Εταιρείες «ζόμπι» στην Ελλάδα: Η μείωση και ο κίνδυνος επανεμφάνισης

Οι αποτιμήσεις κινούνται ανοδικά και το επενδυτικό ενδιαφέρον ενισχύεται, με τα equity funds να βρίσκονται σε φάση έντονης δραστηριοποίησης.

Η αγορά διατηρεί ισχυρό momentum, οι συναλλαγές για εξαγορές και συγχωνεύσεις αυξάνονται και εκτιμάται ότι θα υπερβούν τον πήχη των 12,5 δισ. ευρώ του 2024, ενώ και το 2026 αναμένεται να κινηθεί στην ίδια κατεύθυνση, με σταθερή επενδυτική δυναμική.

Την ίδια στιγμή, ένα από τα πιο επίμονα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας έχει υποχωρήσει. Το ποσοστό των εταιρειών «ζόμπι», που επί χρόνια επιβάρυναν την παραγωγικότητα και απορροφούσαν πόρους χωρίς να δημιουργούν αξία, έχει περιοριστεί κάτω από το 4%.

Ωστόσο, το κρίσιμο ερώτημα αφορά τη διατηρησιμότητα αυτού του κύκλου. Για να αποφευχθεί η επανεμφάνιση ενός νέου κύματος μη βιώσιμων επιχειρήσεων, απαιτούνται σταθεροί ρυθμοί ανάπτυξης σίγουρα πάνω από 1,3%, κοντά στο 2% και όχι μόνο.

Απαιτούνται, επίσης, βαθύτερες αλλαγές στο επιχειρηματικό μοντέλο. Ουσιαστικός μετασχηματισμός, μετάβαση από την οικογενειακή διακυβέρνηση σε πιο θεσμικές δομές και στροφή σε συνεργασίες ή συγχωνεύσεις που δημιουργούν κρίσιμη μάζα.

Αφορμή για αυτά τα συμπεράσματα στάθηκε η νέα μελέτη της PwC Ελλάδας με θέμα «Revisiting zombie firms: From survival to revival», η οποία εκπονήθηκε σε συνεργασία με ομάδα Ελλήνων ερευνητών από το Πανεπιστήμιο του Essex και διενεργήθηκε σε δείγμα 14.000 επιχειρήσεων.

Για χρόνια, οι «ζόμπι» επιχειρήσεις αποτέλεσαν διαρθρωτικό πρόβλημα για την ελληνική οικονομία. Σύμφωνα με τη μεθοδολογία της PwC, οι εταιρείες αυτές εμφανίζουν σε βάθος τριετίας συστηματική μείωση πωλήσεων, αρνητική απόδοση των απασχολούμενων κεφαλαίων και μη βιώσιμο δανεισμό.

Η νέα μελέτη, ωστόσο, έρχεται να ανατρέψει την εικόνα του παρελθόντος. Οι «ζόμπι» επιχειρήσεις δεν αποτελούν πλέον το δομικό πρόβλημα που ήταν. Η παρουσία τους συρρικνώνεται και, σε μεγάλο βαθμό, είτε μετασχηματίζονται σε υγιείς επιχειρήσεις είτε εξέρχονται από την αγορά.

Το πιο εντυπωσιακό εύρημα της έρευνας είναι η έκταση της υποχώρησης των «ζόμπι» επιχειρήσεων. Το 2023, μόλις το 2% έως 4% των ελληνικών επιχειρήσεων κατατάσσεται σε αυτή την κατηγορία, το χαμηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας.

Όμως σημειώθηκε χθες από τους κ.κ. Κυριάκο Ανδρέου, Partner, Strategy & Markets στην PwC Ελλάδας, και Αλέξανδρο Κοντονίκα, Καθηγητή Οικονομικών στο Essex Business School, από τις περίπου 2.000 επιχειρήσεις που καταγράφονταν ως «ζόμπι» την περίοδο 2015-2021, οι δύο στις τρεις κατάφεραν τελικά να ανακάμψουν, ενώ το 14% οδηγήθηκε σε έξοδο από την αγορά.

Οι μικροί στο επίκεντρο

Όπως προκύπτει από την έρευνα, οι πολύ μικρές επιχειρήσεις παραμένουν οι πιο ευάλωτες, με ποσοστά «ζόμπι» πολλαπλάσια σε σχέση με τις μεσαίες και μεγάλες εταιρείες. Η εξάρτησή τους από περιορισμένη ρευστότητα, η δυσκολία πρόσβασης σε χρηματοδότηση και η χαμηλότερη παραγωγικότητα τις καθιστούν ιδιαίτερα ευαίσθητες σε κάθε οικονομικό σοκ.

Αντίθετα, οι μεγάλες επιχειρήσεις εμφανίζουν εξαιρετικά χαμηλά ποσοστά πιθανότητας να γίνουν «ζόμπι», γεγονός που υπογραμμίζει τον ρόλο της κλίμακας, της διαφοροποίησης και της πρόσβασης σε κεφάλαια.

Σε κλαδικό επίπεδο, σχεδόν όλοι οι τομείς της οικονομίας έχουν μειώσει πάνω από το ήμισυ το ποσοστό των επιχειρήσεων «ζόμπι», με το εμπόριο και τη βιομηχανία να καταγράφουν ακόμα μεγαλύτερες μειώσεις.

Σύμφωνα με την έρευνα από το 2015 έως το 2023, τα μερίδια «ζόμπι» ήταν κατά μέσο όρο 8,1% για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, 2,3% για τις ΜμΕ και 1,3% για τις μεγάλες επιχειρήσεις. Βιομηχανία, Εμπόριο και Υπηρεσίες είχαν σταθερά τον μεγαλύτερο αριθμό επιχειρήσεων «ζόμπι» σε απόλυτους αριθμούς καθ' όλη τη διάρκεια της περιόδου, λόγω της μεγάλης βάσης επιχειρήσεων που διαθέτουν.

Συγκριτικά με τις υγιείς, οι επιχειρήσεις «ζόμπι» διαθέτουν συνήθως κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Είναι μικρότερες σε μέγεθος, έχουν χαμηλότερη ρευστότητα και δραστηριοποιούνται περισσότερα χρόνια στην αγορά. Η πρόκληση σήμερα, όπως επισημάνθηκε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της έρευνας, είναι το θετικό κλίμα να διατηρηθεί και να δημιουργηθεί ένα περιβάλλον που θα ευνοεί ακόμα περισσότερο την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι σημαντικοί οι εξής πυλώνες:

• Η ενίσχυση της κουλτούρας των συνεργασιών και του consolidation. Συνεργασίες και συμπράξεις μπορούν να δώσουν σε μικρές επιχειρήσεις πρόσβαση σε πόρους, τεχνογνωσία και αγορές που από μόνες τους δυσκολεύονται να προσεγγίσουν.
• H επιτάχυνση του επιχειρησιακού μετασχηματισμού και η ενίσχυση της καινοτομίας των επιχειρήσεων μέσω παροχής κινήτρων για ψηφιοποίηση, έρευνα και ανάπτυξη, καθώς και υιοθέτηση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης.
• Η ενίσχυση των επιχειρήσεων μέσω στοχευμένων λύσεων χρηματοδότησης, ώστε να υποστηρίζονται αποτελεσματικότερα οι μικρές και οι μεσαίες επιχειρήσεις.

Σύμφωνα με τον Κυριάκο Ανδρέου, Partner, Strategy & Markets στην PwC Ελλάδας: «Το θετικό κλίμα στην οικονομία αποτυπώνεται και στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Η βελτίωση της οικονομικής συγκυρίας ενίσχυσε την κερδοφορία των επιχειρήσεων και συνέβαλε στη μείωση του αριθμού των επιχειρήσεων «ζόμπι», ενώ η υποχώρηση αυτών των μη βιώσιμων επιχειρήσεων λειτούργησε με τη σειρά της ενισχυτικά για την οικονομία.

Ως αποτέλεσμα, οι ελληνικές επιχειρήσεις εμφανίζονται σήμερα πιο ανθεκτικές και πιο ελκυστικές για επενδύσεις, ενώ παράλληλα μπορούν να προσφέρουν καλύτερα αμειβόμενες και πιο σταθερές θέσεις εργασίας».