοδοτούμενη δημόσια δαπάνη των ενταγμένων έργων για το σύνολο του ΕΣΠΑ ανέρχεται στα 22,4 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 83% του συνολικού προϋπολογισμού,

- η συγχρηματοδοτούμενη δημόσια δαπάνη των νομικών δεσμεύσεων για το σύνολο του ΕΣΠΑ ανέρχεται στα 15,7 δισ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε ποσοστό 58% του συνολικού προϋπολογισμού.