Φωτοβολταϊκά: Βραδυφλεγής βόμβα η απόσυρση 2,5 εκατ. γηρασμένων πάνελ

Την απουσία σχεδιασμού και ένα ακόμη θέμα στο οποίο έχουμε βάλει «το κάρο μπροστά από το άλογο», αναδεικνύει η ανακύκλωση των φωτοβολταϊκών πάνελ στην Ελλάδα που έχουν ολοκληρώσει το κύκλο ζωής τους.

Σε μια χώρα που πρωταγωνιστεί στη πράσινη μετάβαση και εγκαθιστά νέα φωτοβολταϊκά με ρυθμό 2 GW το χρόνο, ουδείς μπορεί με ακρίβεια να απαντήσει τι συμβαίνει με τον εξοπλισμό που φτάνει στο τέλος της λειτουργικής του ζωής.

Τα εκατομμύρια δηλαδή πάνελ των «παλιών» έργων, προ του 2010, με συμβάσεις διάρκειας 27 ετών, που σημαίνει ότι κάποιες έχουν ήδη λήξει και άλλες εκπνέουν τα αμέσως επόμενα χρόνια, για τα οποία δεν υπάρχει ακόμη αξιόπιστο πλαίσιο ανακύκλωσης στην Ελλάδα.

Στο ερώτημα τι γίνεται όλος αυτός ο γηρασμένος εξοπλισμός όταν ολοκληρώσει τον κύκλο ζωής του, η απάντηση είναι ότι συγκεντρώνεται προσωρινά στους χώρους των πάρκων ή σε αποθήκες μέχρι να αποκτήσει η χώρα ένα σοβαρό σύστημα ανακύκλωσης. Και επειδή ουδέν μονιμότερο του προσωρινού, οι τόνοι παλαιών πάνελ που συσσωρεύονται στις εν λόγω εγκαταστάσεις συνεχώς αυξάνονται.

Σαν πρόβλημα δεν αφορά μόνο εμάς, το ίδιο αντιμετωπίζει λίγο - πολύ όλη η Ευρώπη, με τη διαφορά ότι μιλάμε για μια χώρα που κατατάσσεται σταθερά τα τελευταία χρόνια στις πρώτες θέσεις από πλευράς εγκατάστασης νέων πάρκων, και παρ’ όλα αυτά η ανακύκλωση αποτελεί μια «θολή» υπόθεση.

Σύμφωνα με υπολογισμούς της αγοράς επί ενός συνόλου 25 εκατομμυρίων πάνελ στην ελληνική επικράτεια, γύρω στα 2,5 εκατομμύρια θα πρέπει να αποσυρθούν τα αμέσως επόμενα χρόνια και η απάντηση στο ερώτημα με ποιο τρόπο θα γίνει αυτό, ακόμη αγνοείται.

Σήμερα, η Ελλάδα, παρότι τα εν λειτουργία έργα ΑΠΕ (κυρίως φωτοβολταϊκά) υπολογίζεται ότι θα υπερβούν τα 30 GW στα τέλη του 2030, πολύ πάνω δηλαδή από τη προβλεπόμενη για τότε ζήτηση, διαθέτει ένα μόνο σύστημα ανακύκλωσης αποβλήτων ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Είναι η «Φωτοκύκλωση», η οποία υπολογίζεται ότι έχει μαζέψει προς ανακύκλωση κοντά στους 400 τόνους παλιών πάνελ.

Ταυτόχρονα στη χώρα λειτουργούν δύο εργοστάσια, μικρής δυναμικότητας, στην Κρήτη και τη Ριτσώνα, στα οποία θα προστεθεί σύντομα και ένα τρίτο, στη Κοζάνη, έτσι ώστε να καλύψει τις αυξανόμενες ανάγκες της Δ. Μακεδονίας, φιλοδοξώντας να καλύψει και τη Στερεά, από τις πρώτες περιοχές της χώρας με μαζική ανάπτυξη φωτοβολταικών.

Το χάος με τη νομοθεσία, τα τέλη και τα παλιά χρέη

Το βασικότερο ωστόσο πρόβλημα δεν είναι τα εργοστάσια, όσο ότι δεν υπάρχει σαφές θεσμικό πλαίσιο που να υποχρεώνει τους επενδυτές φωτοβολταϊκών και ειδικά τους παλαιούς, να πληρώνουν τέλος ανακύκλωσης για τα πάρκα τους.

Το πρόβλημα αφορά κυρίως τα παλαιά έργα, όπου η νομοθεσία (Οδηγία του 2012) προβλέπει πως υπόχρεοι καταβολής τέλους ανακύκλωσης για τα φωτοβολταικά είναι οι εισαγωγείς του εξοπλισμού, όχι οι παραγωγοί.

Το γεγονός είχε σαν αποτέλεσμα να πληρώνουν ελάχιστοι το σχετικό τέλος, αφού αν φέρει κάποιος στην Ελλάδα κινέζικα πάνελ (όπως η συντριπτική πλειοψηφία του φωτοβολταϊκού εξοπλισμού) μέσω μιας άλλης χώρας της ΕΕ, η εισαγωγή δεν περνάει από το τελωνείο, ούτε και καταγράφεται.

Η προηγούμενη πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΝ είχε επεξεργαστεί αλλαγή του νόμου, έτσι ώστε η εξόφληση των οφειλών να γίνεται με παρακράτηση μέρους των εσόδων των επενδυτών από το ΔΑΠΕΕΠ, καθώς και να μην μπορούν να μπουν «στη πρίζα» νέα έργα, εφόσον προηγουμένως δεν έχουν εξοφλήσει το σχετικό τέλος ανακύκλωσης.

Τίποτα δεν προχώρησε κατόπιν των αντιδράσεων που υπήρξαν με αποτέλεσμα οι συσσωρευμένες οφειλές να έχουν διογκωθεί, ουδείς να γνωρίζει πόσες ακριβώς είναι και η υπόθεση να σέρνεται. Το πρόβλημα αποτελεί μια «βραδυφλεγή βόμβα» καθώς αν δεν τακτοποιηθούν τα παλιά χρέη είναι αδύνατο να λειτουργήσει το οποιοδήποτε σοβαρό σύστημα συλλογής, διαχείρισης και αποστολής προς ανακύκλωση των φωτοβολταϊκών πλαισίων.

Το μόνο που έχει συμβεί στην υπόθεση είναι ότι το μοναδικό σύστημα ανακύκλωσης της χώρας («Φωτοκύκλωση»), μείωσε τα υψηλά κόστη και από τα 300 ευρώ τον τόνο, τα αναπροσάρμοσε στα 150 ευρώ, με προοπτική να μειωθούν περαιτέρω στα 90 ευρώ.

Το κουβάρι περιπλέκεται περαιτέρω καθώς η τιμή τελεί υπό την έγκριση του Ελληνικού Οργανισμού Ανακύκλωσης (ΕΟΑΝ) που ωστόσο βρίσκεται σε καθεστώς αδράνειας, αδυνατώντας να εκπληρώσει την αποστολή του, γι’ αυτό και θα απορροφηθεί από τη ΡΑΑΕΥ.

Κι όμως, η συγκεκριμένη αγορά θα μπορούσε υπό όρους να συγκεντρώσει ισχυρό επενδυτικό ενδιαφέρον. Το δείχνουν τα 2+1 εργοστάσια ανακύκλωσης φωτοβολταϊκών πλαισίων, αλλά κυρίως η δημιουργία νέων συστημάτων ανακύκλωσης που έρχονται να προστεθούν πλάι στην πολυετή δραστηριότητα της Φωτοκύκλωσης.

Αφορούν τη «Ανακύκλωση – Ελληνικά Λατομεία Μ.Α.Ε. – RE-LAT ΑΕ» συμφερόντων του ομίλου AKTOR, τη «PV REVIVE Συλλογικό Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης Α.Ε., με πρωτοβουλία της κινεζικής Jinko και της ΚΑΥΚΑΣ και η «Ανακύκλωση Φωτοβολταϊκών Συστημάτων Α.Ε. – ANA.FOS, με έδρα τη Θεσσαλονίκη.