Δείτε εδώ την ειδική έκδοση

Τί χρειάζεται για να αναστραφεί το «brain drain»

Σειρά προτάσεων από την Τράπεζα της Ελλάδας για να σταματήσει η «διαρροή εγκεφάλων». Πώς μπορούν να συμβάλουν τα φορολογικά κίνητρα και η δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης.

Τί χρειάζεται για να αναστραφεί το «brain drain»

Μέσω της υλοποίησης μιας αξιόπιστης αναπτυξιακής στρατηγικής που θα βασίζεται σε κλάδους παραγωγής προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας, αλλά και με την παροχή φορολογικών κινήτρων για τους επαναπατριζόμενους επιστήμονες και τις επιχειρήσεις που θα τους υποδεχτούν, είναι εφικτή, όπως καταγράφεται στην έκθεση της Τράπεζας της Ελλάδας, η αναστροφή του «brain drain».

Ωστόσο, σύμφωνα με την ΤτΕ, ακόμα και τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων, η διαδικασία περιορισμού του φαινομένου, θα είναι εξαιρετικά αργή και δύσκολη, καθώς απαιτείται η θεραπεία των μονιμότερων ευπαθειών της ελληνικής οικονομίας με γνώμονα τη δημιουργία μιας ευέλικτης και ανταγωνιστικής αγοράς εργασίας με σκοπό τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης, καλών αμοιβών και συνθηκών εργασίας που προσφέρουν προοπτικές εξέλιξης και προόδου.

Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι συνολικά, μεταξύ 2008 και 2017 μετανάστευσαν περισσότερα από 467.000 άτομα ηλικίας 25 - 44 ετών, με το φαινόμενο να εντείνεται από το 2010 και έπειτα, όπου ετησίως, έφευγαν για την αναζήτηση εργασίας περίπου 50.000 άτομα της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας.

Όπως παρατηρεί η ΤτΕ, αν και η Ελλάδα διαθέτει πλούσια μεταναστευτική εμπειρία, το σύγχρονο κύμα μετανάστευσης παρουσιάζει δύο σημαντικές διαφορές σε σχέση με τα ιστορικά προηγούμενα: πρώτον, περισσότεροι από 1 στους 3 αποδήμους είναι γυναίκες, με αρνητικές συνέπειες για τον ήδη χαμηλό δείκτη γονιμότητας, και δεύτερον, στην πλειονότητά τους είναι άτομα που διαθέτουν υψηλής ποιότητας ανθρώπινο κεφάλαιο. Οι αλλαγές αυτές σχετίζονται με την άνοδο του εκπαιδευτικού επιπέδου στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, καθώς και με τη ζήτηση εργασίας από τις ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες αποτέλεσαν τις χώρες υποδοχής για μεγάλο τμήμα αποδήμων.

Είναι, όμως δυνατή η αναστροφή του φαινομένου; Υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, είναι, επισημαίνει η ΤτΕ, σημειώνοντας ότι η επιταχυνόμενη ανάπτυξη και η ταχεία μείωση του ποσοστού ανεργίας αποτελούν βασικούς παράγοντες ανακοπής της έντασης του φαινομένου.

Ωστόσο, ο επαναπατρισμός των νέων υψηλής ειδίκευσης, δεν προϋποθέτει μόνο την επίτευξη υψηλού ρυθμού ανάπτυξης, αλλά κυρίως τη δημιουργία θέσεων εργασίας υψηλής εξειδίκευσης και αμοιβής, καθώς και ένα εργασιακό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αξιοκρατία και ευκαιρίες προόδου και εξέλιξης.

Για να γίνει όμως αυτό, θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι παθογένειες εκείνες που αποτελούν την πηγή του προβλήματος, δηλαδή επιτρέπουν την ύπαρξη και διεύρυνση της αναντιστοιχίας μεταξύ προσφοράς και ζήτησης δεξιοτήτων.

Συνεπώς, η εθνική οικονομική πολιτική πρέπει να εστιάσει στην αναδιοργάνωση του παραγωγικού τομέα της οικονομίας με ενίσχυση εκείνων των κλάδων παραγωγής που χαρακτηρίζονται από καινοτομία και εξωστρέφεια, εξέλιξη που θα μετριάσει ή εν τέλει θα ανακόψει τη "διαρροή εγκεφάλων" στο εξωτερικό.

Πέραν των παραπάνω, η ΤτΕ, καταθέτει και μια σειρά συγκεκριμένων προτάσεων, η υλοποίηση των οποίων, θα συμβάλει στην αναστροφή του φαινομένου.

Ειδικότερα, κατά την ΤτΕ χρειάζονται:

Πρώτον, η παροχή άμεσων φορολογικών κινήτρων σε επαναπατριζόμενους επιστήμονες και σε επιχειρήσεις που προσλαμβάνουν τέτοιους επιστήμονες (για παράδειγμα μειωμένοι συντελεστές φορολόγησης και μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές), καθώς και επενδυτικών κινήτρων, βοηθά τη διατηρήσιμη ανάπτυξη και μεγέθυνση των πλέον παραγωγικών κλάδων και αυξάνει τη ζήτηση εργασίας υψηλής εξειδίκευσης και αμοιβής.

Παρόμοια φορολογικά κίνητρα μπορούν να δοθούν και σε νεοφυείς επιχειρήσεις που ιδρύονται από επαναπατριζόμενους επιστήμονες, ενώ παράλληλα η παροχή φορολογικών κινήτρων για την ομαλή ένταξη των νεοεισερχόμενων ηλικίας κάτω των 25 ετών στην αγορά εργασίας μπορεί να ανακόψει την τάση φυγής.

Δεύτερον, με την ισχυροποίησή τους οι επιχειρήσεις των κλάδων υψηλής προστιθέμενης αξίας είναι σε θέση να συμμετέχουν σε προγράμματα σύμπραξης με επιχειρήσεις του εξωτερικού, στα οποία η συμμετοχή των αποδήμων ως γέφυρας γνώσεων αποφέρει σημαντικά οφέλη για την εγχώρια οικονομία μέσω της μεταφοράς τεχνολογίας, τεχνογνωσίας και εμπειρογνωμοσύνης σε σύγχρονους τρόπους παραγωγής και διοίκησης που απέκτησαν κατά την παραμονή τους στο εξωτερικό.

Τρίτον, η καταγραφή των αναντιστοιχιών στην αγορά εργασίας επιτρέπει την αποτελεσματική αναμόρφωση του εκπαιδευτικού συστήματος με γνώμονα τη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας.

Δράσεις πολιτικής προς την κατεύθυνση αυτή είναι:

- Η καταπολέμηση του ψηφιακού αναλφαβητισμού.

- Η επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών.

- Η ενίσχυση των ανθρωπιστικών σπουδών στο πρόγραμμα της εγκύκλιας εκπαίδευσης που καταπολεμά το λειτουργικό αναλφαβητισμό, περιορίζει το χρησιμοθηρικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης και συνεισφέρει στην καλλιέργεια των κοινωνικών και συναισθηματικών δεξιοτήτων του μαθητή (soft skills), όπως επικοινωνία, ομαδικότητα και ενσυναίσθηση, που είναι απαραίτητες στη σύγχρονη αγορά εργασίας.

- Η δυνατότητα χρηματοδότησης των ερευνητικών πανεπιστημιακών προγραμμάτων από τον ιδιωτικό τομέα με σκοπό την άμεση χρησιμοποίηση του ερευνητικού προϊόντος στην παραγωγική διαδικασία.

- Η διασύνδεση των ελληνικών πανεπιστημίων με ξένα πανεπιστημιακά ιδρύματα και η ανάπτυξη κέντρων αριστείας μπορούν να προσελκύσουν μια κρίσιμη μάζα επιστημόνων και ερευνητών.

- Η δημιουργία δομών κινητικότητας ερευνητών ("brain circulation"), καθώς και προγραμμάτων μετακίνησης για λόγους επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης (Erasmus+).

- Η βελτίωση των εσωτερικών συνδέσεων, η ενίσχυση των συνεργασιών πανεπιστημίων και επιχειρήσεων, η αμφίδρομη κυκλική ροή πληροφοριών μέσα από δίκτυα "τριπλής έλικας", με στόχο τη στενή και αποτελεσματική σύνδεση της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας, των τριών δηλαδή πλευρών του "τριγώνου της γνώσης".

- Η υποχρεωτική επέκταση του θεσμού της μαθητείας ώστε να προωθηθεί η σύνδεση της επαγγελματικής εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας.

- Η παροχή οικονομικών κινήτρων στις επιχειρήσεις, π.χ. με τη μορφή φοροαπαλλαγών, για την ανάπτυξη προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας καθώς και εκπαίδευσης του προσωπικού τους στις νέες τεχνολογίες.

ΣΧΟΛΙΑ ΧΡΗΣΤΩΝ

blog comments powered by Disqus
v